Kompania graniczna KOP „Kurhany”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Ostróg” w 1931

Kompania graniczna KOP „Kurhany” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 3 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 28 kompanii granicznej KOP „Kurchany”^[3]. 5 lutego 1925 pododcinek nr 28 przejęła kompania nowo sformowanego 11 batalionu granicznego^[4].

W 1939 roku 1 kompania graniczna KOP „Kurhany” podlegała dowódcy batalionu KOP „Ostróg”^[5].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[6]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[7].

1 kompania graniczna „Kurhany” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 25 kilometrów 124 metrów^[8]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Koziołek”, „Sołowje” i „Czerniwody” z komendantury „Krzywin”^[9].

Wydarzenia:

• W meldunku sytuacyjnym z 21 stycznia 1925 roku napisano:

Według posiadanych informacji silniejsza grupa dywersyjno-powstańcza grupuje się na odcinku Sknyt-Ułaszanówka-Lisicze. W związku z tym bolszewicy podsłuchują i obserwują naszą obsadę w punktach Sknyt, Ułaszanówka, kol. Moszczanówka. Wydano odpowiednie zarządzenia^[10].

• W meldunku sytuacyjnym z 23 stycznia 1925 roku napisano:

Z polecenia punktu przejściowego 20 stycznia wysiedlono 21 przemytników, a 21 stycznia 7 przemytników. Na strażnicy KOP „Moszczanica” przytrzymano dwóch przemytników z manufakturą wartości 500 złotych^[11].

Kompanie sąsiednie:

• 2 kompania graniczna KOP „Hłuboczek” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Nowomalin” – 1928^[12], 1929^[13], 1931^[9], 1932^[14], 1934^[15], 1938^[16]

Wydarzenia:

• 6 marca 1925 dowódca 110 strażnicy sierż. Piotr Jarosławski wyszedł na kontrolę posterunku i zaginął. Przypuszczano, ze zabłądził i został zatrzymany przez sowieckie elementy graniczne^[17].

Struktura organizacyjna kompanii

Strażnice kompanii w 1928 i 1931^{[18][12][9][b]}:

• 109a strażnica KOP „Marjanówka”
• 109 strażnica KOP „Moszczanica”
• 110 strażnica KOP „Badówka”
• 111 strażnica KOP „Wielbowno”^[c]
• 112 strażnica KOP „Ostróg” (i szkoła podoficerów niezawodowych)

Strażnice kompanii w 1929, 1932 i 1934^{[13][19][20][d]}:

• strażnica KOP „Moszczanica”
• strażnica KOP „Badówka”
• strażnica KOP „Wielbowno”
• strażnica KOP „Ostróg”

Strażnice kompanii w 1938^[16]

• strażnica KOP „Moszczanica”
• strażnica KOP „Blok Mohylany”
• strażnica KOP „Wielbowno”
• strażnica KOP „Ostróg”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[23]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Moszczanica”
• 2 strażnica KOP „Blok Mohylany”
• 3 strażnica KOP „Wielbowno”
• 4 strażnica KOP „Ostróg”

Dowódcy kompanii

• por. Józef Wejsbach (był IX 1928 – 27 XI 1928)^[24]
• kpt. Wilhelm Wittlin (27 XI 1928 – 11 IV 1932 → kwatermistrz batalionu)^[24]
• kpt. Romuald Borysowicz (1 IV 1933 – )^[24]
• kpt. Henryk Jurczyński (– 1939)^[25]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.