Kompania graniczna KOP „Białowiż”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Białowież |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Białowiż” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 1600/tjn./O.de B/25, w drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w terminie do 1 marca 1925 roku sformowano 18 batalion graniczny [1], a w jego składzie 2 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 102 żołnierzy służby zasadniczej[a].
W 1939 roku 2 kompania graniczna KOP „Białowiż” podlegała dowódcy batalionu KOP „Rokitno”[2].
Służba graniczna
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[3]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[4].
2 kompania graniczna „Białowiż” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 39 kilometrów 500 metrów[5]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Kowalicha”, „Kamionka”, „Górne”, „Musznia”, „Łosice” i „Dobrodziejów” z komendantury „Promykanje”[6].
Kompanie sąsiednie:
- 3 kompania graniczna KOP „Wojtkiewicze” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Ostki” – 1928[7], 1929[8], 1931[6], 1932[9], 1934[10], 1938[11]
Działania kompanii we wrześniu 1939
17 września 1939 batalion graniczny „Rokitno” mjr. Wojciechowskiego zaatakowany został przez pododdziały 15 Korpusu Strzeleckiego komdiwa Piotra Fiłatowa. Zadaniem korpusu było zdobycie Sameńskiego Odcinka Umocnionego na Słuczy. Na linii strażnic uderzyły pododdziały 18. i 19. Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD[12].
Na kierunku 2 kompanii granicznej „Białowiż” sowieci przejawiali niewielką aktywność. Strażnice wycofały się bez walki w kierunku m.p. kompanii, a potem, na rozkaz dowódcy batalionu, do Rokitna[13]. Zdezerterował oficer kompanii. Wraz z żoną zgłosił się na sowiecką strażnicę „Łozińce” i przekazał stronie sowieckiej poufne informacje[13].
Pododdziały zgrupowane w Rokitnie w godzinach południowych 17 września rozpoczęły wycofywanie się w kierunku Sarn. W godzinach popołudniowych zostały zaatakowane przez batalion rozpoznawczy 60 Dywizji Strzeleckiej. Po krótkiej potyczce sowieci nie podjęłli pościgu[14]. W godzinach wieczornych do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej uwalniając 64 jeńców niemieckich[15].
Struktura organizacyjna
| Lata | 1928 – 1938[7][8][6][9][10][11][b] | 17 września 1939[16][17] | |
|---|---|---|---|
| Strażnice | strażnica KOP „Kupiel”[c] | 1 strażnica KOP „Kupiel” | |
| strażnica KOP „Musznia” | 2 strażnica KOP „Musznia” | ||
| strażnica KOP „Białowiż”[d] | 3 strażnica KOP „Białowiż” | ||
| strażnica KOP „Żelechowo”[e] | 4 strażnica KOP „Żelechowo” | ||
| strażnica KOP „Osetyszcze” | 5 strażnica KOP „Osetyszcze” | ||
| Inne | pluton odwodowy | ||
Dowódcy kompanii
- kpt. Stanisław Gumowski (był IX 1928 – 27 I 1931 → dowódca batalionu 73 pp)[18]
- kpt. Walerian Rzepecki (28 III 1931 – )[18]
- por. Szymon Bołtruczuk[f] (– 1939)
Uwagi
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 368
- ↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Kupiel”, „Musznie”, „Rudnia” i „Żelechowo” → Szubański 1993 ↓, s. 277
- ↑ wieś Kupiel, gmina Berezów, powiat stoliński, województwo poleskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Białowiż, gmina Kisoryczne, powiat sarneński, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ strażnica graniczna Olechowo–Żelechowo, gmina Kisoryczne, powiat sarneński, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Szymon Bołtroczuk, por. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca 2 kompanii granicznej „Białowiż”. We wrześniu 1939 dowódca 5 kompanii piechoty II batalionu piechoty 97 pułku piechoty[19].
Przypisy
- ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 90.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 303.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 7/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 31/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 57/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 87/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 202.
- ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 203.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 204.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 205.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 311.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 190.
- ↑ a b Obsada oficerska bg „Rokitno” ↓.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 711.
Bibliografia
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Rokitno” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Kompania graniczna KOP Białowiż w 1934
Szkic rozmieszczenia batalionu KOP Rokitno w 1931