Kompania graniczna KOP „Dubrowa”

Kompania graniczna KOP „Dubrowa” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 10 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 12 kompanię graniczną KOP „Dubrowa”^[3]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 99 żołnierzy służby zasadniczej^[a].

W 1934 i w 1939 roku 1 kompania graniczna KOP „Dubrowa” podlegała dowódcy batalionu KOP „Krasne”^[4][b].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[6].

1 kompania graniczna „Dubrowa” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 28 kilometrów 142 metrów^[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Głuszany”, „Lipienie” i „Mietkowo” z komendantury „Radoszkowicze”^[8].

Wydarzenia

• W meldunku sytuacyjnym z 29 stycznia 1925 roku napisano: 28 stycznia 1925 roku o godz. 6.00 na pododcinku kompanii patrol strażnicy nr 48 Zabłotkowszczyzna na drodze między miejscowością Węgłowszczyzna a Hermaczyska natknął się na trzech osobników. Doszło do wymiany strzałów, ale korzystając z ciemności bandyci zbiegli za granicę między słupami 626–627^[9].
• 23 lutego 1925, w godzinach nocnych naprzeciwko 48 strażnicy „Zabłotkowszczyzna”, trwała strzelanina. Kilkanaście pocisków przeleciało nad strażnicą. Obsada 46 strażnicy „Wiazyń” zatrzymała Abrahama Apfelbauma^[10].

Kompanie sąsiednie:

• 3 kompania graniczna KOP „Bakszty Małe” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Raków” – 1928^[11], 1929^[12], 1931^[8], 1932^[13], 1934^[14] 1938^[15]

Walki kompanii w 1939

17 września 1939 Sowieci uderzyli między innymi na odcinek broniony przez kompanię graniczna KOP „Dubrowa”. Od godziny 4:00 do 6:00 trwała obrona strażnicy „Szapowały”. Dowodzona przez kpr. Niedzielskiego załoga została zaatakowana przez pododdziały 144 pułku kawalerii wspieranego przez baterię artylerii konnej. Po zranieniu dowódcy strażnicy, załoga złożyła broń. Poległo 3 obrońców, ciężko ranny kpr. Niedzielski wkrótce został zamordowany na terenie sowieckiej „zastawy”. Zginęło też kilku czerwonoarmistów^[16].

Struktura organizacyjna

Rozmieszczenie batalionu KOP „Krasne” w 1931

Strażnice kompanii w latach 1928^[11], ^{[17][8][18][19][c]}

• strażnica KOP „Powiazyń”^[d]
• (46)^[20] strażnica KOP „Hurnowicze”^[e]
• (46?)^[10] strażnica KOP „Wiazyń”^[f]
• strażnica KOP „Szapowały”^[g]
• strażnica KOP „Polikszty”^[h]

Strażnice kompanii w 1938^[21]

• strażnica KOP „Powiazyń”
• strażnica KOP „Wiazyń”
• strażnica KOP „Szapowały”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[22][23]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Powiazyń”
• 2 strażnica KOP „Wiazyń”
• 3 strażnica KOP „Szapowały”

Dowódcy kompanii

• kpt. piech. Jan Cywicki (był 30 IX 1928 − 21 IV 1930) → odszedł do 7 ppLeg ^[24]
• kpt. piech. Stefan Tadeusz Halski (4 IV 1930 −)^[24]
• kpt. piech. Franciszek Rudolf Burian ( − 5 V 1934)^[24]
• kpt. piech. Feliks Merka (5 V 1934^[24] – ? → kierownik II referatu uzupełnień KRU Grodno)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Krasne” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.