Kompania graniczna KOP „Turylcze”

Uroczystości X-lecia KOP w kompanii KOP w Turylczach; przemówienie d-cy kpt. Buczka

Uroczystości X-lecia KOP w kompanii KOP w Turylczach; fotografia na tle ruin zamku, 1934 r.

Uroczystości X-lecia KOP w Turylczach. Kompania strzelców w czasie przemówienia; 1934 r.

Uroczystości X-lecia istnienia KOP w kompanii KOP w Turylczach. Defilada oddziałów; 1934 r.

Rozmieszczenie batalionu KOP „Borszczów” w 1931

Kompania graniczna KOP „Turylcze” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 1600/tjn./O.de B/25, w drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w terminie do 1 marca 1925 roku sformowano 14 batalion graniczny ^[1], a w jego składzie 2 kompanię graniczną KOP.

W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 80 żołnierzy służby zasadniczej^[b].

W 1939 roku 2 kompania graniczna KOP „Turylcze” podlegała dowódcy batalionu KOP „Borszczów”^[3].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[4]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[5]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Puklaki” i „Załucze” z komendantury „Huków”^[6].

Kompanie sąsiednie:

• 2 kompania graniczna KOP „Skała” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Kudryńce” – 1928^[7], 1929^[8], 1931^[6], 1932^[9], 1934^[10], 1938^[11]

Działania kompanii we wrześniu 1939

17 września 1939 na batalion KOP „Borszczów” kpt. Krakowskiego, strzegący granicy polsko-radzieckiej i polsko-rumuńskiej uderzyły główne siły 5 Korpusu Kawalerii komdiwa Ganina, 13 Korpusu Strzeleckiego komdiwa Nikołaja Kiriłłowa, część sił 25 Korpusu Pancernego komdiwa Riepina i 23 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD^[12].

Strażnice 2 kompanii granicznej „Turylcze” atakowane były przez oddziały 99 Dywizji Strzeleckiej płk. Nikołaja Diemientjewa. Po krótkotrwałej walce zaczęły wycofywać się w kierunku Uścieczka nad Dniestrem^[12].

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1934^{[7][8][9][10][c]}

• strażnica KOP „Puklaki”^[d][e]
• strażnica KOP „Wierzbówka”^[f]
• strażnica KOP „Załucze”^[g]
• strażnica KOP „Niwra”^[h]

Strażnice kompanii w 1931 i 1938^[6][11]

• strażnica KOP „Puklaki”
• strażnica KOP „Załucze”
• strażnica KOP „Niwra”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[13]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Puklaki”
• 2 strażnica KOP „Załucze”
• 3 strażnica KOP „Nirwa”

Dowódcy kompanii

• wz por. Adam Królokowski (23 lipca 1930 –)
• wz. Rudolf Weber (– 10 kwietnia 1931^[14] )
• kpt. Heliodor Przeorski (10 kwietnia 1931^[14] –)
• kpt. Michał Burghart (był 1 stycznia 1934)^[14]
• por. Rudolf Tadeusz Weber (7 kwietnia 1934^[14] – )
• kpt. dypl. Franciszek Buczek (30 września 1934^[14] – )
• kpt. Sławomir Nakielski^[i] (- 1939)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Michał Ruczyński: Służba na strażnicach i w garnizonie batalionu KOP „Borszczów”. W: [red.] Artur Ochał, Michał Ruczyński, Paweł Skubisz: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Borszczów” w latach 1928-1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.