Kompania graniczna KOP „Hnieździłów”

Kompania graniczna KOP „Hnieździłów”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Hnieździłów[a]

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Budsław”

Rozmieszczeniebatalionu KOP „Budsław” w 1931
Kompania KOP Hnieździłów w 1934.png

Kompania graniczna KOP „Hnieździłów”pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Dokszycach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 31 batalionu celnego. W Hnieździłowie stacjonowała jego 1 kompania celna. W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Hnieździłów” służbę graniczną pełniły pododdziały 31 batalionu Straży Granicznej. W Hnieździłowie stacjonowała 1 kompania Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 1 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 7 kompanię graniczną KOP[10]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 83 żołnierzy służby zasadniczej[b]. W 1939 roku 2 kompania graniczna KOP „Hnieździłów” (Gnieździnów) podlegała dowódcy batalionu KOP „Budsław”[12].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[13]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[14].

2 kompania graniczna „Hnieździłów” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 29 kilometrów 40 metrów[15]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniał zastaw „Beztrosk” z komendantury „Wolberowicze”[16].

Sąsiednie kompanie graniczne:

Walki kompanii w 1939

Strażnice 2 kompanii granicznej „Hnieździłów”, atakowane przez pododdziały 4 KS i 13 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD, prawdopodobnie nie podjęły walki. Rozbite zostały też odwody kompanijne[22]. Niewielka część macierzystego baonu przeszła na Litwę i tam została internowana[23].

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1934[17][18][16][19][20][24][c]:

Strażnice kompanii w 1938[21]

Organizacja kompanii 17 września 1939[25][26]:

Dowódcy kompanii

  • kpt. Sroka (był w 1928 − 22 III 1931 → przeniesiony do Komendy Garnizonu Gniezno)[27]
  • kpt. Kazimierz Kruczkowski (25 III 1931[27] − 11 III 1932)
  • kpt. Mikołaj Jezierski (26 III 1934[28] − )
  • kpt. Władysław Halka[i] (IX 1939)

Uwagi

  1. wieś Hnieździłowo, gmina Dokszyce, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
  2. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza[11].
  3. W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87
  4. W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Wiereciejka → Komunikaty dyslokacyjne ↓
  5. wieś Wiereciejka, gmina Dokszyce, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
  6. wieś Worony, gmina Parafjanów, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
  7. wieś Wardomicze Nowe, gmina Dołhinów, powiat wilejski, województwo wileńskie
  8. W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Wiereciejka → Komunikaty dyslokacyjne ↓
  9. Halka Władysław Zygmunt (1906-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca kompanii odwodowej baonu KOP „Budsław”. We wrześniu 1939 dca 2 kompanii granicznej „Hniezdziów”. Więzień obozu w Ostaszkowie. Zamordowany przez NKWD[29].

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Kompania KOP Hnieździłów w 1934.png
Kompania KOP Hnieździłów w 1934
Batalion KOP Budsław.JPG
Szkic rozmieszczenia batalionu KOP Budsław w 1931