Kompania graniczna KOP „Białozórka”

Kompania graniczna KOP „Białozórka”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Białozórka[a]

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Dederkały”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Dederkały” w 1931
Kompania KOP Białozórka w 1934.png

Kompania graniczna KOP „Białozórka”pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Łanowcach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 25 batalionu celnego, a jego 3 kompania stacjonowała w Białozórce. W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Druskienniki” służbę graniczną pełniły pododdziały 41 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 4 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 33 kompanię graniczną KOP „Białozórka”[10]. W 1939 roku 4 kompania graniczna KOP „Białozórka” podlegała dowódcy batalionu KOP „Dederkały”[11].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[12]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[13].

4 kompania graniczna „Białozórka” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 20 kilometrów 37 metrów[14]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Łysogórka”, „Niemierzyńce” i „Szybenna” z komendantury „Ilkowce”[15].

Wydarzenia:

  • W meldunku sytuacyjnym z 27 stycznia 1925 roku napisano:

Na pododcinku kompanii w rejonie strażnicy 132 przytrzymano dwóch przemytników[16].

Kompanie sąsiednie:

Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Białozórka”
Lata1928 – 1938[22][23][15][24][25][26][27][b][c]17 września 1939[28]
Strażnicestrażnica KOP „Ośniki”[d]1 strażnica KOP „Ośniki”
strażnica KOP „Mołotków”[e]2 strażnica KOP „Mołotków”
strażnica KOP „Brzezina”[f]3 strażnica KOP „Brzezina”
strażnica KOP „Puzichów”„Konfederacja Barska”[27]4 strażnica KOP „Konfederacja”
Innepluton odwodowy

Dowódcy kompanii

  • kpt. Stanisław Wolnowski (był XI 1927 − 1 VIII 1928)[29][30]
  • kpt. Stanisław Techmański (1 VIII 1928 − 28 IX 1928 → dyspozycja dowódcy batalionu)[29]
  • kpt. Franciszek Michał Löwi (28 IX 1928 − był 30 IV 1930)[29][30][g]
  • kpt. Jan Brachaczek (10 III 1931 − 2 VII 1934)[29]
  • kpt. Antoni Przybylski (3 VII 1934 − 26 IX 1934 → zawieszony w czynnościach (75% uposażenia))[29][31]
  • w.z. por. Wacław Ligęziński (26 IX 1934 − III 1935 )[29]
  • kpt. Antoni Przybylski (III 1935 - X 1935)[31]
  • p.o. por. Wacław Ligęziński (XI 1935 − VII 1936)[30]
  • kpt. Marian Kucharski (VIII 1936- 13 XII 1936)[30]
  • kpt. Włodzimierz Pałucki (13 XII 1936 - X 1938)[30]
  • kpt. Tadeusz Naróg (XI 1938 - był V 1939)[30]
  • por. Marian Kowalewski (1939)

Uwagi

  1. miasto Białozórka, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
  2. Strażnice kompanii zakwaterowane były w „budynkach popolicyjnych”, a odwód i dowództwo kompanii w koszarach „nowego typu” → Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓
  3. W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Derniki”, „Mołotków”, „Brzezina” i „Konfederacja Barska” → Szubański 1993 ↓, s. 278
  4. wieś Ośniki, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
  5. wieś Mołotków, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
  6. W dokumentach występuje też pod nazwą Brzezina II → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928, Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1929, Szkice dyslokacyjne ↓ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/1932, Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/1934
  7. W styczniu 1931 ogłoszono jego przeniesienie do PKU Wadowice, zob. Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Przenoszę z K. O. P.. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 31, 28 stycznia 1931. 

Przypisy

Bibliografia

  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
  • Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
  • Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Listy płac batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Batalion KOP Dederkały.JPG
Szkic rozmieszczenia batalionu KOP Dederkały w 1931
Kompania KOP Białozórka w 1934.png
Kompania KOP Białozórka w 1934