Komonica

Komonica
	; Morfologia gatunku typowego; – komonicy zwyczajnej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	komonica
	Nazwa systematyczna
	Lotus L.; Sp. Pl. 773. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Lotus corniculatus L.
Synonimy
	Anisolotus Bernh. ex Schltdl.; Benedictella Maire; Bonjeanea Reichenbach; Dorycnium Miller; Heinekenia Webb ex Christ; Kerstania Rech. f.; Miediega Bubani; Mullaghera Bubani; Scandalida Adanson; Tetragonolobus Scopoli;

Komonica Berthelota

Komonica błotna

Lotus creticus

Komonica skrzydlatostrąkowa

Komonica (Lotus L.) – rodzaj roślin zielnych oraz półkrzewów należący do rodziny bobowatych. Obejmuje 124 gatunki^[6]. Występują one na całej kuli ziemskiej, z wyjątkiem Ameryki Północnej i Ameryki Południowej (tam tylko gatunki zawleczone). Rosną na bagnach, łąkach i murawach, w miejscach piaszczystych i na klifach^[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju występują w Eurazji, Afryce, w Makaronezji (tu liczne endemity^[8]), Australii i Oceanii (dwa gatunki endemiczne dla wysp Riukiu, Tajwan, Nowa Kaledonia, Vanuatu). Jako rośliny zawleczone przedstawiciele rodzaju obecni są także na kontynentach amerykańskich. Centrum zróżnicowania znajduje się w Europie (30 gatunków)^[7] (zwłaszcza w rejonie Morza Śródziemnego^[9]) i na makaronezyjskich wyspach atlantyckich^[7].

W Polsce rośnie w stanie dzikim 7 gatunków zaliczanych do tego rodzaju (w tradycyjnych ujęciach zaliczane one były do trzech różnych rodzajów, stąd używane są różne nazwy zwyczajowe)^[10]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[10], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[6]

komonica błotna Lotus uliginosus Schkuhr ≡ Lotus pedunculatus Cav.
komonica wąskolistna Lotus tenuis Waldst. & Kit. ex Willd.
komonica zwyczajna Lotus corniculatus L.
komonica skrzydlatostrąkowa, komonicznik skrzydlatostrąkowy Tetragonolobus maritimus (L.) Roth ≡ Lotus maritimus L.
szyplin pięciolistny Dorycnium pentaphyllum Scop. ≡ Lotus dorycnium L.
szyplin jedwabisty Dorycnium germanicum (Gremli) Rikli ≡ Lotus germanicus (Gremli) Peruzzi
szyplin zielny Dorycnium herbaceum Vill. ≡ Lotus herbaceus (Vill.) Jauzein

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne (jednoroczne i byliny) i rzadko krzewinki, osiągające do 1 m wysokości^[7].
Liście: Pierzaste, u większości gatunków pięciolistkowe, przy czym górne trzy listki skupione są na szczycie, a dolna para listków jest nisko osadzona – przypomina przylistki, które u roślin tego rodzaju są zredukowane – są drobne lub brak ich zupełnie^[7]^[5]. W efekcie liście wyglądają pozornie jak trójlistkowe z przylistkami. Wszystkie listki są całobrzegie^[11].
Kwiaty: Motylkowe, wyrastają w przypominających główki baldachach liczących do 12 kwiatów. Przysadki rzadko liściowate, zwykle zredukowane do ciemnego gruczołka lub brak ich wcale. Podkwiatków brak. Działki zrośnięte w dzwonkowaty lub lejkowaty kielich, w liczbie 5, równej długości lub górne działki większe od innych. Płatki korony zwykle żółte (po zasuszeniu często zieleniejące), rzadziej białe, czerwone, różowe lub ciemnobrązowe. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę (na grzbiecie wygiętą lub łukowatą, z długim dzióbkiem), dwa boczne odwrotnie jajowate skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. Żagielek może być szeroko rozpostarty (kolisty, jajowaty lub romboidalny) lub z brzegami podwiniętymi. Wewnątrz kwiatu, a ściślej w łódeczce, znajduje się jeden siedzący słupek z jedną, równowąską, górną zalążnią zawierającą wiele zalążków. Szyjka słupka jest prosta lub powyginana, wolno zwęża się ku szczytowi i pod nim listewkowato rozszerzona. W kwiecie znajduje się 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś, o bardzo krótkiej nitce jest wolny^[7]^[5]. Spośród pręcików tworzących rurkę 5 jest dłuższych od pozostałych czterech^[9].
Owoce: Strąki cylindryczne lub spłaszczone, zwykle długie, rzadziej jajowate, proste lub wygięte, gładkie lub oskrzydlone (gatunki z dawniej wyodrębnianego rodzaju Tetragonolobus)^[7]^[5]. Strąki wewnątrz posiadają przegrody międzynasienne. Po dojrzeniu strąki pękają, a klapy się skręcają^[11]. Nasiona kulistawe lub soczewkowate, gładkie lub rzadziej brodawkowate^[5].

Systematyka

Wyróżniane przez Krytyczną listę roślin naczyniowych Polski gatunki z rodzajów komonicznik (Tetragonolobus) i szyplin (Dorycnium) są według nowszych ujęć taksonomicznych włączane do rodzaju Lotus^[4]^[6]. Obie te grupy są zagnieżdżone w drzewie filogenetycznym gatunków z rodzaju Lotus^[8]. Z kolei tradycyjnie zaliczane do rodzaju Lotus niektóre gatunki tworzące klady odrębne wydzielone zostały w monotypowe rodzaje: Kebirita, Podolotus i Pseudolotus^[8].

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.^[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Loteae^[4].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Rosopsida, podklasa różowe, nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd strąkowce, rodzina bobowate, podrodzina Lotoideae Burnett, plemię Loteae DC., podplemię Lotinae (DC.) Wight & Arn., rodzaj komonica (Lotus L.)^[12].

W systemie Reveala przyjętym w Crescent Bloom rodzaj Lotus obejmuje także gatunki rodzaju komonicznik i szyplin, traktowane jako synonimy rodzaju Lotus^[12].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne (Magnoliopsida Brongn.), podklasa różowe Rosidae Takht., rząd bobowce Fabales Bromhead, rodzina bobowate Fabaceae Lindl.

Wykaz gatunków^[6]

Lotus aduncus (Griseb.) Nyman
Lotus aegaeus (Griseb.) Boiss.
Lotus alianus J.H.Kirkbr.
Lotus alpinus (Ser.) Schleich. ex Ramond – komonica alpejska
Lotus anfractuosus (Baker f.) Kramina & D.D.Sokoloff
Lotus angustissimus L.
Lotus arabicus Sol. ex L.
Lotus arenarius Brot.
Lotus argyrodes R.P.Murray
Lotus arinagensis Bramwell
Lotus assakensis Coss. ex Brand
Lotus australis Andrews
Lotus axilliflorus (Hub.-Mor.) D.D.Sokoloff
Lotus becquetii Boutique
Lotus benoistii (Maire) Lassen
Lotus berthelotii Masf. – komonica Berthelota
Lotus biflorus Desr.
Lotus borbasii Ujhelyi
Lotus broussonetii Choisy ex Ser.
Lotus brunneri Webb
Lotus burttii Borsos
Lotus callis-viridis Bramwell & D.H.Davis
Lotus campylocladus Webb & Berthel.
Lotus carpetanus Lacaita
Lotus castellanus Boiss. & Reut.
Lotus chazaliei H.Boissieu
Lotus compactus Chrtková
Lotus conimbricensis Brot.
Lotus conjugatus L.
Lotus corniculatus L. – komonica zwyczajna
Lotus creticus L.
Lotus cruentus Court
Lotus cytisoides L.
Lotus × davyae Druce
Lotus discolor E.Mey.
Lotus divaricatus Boiss.
Lotus dorycnium L. – szyplin pięciolistny
Lotus drepanocarpus Durieu
Lotus dumetorum Webb ex R.P.Murray
Lotus edulis L.
Lotus emeroides R.P.Murray
Lotus eremiticus A.Santos
Lotus eriophthalmus Webb & Berthel.
Lotus frondosus (Freyn) Kuprian.
Lotus fulgurans (Porta) D.D.Sokoloff
Lotus garcinii Ser.
Lotus gebelia Vent.
Lotus germanicus (Gremli) Peruzzi – szyplin jedwabisty
Lotus glacialis (Boiss.) Pau
Lotus glareosus Boiss. & Reut.
Lotus glaucus Aiton
Lotus glinoides Delile
Lotus goetzei Harms
Lotus gomerythus A.Portero, J.Martín-Carbajal & R.Mesa
Lotus graecus L.
Lotus halophilus Boiss. & Spruner
Lotus hebecarpus J.B.Gillett
Lotus hebranicus Hochst. ex Brand
Lotus herbaceus (Vill.) Jauzein – szyplin zielny
Lotus hirsutus L.
Lotus holosericeus Webb & Berthel.
Lotus jacobaeus L.
Lotus japonicus (Regel) K.Larsen
Lotus jolyi Batt.
Lotus jordanii (Loret & Barrandon) Coulot, Rabaute & J.-M.Tison
Lotus krylovii Schischk. & Serg.
Lotus kunkelii (Esteve) Bramwell & D.H.Davis
Lotus lalambensis Schweinf.
Lotus lancerottensis Webb & Berthel.
Lotus lanuginosus Vent.
Lotus laricus Rech.f., Aellen & Esfand.
Lotus latidentatus Elenevsky
Lotus lebrunii Boutique
Lotus longisiliquosus R.Roem.
Lotus lourdes-santiagoi Pina & Valdés
Lotus loweanus Webb & Berthel.
Lotus macranthus Lowe
Lotus maculatus Breitf.
Lotus maritimus L. – komonica skrzydlatostrąkowa, komonicznik skrzydlatostrąkowy
Lotus maroccanus Ball
Lotus mascaensis Burchard
Lotus × medioximus Husn.
Lotus michauxianus Ser.
Lotus × minoricensis M.À.Conesa, Mus & Rosselló
Lotus miyakojimae Kramina
Lotus mlanjeanus J.B.Gillett
Lotus mollis Balf.f.
Lotus namulensis Brand
Lotus nubicus Hochst. ex Baker
Lotus oliveirae A.Chev.
Lotus ononopsis Balf.f.
Lotus ornithopodioides L.
Lotus palustris Willd.
Lotus parviflorus Desf.
Lotus peczoricus Miniaev & Ulle
Lotus pedunculatus Cav. – komonica błotna
Lotus peregrinus L.
Lotus polyphyllos E.D.Clarke
Lotus pseudocreticus Maire, Weiller & Wilczek
Lotus purpureus Webb
Lotus pyranthus P.Pérez
Lotus quinatus (Forssk.) J.B.Gillett
Lotus rechingeri Chrtková
Lotus rectus L.
Lotus requienii Mauri ex Sanguin.
Lotus robsonii E.S.Martins & D.D.Sokoloff
Lotus sanguineus (Vural) D.D.Sokoloff
Lotus schoelleri Schweinf.
Lotus sessilifolius DC.
Lotus simoneae Maire, Weiller & Wilczek
Lotus spartioides Webb & Berthel.
Lotus spectabilis Choisy ex Ser.
Lotus stepposus Kramina
Lotus strictus Fisch. & C.A.Mey.
Lotus subbiflorus Lag.
Lotus subdigitatus Boutique
Lotus taitungensis S.S.Ying
Lotus tenellus (Lowe) Sandral, A.Santos & D.D.Sokoloff
Lotus tenuis Waldst. & Kit. ex Willd. – komonica wąskolistna
Lotus tetragonolobus L. – głąbigroszek szkarłatny
Lotus tetraphyllus L.
Lotus tibesticus Maire
Lotus torulosus (Chiov.) Fiori
Lotus × ucrainicus Klokov
Lotus villicarpus Andr.
Lotus weilleri Maire
Lotus wildii J.B.Gillett
Lotus zemmouriensis C.Chatel., F.Andrieu & Dobignard

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ Lotus. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-19].
↑ ^a ^b ^c Lotus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Lotus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-01].
↑ ^a ^b ^c ^d Lotus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 136. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c Galina V. Degtjareva, Tatiana E. Kramina, Dmitry D. Sokoloff, Tahir H. Samigullin, Graeme Sandral & Carmen M. Valiejo-Roman. New data on nrITS phylogeny of Lotus (Leguminosae, Loteae). „Wulfenia”. 15, s. 35 –49, 2008.
↑ ^a ^b Andreĭ Aleksandrovich Fedorov: Flora of Russia, Tom 6. CRC Press, 2002, s. 147-148.
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, 111, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 84.
↑ ^a ^b Crescent Bloom: Systematyka rodziny Fabaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-18]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[ing-3] Lotus. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-19].

[grin-4] Lotus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].

[china-5] Lotus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-01].

[powo-6] Lotus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-11].

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 136. ISBN 0-333-74890-5.

[galina-8] Galina V. Degtjareva, Tatiana E. Kramina, Dmitry D. Sokoloff, Tahir H. Samigullin, Graeme Sandral & Carmen M. Valiejo-Roman. New data on nrITS phylogeny of Lotus (Leguminosae, Loteae). „Wulfenia”. 15, s. 35 –49, 2008.

[russia-9] Andreĭ Aleksandrovich Fedorov: Flora of Russia, Tom 6. CRC Press, 2002, s. 147-148.

[checklist-10] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, 111, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[polska-11] Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 84.

[crescent-12] Crescent Bloom: Systematyka rodziny Fabaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Komonica

Spis treści

Rozmieszczenie geograficzne

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie