Kompania graniczna KOP „Bryckie”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Bryckie[a] (Brycki) |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Bryckie”[b] – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 10 batalion graniczny [1][2], a w jego składzie 10 kompanię graniczną KOP „Nowa Huta”[3]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 98 żołnierzy służby zasadniczej[c]. W 1939 roku 2 kompania graniczna KOP „Bryckie” podlegała dowódcy batalionu KOP „Krasne”[4].
Służba graniczna
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[6].
2 kompania graniczna „Bryćki” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 28 kilometrów 620 metrów[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Krzemieniec”, „Myszyce” i „Trusewicze” z komendantury „Manuty”[8].
- Wydarzenia
- We wrześniu 1929 sierż. Roman Kowalski zabrał z kancelarii kompanii poufne akta, które przekazał agentowi Szymonowi Wajsbortowi z Radoszkowicz. Agent po ich sfotografowaniu, zwrócił je Kowalskiemu i wypłacił mu nagrodę w wysokości 40 zł. W październiku podoficer został aresztowany wraz z ośmioma osobami cywilnymi podejrzanymi o szpiegostwo na rzecz ZSRR. Jeszcze tego samego miesiąca sąd w Wilejce skazał go na karę śmierci. Prezydent RP skorzystał z prawa łaski zmieniając karę na dożywotnie więzienie[9].
- Kompanie sąsiednie
- 1 kompania graniczna KOP „Olkowicze” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Bakszty Małe” – 1928[10], 1929[11], 1931[8], 1932[12], 1934[13], 1938[14]
Walki kompanii w 1939
17 września 1939 strażnice 2 kompanii granicznej „Bryckie” zaatakowane zostały przez żołnierzy 100 Dywizji Strzeleckiej i pograniczników. Strażnice „Łowcewicze” Sowieci opanowali o 5:05. Poległo 3 Polaków, 9 dostało się do niewoli. Zginął jeden żołnierz NKWD, kilku odniosło rany[15].
Struktura organizacyjna
| Lata | 1928-1929[10][11] | 1931[8] | 1932-1934[12][13] | 1938-1939[14][16][17] |
|---|---|---|---|---|
| Strażnice | - | strażnica KOP „Borki”[d] | ||
| (37)[18] strażnica KOP „Czerwiaki”[e] | - | |||
| (38)[19] strażnica KOP „Łukawiec”[f] | strażnica KOP „Baturyn”[g] | - | ||
| strażnica KOP „Zalesie”[h] | ||||
| strażnica KOP „Łowcewicze”[i] | ||||
| Inne | pluton odwodowy | |||
Dowódcy kompanii
- kpt. Julian II Markowski (był 30 IX 1928 − 12 II 1930)[20]
- kpt. Józef Sołtysiak (12 II 1930 −)[20]
- kpt. Stanisław Kulik (XI 1935 − 1936)[j]
- kpt. piech. Stefan Mączyński[k] ( - 1939)[21]
Uwagi
- ↑ zaścianek Bryckie, gmina Ilja, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ W niektórych dokumentach normatywnych występuje także pod nazwą „kompania KOP «Brycki»” → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
- ↑ wieś Borki Lubczyńskie, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie
- ↑ wieś Czerwiaki, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie
- ↑ majątek Łukawiec, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Baturyn, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie
- ↑ zaścianek Zalesie, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Łowcewicze, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Podano na podstawie informacji ze zbiorów Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.
- ↑ Mączyński Stefan (1906-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 2 kompanii granicznej „Bryckie”. Przydział mobilizacyjny nieznany. Więzień obozu w Ostaszkowie. Zamordowany przez NKWD. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 733
Przypisy
- ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 18/25.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 297.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ Ochał 2021 ↓, s. 88.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 21/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 84/1938.
- ↑ Cygan 2006 ↓, s. 97.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 307.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 186.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 13/25.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 16/1925.
- ↑ a b Obsada oficerska bg „Krasne” ↓.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 659.
Bibliografia
- Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Artur Ochał: Wykroczenia i przestępstwa popełnione przez żołnierzy w Brygadach KOP „Grodno” i „Wilno”. W: Jacek Jędrysiak (red.), Krzysztof Widziński (red.): Szpiedzy i dezerterzy. Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-346-3.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Krasne” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Kompania KOP Bryckie w 1931
Szkic rozmieszczenia batalionu KOP Krasne w 1931