Kompania graniczna KOP „Rubieżewicze”

Kompania graniczna KOP „Rubieżewicze”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Rubieżewicze[a]

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Iwieniec”
batalion KOP „Stołpce”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Iwieniec” w 1931
Kompania KOP Rubieżewicze w 1934.png

Kompania graniczna KOP „Rubieżewicze”pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Rubieżewicach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 12 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Rubieżewicze” służbę graniczną pełniły pododdziały 12 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 8 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 16 kompanię graniczną KOP „Rubieżewicze”[10].

Potem kompania przeszła w podporządkowanie dowódcy batalionu KOP „Iwieniec”. W 1930 strażnicy nadano imię Władysława Syrokomli[11]. W 1934 w batalionie KOP „Iwieniec” dokonano pewnych zmian strukturalnych. Z dniem 1 grudnia 1934 w kompanii pozostały tylko strażnice „Lichacz”, „Oleszkowo” i „Borkowszczyzna”[12]. Latem 1936 roku dowódca KOP polecił wyłączyć ze składu batalionu KOP „Iwieniec” 2 kompanię graniczną „Rubieżewicze” i włączyć ją jako 4 kompanię graniczną batalionu KOP „Stołpce”. Odcinek ochraniany przez kompanię włączono w rejon odpowiedzialności dowódcy batalionu KOP „Stołpce”[13]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 83 żołnierzy służby zasadniczej[b].

W 1939 roku 4 kompania graniczna KOP „Rubieżewicze” podlegała dowódcy batalionu KOP „Stołpce”[14].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[15]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[16].

2 kompania graniczna „Rubieżewicze” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 16 kilometrów 811 metrów[17]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Popki” i „Połoniewicze” z komendantury „Połoniewicze”[18].

Wydarzenia:

  • W meldunku sytuacyjnym z 26 stycznia 1925 roku napisano:
W rejonie kompanii miało miejsce samobójstwo osoby cywilnej Alekszndry Kaczanowicz, która zastrzeliła się z rewolweru kpr. Romualda Mackiewicza z 1 komp. VIII baonu[19].

Kompanie sąsiednie:

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1932[25][21][18][26]

Strażnice kompanii w 1934[23]

W 1934 roku strażnica KOP „Mikulicze” przeniesiona została do Rubieżewicz[23].

Strażnice kompanii w 1938[24]

Organizacja kompanii 17 września 1939[27][28]:

Dowódcy kompanii

  • kpt. Stanisław Wajczak (był IV 1927 dowódcą 2 kg)[29]
  • kpt. Stanisław Rychter(był VII 1927 dowódcą 2 kg)[29]
  • kpt. Stanisław Wolnowski (5 X 1928 − 14 III 1930 → przeniesiony do batalionu KOP „Wołożyn”)[30]
  • kpt. Stanisław Bałka (17 IV 1930 − III 1931)[30]
  • kpt. Kazimierz Przeradzki (20 III 1931 −)[30][29]
  • p.o. por. Władysław Monkosa (był 31 X 1931 −)[30]
  • kpt. Tadeusz Stawicki (był I 1933 − IV 1935)[29]
  • kpt. Józef Kojder (był VIII 1935 - 21 VI 1936)[29]

Latem 1936 roku wyłączono ze składu batalionu KOP „Iwieniec” 2 kompanię graniczną „Rubieżewicze” i włączono ją jako 4 kompanię graniczną do batalionu KOP „Stołpce”.

Uwagi

  1. miasteczko Rubieżewicze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
  2. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
  3. okolica Mikulicze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
  4. wieś Lichacze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
  5. folwark Oleszków, gmina Stołpce, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
  6. Opracowano na podstawie materiałów zgromadzonych w Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.
  7. Franciszek Barszczewski (1903-1940), kpt. piech., w KOP od 1935 roku. W 1939 roku dowódca 4 kompanii granicznej „Rubieżewicze”. Po walkach z Armią Czerwoną dostał się do niewoli. Więzień w Starobielsku. Według niepotwierdzonych informacji został przewieziony do więzienia w Mińsku, skąd podjął próbę ucieczki, w trakcie której zginął. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 710

Przypisy

Bibliografia

  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
  • Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924-1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
  • Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
  • Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
  • Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Listy płac batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Kompania KOP Rubieżewicze w 1934.png
Kompania KOP Rubieżewicze w 1934
Batalion KOP Iwieniec.JPG
Szkic rozmieszczenia batalionu KOP Iwieniec w 1931