Kompania graniczna KOP „Dołhinów”

Kompania graniczna KOP „Dołhinów”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Dołhinów[a]

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Budsław”

Rozmieszczenie baonu KOP „Budsław” w 1931

Kompania graniczna KOP „Dołhinów” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Dołhinowie rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 44 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Dołhinów” służbę graniczną pełniły pododdziały 44 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 1 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 8 kompanię graniczną KOP[10]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 83 żołnierzy służby zasadniczej[b]. W 1939 roku 3 kompania graniczna KOP „Dołhinów” podlegała dowódcy batalionu KOP „Budsław”[11].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[12]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[13].

3 kompania graniczna „Dołhinów” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 29 kilometrów 100 metrów[14]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Nowezaponie”, „Czyść” i „Sakowicze” z komendantury „Sakowicze” oraz zastaw „Żółty Bereżok” z komendantury „Krajsk”[15].

Sąsiednie kompanie graniczne:

Walki kompanii w 1939

Strażnice 3 kompanii „Dołhinów” atakował 14 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD. Strażnica „Milcza” podjęła godzinną walkę. Do niewoli dostał się dowódca strażnicy[21]. Kilku żołnierzy wycofało się w kierunku Dołhinowa. Strażnica „Pohost” też podjęła walkę. Zginął dowódca strażnicy i kilku żołnierzy. Strona sowiecka straciła dowódcę atakującego oddziału lejtn. Pietrowa, a ranny został jego zastępca, politruk Końkow. Także strażnica „Karolin" podjęła walkę. Straciła trzech zabitych oraz pięciu wziętych do niewoli. Pododdziały stacjonujące w Dołhinowie wycofały się bez walki w kierunku Budsławia i dołączyły do wycofujących się sił batalionu[22]. Niewielka część baonu przeszła na Litwę i tam została internowana[23].

Struktura organizacyjna

Kompania KOP Dołhinów w 1934.png
Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Dołhinów”
Lata1928-1934[16][17][15][18][19][c]1938-1939[20][26][27]
Strażnicestrażnica KOP „Sołonoje-
strażnica KOP „Milcza”1 strażnica KOP „Milcza”
strażnica KOP „Pohost”[d]2 strażnica KOP „Pohost”
strażnica KOP „Karolin”3 strażnica KOP „Karolin”
Innepluton odwodowy

Dowódcy kompanii

  • kpt. Aleksander Michałowski (był 31 X 1928 − 15 IV 1930 → przeniesiony do 11 pp[29])
  • kpt. Adam Doberski (7 IV 1930[30] − 31 III 1933 → przeniesiony w stan spoczynku[29])
  • kpt. Witold Obidowicz (9 II 1933 − 23 III 1933 → przeniesiony do batalionu „Budsław”)[29]
  • kpt. Sławomir Nakielski[e](– 1939)
  • kpt. Zygmunt Waligórski[f] (IX 1939[21])

Uwagi

  1. ↑ miasteczko Dołhinów, gmina Dołhinów, powiat wilejski, województwo wileńskie
  2. ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
  3. ↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku[24]. Wymienił następujące strażnice: „Sołone”, „Milcza”, „Pohost”, „Karolin”[25].
  4. ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Pogost[28].
  5. ↑ Nakielski Sławomir, kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dca 3 kompanii granicznej „Dołhinów”. Przydział mobilizacyjny nieznany[31].
  6. ↑ Waligórski Zygmunt Stanisław, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dca 4 kompanii granicznej „Dokszyce”. We wrześniu 1939 dca 3 kompanii granicznej „Dołhinów” odtworzonego baonu KOP „Budsław”[32].

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
  2. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
  3. ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
  4. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
  5. ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
  6. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
  7. ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
  8. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 152.
  9. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
  10. ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 22/25.
  11. ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
  12. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
  13. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
  14. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 296.
  15. ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
  16. ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
  17. ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
  18. ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19/1932.
  19. ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53/1934.
  20. ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 84/1938.
  21. ↑ a b Cygan 2006 ↓, s. 95.
  22. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 190.
  23. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 225.
  24. ↑ Szubański 2000 ↓, s. 87.
  25. ↑ Szubański 1993 ↓, s. 276.
  26. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 306.
  27. ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 185.
  28. ↑ Komunikaty dyslokacyjne ↓.
  29. ↑ a b c Obsada oficerska bg „Budsław” ↓.
  30. ↑ Obsada oficerska bg „Budsław” ↓, s. 36.
  31. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 735.
  32. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 756.

Bibliografia

  • Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
  • Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
  • Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
  • Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
  • Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Budsław” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Batalion KOP Budsław.JPG
Szkic rozmieszczenia batalionu KOP Budsław w 1931
Kompania KOP Dołhinów w 1934.png
Kompania KOP Dołhinów w 1934