Kompania graniczna KOP „Hołyczówka”

Rozmieszczenie baonu KOP „Hoszcza” w 1931

Kompania graniczna KOP „Hołyczówka” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 3 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 24 kompanię graniczną KOP „Hołyczówka”^[3]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej^[b].

W 1939 roku 1 kompania graniczna KOP „Hołyczówka” podlegała dowódcy batalionu KOP „Hoszcza”^[4].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[6].

1 kompania graniczna „Hołyczówka” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 24 kilometrów 348 metrów^[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Storożów”, „Futory Kobylańskie” i „Oljeksiejówka” z komendantury „Piszczów”^[8].

Wydarzenia

• W meldunku sytuacyjnym z 22 stycznia 1925 roku napisano:

Dowódca kompanii kpt. Biernacki zameldował, że po ukazaniu się łuny pożaru w Swiate zamknął granicę i do godz. 11.00 dnia 21 stycznia 1925 roku przebywał na odcinku. Nie zauważono przejścia bandy przez granicę mimo jej zamknięcia i obserwacji. Istniało prawdopodobieństwo, że banda, która napadła na Swiate oraz banda usiłująca napaść na Dowgieliszki rekrutują się z miejscowych osób i pozostają jeszcze na naszym terenie. W związku z powyższym oddziałom KOP wydano rozkaz ostrego pogotowia i zamknięcia granicy, a wojska asystencyjne oraz policja po przeszukaniu lasów miały bandę nakierować ku granicy^[9].

26 stycznia 1925 roku o godzinie 18.00 na pododcinku kompanii zauważono ogień. Po sprawdzeniu okazało się, że po stronie bolszewickiej paliła się wieś Kosiłówka^[10].

• W meldunku sytuacyjnym z 27 stycznia 1925 roku napisano: Na pododcinku kompanii przy strażnicy 96 przytrzymano trzech pochodzących z Rosji przemytników. Znaleziono przy nich 80 dolarów^[11].
• W meldunku sytuacyjnym z 29 stycznia 1925 roku napisano: Na pododcinku kompanii widać było ogień. Po sprawdzeniu okazało się, że po bolszewickiej stronie paliła się wieś Kosiłówka. Ogień zauważono 26 stycznia 1925 roku o godz. 18.00^[12].

Kompanie sąsiednie:

• 3 kompania graniczna KOP „Bielczaki” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Korzec” – 1928^[13], 1929^[14], 1931^[8], 1932^[15], 1934^[16], 1938^[17]

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1934^{[18][c][19][20][8][21][22][23][d]}:

• 93 strażnica KOP „Storożów”^[e]
• 94 strażnica KOP „Kobyla”^[f][g]
• 95 strażnica KOP „Morozówka”^[h][i]
• 95a strażnica KOP „Chutor Monastyrskie”

Strażnice kompanii w 1938^[24]

• strażnica KOP „Storożów”
• strażnica KOP „Kobyla”
• strażnica KOP „Morozówka”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[25]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Storożów”
• 2 strażnica KOP „Kobyla”
• 3 strażnica KOP „Morozówka”

Dowódcy kompanii

• kpt. Edward II Biernacki (był 31 lipca 1928 − 10 kwietnia 1930 → dowódca batalionu piechoty 37 pp)^[26]
• por./kpt. Stefan Kulikowski (24 kwietnia 1930 − 22 marca 1934 → do 59 pp)^[26]
• por. Franciszek Markiewicz (29 kwietnia 1934 −)^[26]
• kpt. Juliusz Peyser^[j] (– 1939)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Hoszcza” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.