Komitet Praw Człowieka

Komitet Praw Człowieka (ang. Human Rights Committee) - organ kontrolny powołany na mocy artykułu 28 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 roku[1]. Jego celem jest monitorowanie przestrzegania postanowień Paktu oraz jego dwóch Protokołów Fakultatywnych.

Skład

Komitet składa się z 18 niezależnych ekspertów o wysokim poziomie moralnym i uznanej kompetencji w dziedzinie praw człowieka, przy czym wskazane jest (choć nie wymagane) by przynajmniej część z członków Komitetu miała doświadczenie prawnicze. Osoby te wybierane są w tajnym głosowaniu przez państwa, które ratyfikowały Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, spośród zgłoszonych przez siebie kandydatów.

Kadencja

Kadencja członków Komitetu trwa 4 lata, przy czym połowa składu jest odnawiana co dwa lata. Możliwa jest reelekcja tej samej osoby.

Komitet zbiera się 3 razy w roku, na sesje trwające około 3 tygodni. W marcu odbywają się one w siedzibie głównej Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku, w lipcu i listopadzie w siedzibie ONZ w Genewie. W razie potrzeby możliwe jest zwoływanie sesji nadzwyczajnych.

Kompetencje i zadania

Obywatele państw-stron Paktu, które ratyfikowały dodatkowo Pierwszy Protokół Fakultatywny, mają możliwość składania skarg indywidualnych o naruszenie postanowień Paktu do Komitetu Praw Człowieka. Polska ratyfikowała Protokół Fakultatywny w 1991 roku. Skarga do Komitetu może być złożona jedynie po wyczerpaniu krajowych środków odwoławczych, chyba że prowadziłoby to do nadmiernego przedłużania postępowania. Wniosek zostanie odrzucony jeśli sprawa jest rozpatrywana w innej międzynarodowej procedurze skargowej (np. przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka). Generalnie skargę powinna składać ofiara naruszenia praw przewidzianych w Pakcie. Po precedensowej sprawie Toonen p. Australii z 1994 roku, można próbować też składać tzw. actio popularis (skargę w interesie ogółu), czyli na hipotetyczne naruszenie swoich praw np. poprzez odbiegające od standardów Paktów prawodawstwo krajowe. Warunkiem dopuszczenia takiej skargi jest wykazanie, że samo istnienie pewnych rozwiązań prawnych w porządku danego państwa może wywierać określone (także pośrednie) skutki na sytuację osoby skarżącej.

Postępowanie przed Komitetem nie ma charakteru sądowego[2]. Choć Komitet przy rozpatrywaniu skargi indywidualnej przypomina w swoim działaniu Trybunał, jego decyzje formalnie nie wiążą państwa-strony Paktu.[3] Z uwagi na autorytet międzynarodowy tego organu przypadki nie realizowania jego rozstrzygnięć należą jednak do rzadkości.

Komitet może rozpatrywać także skargi państw-stron zarzucające innym państwom-stronom łamanie Paktu zgodnie z art. 41 (skarga międzypaństwowa), jednak w praktyce państwa nie korzystają z tej możliwości.

Kolejną kompetencją Komitetu jest przyjmowanie i rozpatrywanie sprawozdań przedkładanych przez państwa-strony Paktu na temat ochrony praw człowieka na ich terytorium. Komitet zgodnie z mechanizmem zawartym w Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych uprawniony jest do przyjmowania i rozpatrywania sprawozdań dotyczących postępów jakich państwa-strony Paktu dokonały w dziedzinie zawartych w pakcie regulacji praw człowieka. Większość z państw zwleka ze składaniem sprawozdań, część z nich nie złożyła nawet pierwszego.[4] Komitet w celu zdyscyplinowania państwa może jedynie wystosować do niego ponaglenie, ewentualnie opublikować jego nazwę na liście państw zalegających ze składaniem sprawozdań.[5]

Oprócz tego Komitet wydaje tzw. Uwagi Ogólne (ang. General Comments) do poszczególnych artykułów Paktu, w których wskazuje jak artykuły te powinny być interpretowane przez państwa oraz w jaki sposób należy je realizować w ramach krajowych porządków prawnych.

Raz w roku Komitet składa sprawozdanie ze swojej działalności Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ, za pośrednictwem Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ.

W przerwie sesji Komitetu organizowane są też umożliwiające szerszy dialog dotyczący praw człowieka tzw. sesje alternatywne, w których uczestniczą np. przedstawiciele OBWE, Rady Europy, czy organizacji pozarządowych. Podobnie możliwe jest przyjmowanie tzw. sprawozdań alternatywnych pochodzących najczęściej od NGO-sów, w wypadku niewywiązywania się państw ze składania sprawozdań. Takie "pozarządowe" sprawozdania, mimo że mogą być ogłaszane przez Komitet w corocznym sprawozdaniu, to nie mają statusu równego sprawozdaniom rządowym.

Uwaga

Komitet Praw Człowieka należy odróżnić od Komisji Praw Człowieka. Komisja była organem pomocniczym Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ i w 2006 została zastąpiona przez Radę Praw Człowieka. Komitet natomiast nie jest organem ONZ, choć jest z nią funkcjonalnie powiązany, lecz organem traktatowym Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Przypisy

  1. ↑ Piotr Sobański, Roszczenia Polski wobec RFN w świetle doktryny niemieckiej, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, 2019, s. 341, ISBN 978-83-60038-70-3.
  2. ↑ Piotr Sobański, Roszczenia Polski wobec RFN w świetle doktryny niemieckiej, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, 2019, s. 343, ISBN 978-83-60038-70-3.
  3. ↑ Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Krystian Complak, Mariusz Jabłoński, Roman Wieruszewski, Krzysztof Wójtowicz: System ochrony praw człowieka. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze, 2003, s. 103. ISBN 83-7333-204-9.
  4. ↑ Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Krystian Complak, Mariusz Jabłoński, Roman Wieruszewski, Krzysztof Wójtowicz: System ochrony praw człowieka. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze, 2003, s. 98. ISBN 83-7333-204-9.
  5. ↑ Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Krystian Complak, Mariusz Jabłoński, Roman Wieruszewski, Krzysztof Wójtowicz: System ochrony praw człowieka. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze, 2003, s. 99. ISBN 83-7333-204-9.

Linki zewnętrzne