Komitas Wardapet

Komitas

Komitas Wardapet, właśc. Soghomon Soghomonian (orm. Սողոմոն Գևորքի Սողոմոնյան, wzgl. Կոմիտաս Վարդապետ; ur. 26 września lub 8 października 1869 w Kütahya, Imperium Osmańskie (obecnie Turcja), zm. 22 października 1935 w Paryżu, Francja) – mnich, kompozytor, dyrygent chórów, muzykolog ormiański. Uważany jest za twórcę współczesnej muzyki ormiańskiej.

Życiorys

W wieku 6 miesięcy utracił matkę, w wieku 11 lat ojca. Wychowywał się pod opieką babki. Wcześnie zauważono jego inteligencję i uzdolnienia muzyczne; został wybrany spośród dwudziestu kandydatów i miejscowy duchowny umożliwił mu naukę w Wagharszapacie, stolicy Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego.

Po ukończeniu nauki w roku 1893 został zakonnikiem, przyjmując imię Komitasa, słynnego katolikosa z VII wieku. W dwa lata później został wyświęcony na kapłana i otrzymał tytuł Wartabeda, oznaczający uczonego, lecz przysługujący wyłącznie duchownym.

W tym czasie Katolikosem Ormian został Mkrtycz Chrimian, który przyznał młodemu Komitasowi stypendium na studia muzyczne w Tbilisi u Makara Jekmaliana, potem w Berlinie, gdzie oprócz studiów muzycznych w prywatnym konserwatorium Richarda Schmidta Komitas studiował na Uniwersytecie Humboldta estetykę i teorię muzyki. W roku 1899 zakończył studia doktoratem i powrócił do Eczmiadzynu.

Ze względu na zainteresowanie muzyką świecką Komitas popadł w narastający konflikt z hierarchią. W roku 1910 porzucił Eczmiadzyn i przeniósł się do Konstantynopola.

Na początku XX wieku w Konstantynopolu, uważanym za ważny ośrodek kulturalny Bliskiego Wschodu, mieszkało wielu wybitnych uczonych i artystów ormiańskich. W Konstantynopolu stworzył 300-osobowy chór.

Już w dniu 24 kwietnia 1915, w pierwszym dniu zorganizowanego przez władze tureckie ludobójstwa Ormian, Komitas został wraz z kilkuset wybitnymi Ormianami uwięziony i przewieziony do Çankırı (na wschód od Ankary), gdzie prawie wszystkich zamordowano. Komitas znalazł się wśród ośmiu ocalonych z rzezi dzięki interwencji ambasadora USA Henry’ego Morgenthaua. Ocalony Komitas stał się świadkiem ludobójstwa, popełnionego na narodzie ormiańskim. Zapadł na pogłębiającą się depresję. W roku 1919 przyjaciele Komitasa umożliwili mu wyjazd na leczenie, najpierw w paryskiej klinice w Ville-Evrard, od roku 1922 w klinice psychiatrycznej w Villejuif, gdzie pozostał aż do śmierci w roku 1935.

Twórczość

Po powrocie z Berlina do Eczmiadzynu Komitas objął 1899 kierownictwo chóru katedralnego. Wykładał też w miejscowym seminarium duchownym. Zbierał także ormiańskie pieśni ludowe, notując je w tzw. nowoormiańskim systemie zapisu nutowego. Zgromadził w ten sposób około 3000 utworów, z których niewielką część wydał w wersji na głos solowy z towarzyszeniem fortepianu. Stworzył też hymn narodowy Armenii.

Od roku 1892 zaczął tworzyć muzykę liturgiczną, tzw. Patarak. Dzieło pozostało nie ukończone. Zajmował się też odczytywaniem dawnych manuskryptów muzycznych. Dzięki pracom Komitasa dawna muzyka ormiańska przetrwała ludobójstwo 1915 roku.

Bibliografia

  • Rita Soulahian Kuyumjian, Archeology of Madness. Komitas. Portrait of an Armenian Icon, wyd. 2nd ed, Princeton, N.J.: Gomidas Institute, 2001, ISBN 0-9535191-7-1, OCLC 60664608.
  • David Marshall Lang, Armenia, kolebka cywilizacji, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Komitas.jpg
Фотопортрет Комитаса