Komisja Grabskiego

Komisja Grabskiego – komisja wewnątrzpartyjna PZPR, która powstała w kwietniu 1981 r. celem oceny działalności Edwarda Gierka jako I sekretarza PZPR. Przewodniczącym komisji był członek Biura Politycznego KC PZPR Tadeusz Grabski.

Historia

Edward Gierek

Po strajkach z sierpnia 1980 r. Edward Gierek we wrześniu trafił do szpitala, a jego miejsce na stanowisku I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR zajął Stanisław Kania. W partii zaczęły się wówczas pojawiać postulaty, by ujawnić i ukarać winnych kryzysu gospodarczego, co niektórzy działacze postanowili wykorzystać do rozliczeń i zdobycia popularności[1].

Mieczysław Moczar, który od początku lat 70. zajmował stanowisko prezesa NIK, wszczął liczne kontrole w najważniejszych instytucjach. Celem jego działania była zemsta za odsunięcie przez Gierka od wpływów i szybko działacze partyjni zaczęli domagać się ujawnienia wyników tych kontroli, a postawienie zarzutów byłemu przewodniczącemu Komitetu do spraw Radia i Telewizji Maciejowi Szczepańskiemu doprowadziło do powszechnego wzburzenia i żądania dalszych rozliczeń[1].

Ponieważ w wyniku śledztw prokuratury oraz kontroli NIK ujawniano kolejne nadużycia, 29 kwietnia 1981 X plenum Komitetu Centralnego PZPR powołało wewnątrzpartyjną komisję, potocznie nazywaną komisją Grabskiego, od nazwiska jej przewodniczącego Tadeusza Grabskiego. Oficjalna nazwa komisji to: Komisja dla oceny dotychczasowego przebiegu i przyspieszenia prac w kwestii odpowiedzialności osobistej członków PZPR pełniących funkcje kierownicze[2]. Jej celem miało być ustalenie osobistej odpowiedzialności członków PZPR pełniących funkcje kierownicze i przekonanie społeczeństwa, że to partia, a nie Solidarność, dąży do rozliczeń. Sam Grabski był przedstawiany jako osoba, która miała odwagę przeciwstawić się Gierkowi w grudniu 1978 i publicznie skrytykować jego politykę na XIII Plenum KC PZPR, za co kilka miesięcy później został usunięty ze stanowiska I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Koninie. We wrześniu 1980 Grabski awansował i objął stanowisko sekretarza KC PZPR[1].

Praca komisji była trudna, gdyż część elity władzy z czasów Gierka wciąż pozostawała wówczas u władzy, w tym Stanisław Kania i Wojciech Jaruzelski, a zbyt daleko idące rozliczenia mogły znacznie osłabić ich pozycję w partii. Sam Gierek na posiedzeniach komisji bronił się, że nie może być obwiniany o wszystkie błędy, bo Komitet Centralny PZPR utrudniał mu wdrażanie części działań[1]. Dodatkowo część członków komisji było wieloletnimi członkami centralnych władz partyjnych i elity politycznej w okresie podlegającym ocenie (Józef Baryła, Tadeusz Fiszbach, Jerzy Putrament, Eugeniusz Stawiński, Henryk Szafrański).

W efekcie prac komisji jej raport był gotowy pod koniec czerwca 1981, w następnym miesiącu został upubliczniony, po czym Gierka usunięto z PZPR. Jednocześnie prokuratura prowadziła śledztwa, które miały udowodnić korupcję na każdym szczeblu władzy, od wicepremierów, ministrów, I sekretarzy wojewódzkich, kierowników wydziałów KW PZPR, wojewodów, prezydentów miast i dyrektorów departamentów, zjednoczeń i przedsiębiorstw państwowych. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowano, oprócz opozycjonistów, także ok. 30 byłych prominentów, w tym Gierka[1].

Skład Komisji[2]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Tomasz Kozłowski, Internowanie I sekretarza, www.polityka.pl, 3 grudnia 2013 [dostęp 2020-07-20] (pol.).
  2. ↑ a b "Dziennik Łódzki", nr 86 (9837), 1-3 maja 1981, s.2

Bibliografia

  • Red. naukowa: Marek Jabłonowski, Włodzimierz Janowski: Komisja Tadeusza Grabskiego (1981). Warszawa: Aspra, 2012, seria: Polska mniej znana 1944-1989. ISBN 978-83-754-5394-2.

Media użyte na tej stronie

Edward Gierek 1980b.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 3.0 nl
Edward Gierek