Kompania graniczna KOP „Białozórka”

Kompania graniczna KOP „Białozórka”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Białozórka[a]

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Dederkały”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Dederkały” w 1931
Kompania KOP Białozórka w 1934.png

Kompania graniczna KOP „Białozórka” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Łanowcach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 25 batalionu celnego, a jego 3 kompania stacjonowała w Białozórce. W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Druskienniki” służbę graniczną pełniły pododdziały 41 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 4 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 33 kompanię graniczną KOP „Białozórka”[10]. W 1939 roku 4 kompania graniczna KOP „Białozórka” podlegała dowódcy batalionu KOP „Dederkały”[11].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[12]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[13].

4 kompania graniczna „Białozórka” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 20 kilometrów 37 metrów[14]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Łysogórka”, „Niemierzyńce” i „Szybenna” z komendantury „Ilkowce”[15].

Wydarzenia:

  • W meldunku sytuacyjnym z 27 stycznia 1925 roku napisano:

Na pododcinku kompanii w rejonie strażnicy 132 przytrzymano dwóch przemytników[16].

Kompanie sąsiednie:

Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Białozórka”
Lata1928 – 1938[22][23][15][24][25][26][27][b][c]17 września 1939[28]
Strażnicestrażnica KOP „Ośniki”[d]1 strażnica KOP „Ośniki”
strażnica KOP „Mołotków”[e]2 strażnica KOP „Mołotków”
strażnica KOP „Brzezina”[f]3 strażnica KOP „Brzezina”
strażnica KOP „Puzichów” → „Konfederacja Barska”[27]4 strażnica KOP „Konfederacja”
Innepluton odwodowy

Dowódcy kompanii

  • kpt. Stanisław Wolnowski (był XI 1927 − 1 VIII 1928)[29][30]
  • kpt. Stanisław Techmański (1 VIII 1928 − 28 IX 1928 → dyspozycja dowódcy batalionu)[29]
  • kpt. Franciszek Michał Löwi (28 IX 1928 − był 30 IV 1930)[29][30][g]
  • kpt. Jan Brachaczek (10 III 1931 − 2 VII 1934)[29]
  • kpt. Antoni Przybylski (3 VII 1934 − 26 IX 1934 → zawieszony w czynnościach (75% uposażenia))[29][31]
  • w.z. por. Wacław Ligęziński (26 IX 1934 − III 1935 )[29]
  • kpt. Antoni Przybylski (III 1935 - X 1935)[31]
  • p.o. por. Wacław Ligęziński (XI 1935 − VII 1936)[30]
  • kpt. Marian Kucharski (VIII 1936- 13 XII 1936)[30]
  • kpt. Włodzimierz Pałucki (13 XII 1936 - X 1938)[30]
  • kpt. Tadeusz Naróg (XI 1938 - był V 1939)[30]
  • por. Marian Kowalewski (1939)

Uwagi

  1. ↑ miasto Białozórka, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
  2. ↑ Strażnice kompanii zakwaterowane były w „budynkach popolicyjnych”, a odwód i dowództwo kompanii w koszarach „nowego typu” → Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓
  3. ↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Derniki”, „Mołotków”, „Brzezina” i „Konfederacja Barska” → Szubański 1993 ↓, s. 278
  4. ↑ wieś Ośniki, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
  5. ↑ wieś Mołotków, gmina Białozórka, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
  6. ↑ W dokumentach występuje też pod nazwą Brzezina II → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928, Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1929, Szkice dyslokacyjne ↓ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/1932, Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/1934
  7. ↑ W styczniu 1931 ogłoszono jego przeniesienie do PKU Wadowice, zob. Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Przenoszę z K. O. P.. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 31, 28 stycznia 1931. 

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
  2. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
  3. ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
  4. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
  5. ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
  6. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
  7. ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
  8. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 152.
  9. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
  10. ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 16/25.
  11. ↑ Szubański 2000 ↓, s. 90.
  12. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
  13. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
  14. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 307.
  15. ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
  16. ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 16/1925.
  17. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/9/1928.
  18. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/5/1929.
  19. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/39/1932.
  20. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/59/1934.
  21. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 88/90/1938.
  22. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928.
  23. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1929.
  24. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/1932.
  25. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/1934.
  26. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 88/1938.
  27. ↑ a b Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓.
  28. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 313.
  29. ↑ a b c d e f Obsada oficerska bg „Dederkały” ↓.
  30. ↑ a b c d e f Listy płac bg „Dederkały” ↓.
  31. ↑ a b Listy płac baonu KOP „Dederkały” ↓.

Bibliografia

  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
  • Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
  • Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Listy płac batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Batalion KOP Dederkały.JPG
Szkic rozmieszczenia batalionu KOP Dederkały w 1931
Kompania KOP Białozórka w 1934.png
Kompania KOP Białozórka w 1934