Komisariat Straży Granicznej „Zakopane”

Komisariat Straży Granicznej „Zakopane”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1928

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

Komisariat Straży Celnej „Zakopane”

Organizacja
Dyslokacja

Zakopane

Formacja

Straż Graniczna

Podległość

Inspektorat Graniczny nr 18
Obwód SG „Nowy Targ”

Komisariat SG Zakopane.png
Dzieci w Podspadach obdarowane ubraniami przez OK SG w Nowym Targu. Widoczni także m.in. komisarze SG: Widecki i Roman Bogdanowicz.

Komisariat Straży Granicznej „Zakopane” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[2]. Komisariat Straży Celnej „Zakopane”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Sącz”[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Zakopane”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Zakopane” do Inspektoratu Granicznego nr 18 „Nowy Targ” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Już 8 września 1828 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał jego granice[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 roku w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[8]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 roku przeniesiono placówkę SG „Łapszanka” do Grochołowic[9] Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę II linii „Kościelisko” ze składu komisariatu „Czarny Dunajec” do komisariatu „Zakopane”. Tym samym rozkazem zniósł placówkę „Kuźnice”[10]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał utworzyć placówkę I linii „Dolina Chochołowska”[10]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał wyłączyć placówkę I linii „Dolina Chochołowska” ze składu komisariatu „Zakopane” i włączyć w skład komisariatu „Czarny Dunajec”[11]. Rozkazem nr 2 z 29 kwietnia 1936 roku w sprawie etatu osobowego CSSG, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Hala Gąsienicowa” do Jaszczurówki[12]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938 roku, przydzielił placówki: „Grochołowice” i „Jurgów” do komisariatu „Łapsze Niżne”[13]. Utworzył placówkę I linii „Podspady”[14].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty:

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
komisarzArtur Bielecki[15][a]1 VII 1928 – 25 XI 1928
podkomisarzRoman Bogdanowicz[b]18 II 1938[17] –
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnikJózef Zieliński1 V 1939[18] –

Struktura organizacyjna

Szkic Obwodu SG „Nowy Targ”

Organizacja komisariatu w maju 1928[5]:

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[7]:

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929[8], w 1931, :

Organizacja komisariatu w 1935[19]:

Organizacja komisariatu w grudniu 1938[14]:

Uwagi

  1. ↑ Artur Bielecki – od 1922 w Straży Celnej. Po ukończeniu Szkoły SC w Wieleniu mianowany kierownikiem komisariatu SC „Witów”. W 1928 był kierownikiem komisariatu SG „Zakopane”. W 1929 przeniesiony do sztabu MIOSG w Sanoku[15].
  2. ↑ Roman Bogdanowicz – w I wojnie światowej walczył w armii austro-węgierskiej na froncie włoskim. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, a w 1922 został przeniesiony do rezerwy. Od 1923 w Straży Celnej – służył w komisariacie „Komańcza”. W 1926 przeniesiony z Komańczy do komisariatu „Zakopane”, a w 1927 do komisariatu SC „Szczawnica”. Po reorganizacji formacji, w marcu 1928 wstąpił do Straży Granicznej. W 1928 był służył w komisariacie SG „Krościenko”. W 1935 został przeniesiony do ZMIO SG w Krakowie, a w 1937 wyznaczony na stanowisko kierownika komisariatu SG „Zakopane”. We wrześniu 1939 był oficerem Brygady Strzelców Podhalańskich. W jej składzie przekroczył granicę polsko-węgierski i został internowany. Na terenie Węgier przebywał do końca II wojny światowej. Do Polski powrócił w maju 1945[16].

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
  2. ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
  3. ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 34.
  4. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  5. ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
  6. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  7. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 30.
  8. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
  9. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78.
  10. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
  11. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 88.
  12. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 110.
  13. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 133.
  14. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 135.
  15. ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 33.
  16. ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 38.
  17. ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/12.
  18. ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 28/39.
  19. ↑ Promińska 2011 ↓, s. 5.

Bibliografia

  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
  • Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Szkic obwodu SG Nowy Targ.jpg
Szkic Obwodu SG Nowy Targ - lata 30. XX wieku
Dzieci w Podspadach obdarowane ubraniami przez OK SG w Nowym Targu NAC 1-G-6497.jpg
Grupa dzieci w Podspadach obdarowana ubraniami ofiarowanymi przez Obwodową Komendę Straży Granicznej w Nowym Targu. Widoczni także m.in. komisarze Straży Granicznej: Widecki i Roman Bogdanowicz. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-G-6497
Komisariat SG Zakopane.png
Rozmieszczenie komisariatu SG Zakopanew 1930