Kompleksowa Umowa Gospodarczo-Handlowa

Unia Europejska i Kanada – strony porozumienia
Stop CETA, demonstracja w Warszawie, 15 października 2016

Kompleksowa Umowa Gospodarczo-Handlowa (Comprehensive Economic and Trade Agreement, CETA) – umowa o wolnym handlu pomiędzy Unią Europejską a Kanadą, która razem z TTIP (umowa UE-USA) ma utworzyć transatlantycką strefę wolnego handlu (TAFTA)[1][2]. Docelowo umowa zniesie 98% ceł pomiędzy Kanadą a państwami UE.

Unia Europejska twierdzi, że umowa przyniesie europejskim przedsiębiorstwom oszczędności rzędu 470 mln euro rocznie na produktach przemysłowych oraz 42 miliony euro rocznie na produktach rolniczych. Umowa zapewni także obustronne uznawanie tytułów zawodowych regulowanych profesji, takich jak architekci, księgowi, czy inżynierzy oraz łatwiejsze transfery pracowników przedsiębiorstw pomiędzy UE i Kanadą. Także zapisy dotyczące ochrony praw autorskich[3].

Negocjacje dot. umowy wywołały fale protestów w Kanadzie i UE[4].

Umowa została oficjalnie podpisana przez przedstawicieli UE – Jeana-Claude Junckera i Donalda Tuska oraz premiera Kanady Justina Trudeau 30 października 2016.

Historia

Negocjacje umowy CETA rozpoczęto w maju 2009, a zakończono 1 sierpnia 2014. Negocjacje były objęte klauzulą tajności. 14 sierpnia tekst umowy, liczący ponad 1600 stron, w wyniku przecieku[5] został upubliczniony przez niemiecką telewizję. 26 września 2014 został oficjalnie opublikowany przez Komisję Europejską[6]. Dokument został następnie przetłumaczony na wszystkie języki Unii Europejskiej, w tym polski. Mandat negocjacyjny, na podstawie którego Komisja Europejska negocjowała umowę, został przez nią ujawniony w grudniu 2015[7].

Współpraca gospodarcza pomiędzy UE a Kanadą

Unia Europejska i Kanada mają długą historię współpracy gospodarczej. Składająca się z 28 państw członkowskich z całkowitą populacją ponad 500 milionów mieszkańców i PKB w wysokości 16,27 bilionów euro w 2015 roku[8], Unia Europejska jest największym rynkiem zbytu na świecie, inwestorem zagranicznym i partnerem handlowym. Jako całość, UE jest drugim pod względem wielkości partnerem handlowym Kanady. Kanada jest 12-tym pod względem rozmiaru wymiany handlowej partnerem gospodarczym UE[9].

W 2015 roku polski import produktów z Kanady wyniósł 215,5 mln euro, a eksport polskich produktów do Kanady 1117 mln euro[10].

Do głównych produktów importowanych przez Kanadę zalicza się: pojazdy, maszyny, elektronikę, ropę, plastiki, wyposażenie medyczne, farmaceutyki, szlachetne metale i kamienie, żelazo i produkty stalowe oraz samoloty itp.[11] Do głównych importowanych przez Kanadę produktów rolnictwa i przemysłu spożywczego zaliczamy: wino gronowe, gotowe produkty spożywcze, produkty piekarnicze, karmę dla psów i kotów (dla sprzedaży detalicznej) oraz kawę[12]. Głównymi produktami rolniczymi i przemysłu spożywczego eksportowanymi przez Kanadę są: pszenica (inna, niż durum), rzepak, soczewica, soja, pszenica durum[12].

Ochrona inwestycji i międzynarodowe trybunały inwestor-kraj

Sekcja 4 umowy CETA (strony 158-161) zapewniają ochronę inwestycji zagranicznych i gwarantuje „uczciwe i godne traktowanie oraz pełną ochronę i bezpieczeństwo”. CETA umożliwia zagranicznym przedsiębiorstwom (a także polskim przedsiębiorstwom w Kanadzie) pozwać państwo do sądu arbitrażowego (zwanego trybunałem arbitrażowym), jeżeli uważają, że ponieśli straty ponieważ dane państwo nie wywiązało się ze swoich zobowiązań do niedyskryminacyjnego traktowania (ang. Non Discriminatory Treatment obligations, CETA sekcja 3, s. 156 f) lub w wyniku pogwałcenia gwarantowanej ochrony inwestycji.

Licencja istnieje tylko w jednym kierunku – państwo nie może pozwać przedsiębiorstwa do trybunału polubownego[13].

Pomimo że będą istniały dwie instancje trybunału, będzie także możliwość anulowania decyzji trybunału, pod warunkiem że powództwo było oparte na zasadach ICSID lub uchylony, jeśli powództwo było oparte na zasadach UNCITRAL lub innych. Trybunał stawia także szereg wymogów, aby inwestor mógł wnieść pozew przeciwko państwu. Między innymi CETA stawia wymóg obowiązkowej mediacji (możliwa mediacja poprzez wideokonferencję) oraz okresu minimum 180 (a czasami – 270) dni na reakcję państwa[14]. Pozwy przeciwko organom administracji publicznej będą rozpatrywane jedynie pod kątem zgodności z CETA, z pominięciem prawa krajowego[14]. Według Ministerstwa Rozwoju rozstrzyganie sporów na linii państwo-inwestor w wyniku umowy CETA będzie korzystniejsze dla Polski niż obecnie, ponieważ umożliwi polskim inwestorom korzystanie z międzynarodowego arbitrażu inwestycyjnego i przyczyni się do ograniczenia ryzyka odpowiedzialności odszkodowawczej Polski z tytułu ewentualnych roszczeń inwestorów kanadyjskich[15].

Krytyka

CETA, podobnie jak TTIP, spotkała się z ogromną krytyką ze strony organizacji społecznych. Główne punkty tej krytyki to:

  • Zagrożenie dla miejsc pracy – według badań Tufts University na skutek wprowadzenia umowy CETA ma zniknąć 200 tys. miejsc pracy w UE, 30 tys. w Kanadzie i 80 tys. w krajach trzecich, ma także dojść do spadku płac w UE (średnio 300-1300 EUR w skali roku)[16]. Raport Austriackiej Izby Pracy podkreśla z kolei zagrożenia dla standardów pracy, wynikające z różnic między kanadyjskim a europejskim prawodawstwem (do 2017 r. Kanada nie była stroną konwencji nr 98 dotyczącej praw związkowych Międzynarodowej Organizacji Pracy)[17]. Raport zwraca także uwagę, że poza deklaracjami nt. ochrony praw pracowniczych w umowie brak jakichkolwiek narzędzi egzekucji tych deklaracji[18].
  • Zagrożenie spowodowane obniżeniem i docelowo zniesieniem ceł w handlu między UE a Kanadą – dotyczy to blisko 99% ceł obecnie obowiązujących. Szczególnie podkreśla się niekorzystny wpływ takiej polityki na europejski sektor rolny. Przewiduje się, że w wyniku zwiększania bezcłowych kwot na kanadyjską wołowinę, wieprzowinę, pszenicę oraz wprowadzeniu na kukurydzę cukrową, ceny skupu dla lokalnych producentów znacznie spadną.
  • Zagrożenie dla budżetów publicznych na skutek arbitrażu inwestor-przeciw-państwu (tzw. ISDS/ICS)[19][20].
  • Zagrożenie dla ochrony praw konsumenckich, m.in. poprzez obniżenie standardów bezpieczeństwa żywności[21][22].

W ramach tej krytyki przywołuje się doświadczenia wynikające z umowy o utworzeniu strefy wolnego handlu NAFTA i jej negatywnego wpływu na sytuację pracowników, rolnictwo, bezpieczeństwo żywności i ochronę środowiska[23].

Przypisy

  1. ↑ Growth – Internal Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs – Growth – European Commission, Growth [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2011-02-06].
  2. ↑ Global Affairs Canada, Affaires mondiales Canada, Global Affairs Canada, 26 czerwca 2013 [dostęp 2016-10-30].
  3. ↑ „What will the EU gain from CETA?” (PDF).
  4. ↑ Tens of thousands protest in Europe against Atlantic free trade deals, „Reuters”, 17 września 2016 [dostęp 2016-10-30].
  5. ↑ CETA-leak now online!!| EU Investment Policy: Looking behind closed doors, eu-secretdeals.info [dostęp 2016-10-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-18].
  6. ↑ COMPREHENSIVE ECONOMIC AND TRADE AGREEMENT (CETA) BETWEEN CANADA, OF THE ONE PART, AND THE EUROPEAN UNION http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2014/september/tradoc_152806.pdf.
  7. ↑ EU-Canada trade negotiating mandate made public – Consilium, www.consilium.europa.eu [dostęp 2016-10-09].
  8. ↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency, www.cia.gov [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-15].
  9. ↑ Canada – Trade – European Commission, ec.europa.eu [dostęp 2016-10-30].
  10. ↑ European Commission: Trade: Export Helpdesk: Statistics, exporthelp.europa.eu [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-31].
  11. ↑ Top Canada Imports, www.worldsrichestcountries.com [dostęp 2016-10-30].
  12. ↑ a b Agri-Food Trade Service i inni, Canada – At a Glance, www.agr.gc.ca [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-31].
  13. ↑ Kompleksowa Umowa Gospodarczo-Handlowa z Kanadą (CETA) – Ministerstwo Rozwoju, www.mr.gov.pl [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-31].
  14. ↑ a b l, Sądy arbitrażowe z CETA to prawnicze piekło, które ugotuje polskich przedsiębiorców, „Bezprawnik”, 5 października 2016 [dostęp 2016-10-30] (pol.).
  15. ↑ Wszystko o CETA – Ministerstwo Rozwoju, www.mr.gov.pl [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-31].
  16. ↑ GDAE Working Paper: CETA Without Blinders, www.ase.tufts.edu [dostęp 2016-10-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-10].
  17. ↑ Kanada jest stroną wszystkich 8 fundamentalnych i 3 z 4 wiodących konwencji MOP (lista Konwencji MOP ratyfikowanych przez Kanadę (ang.)). Wolność zrzeszania obowiązuje wszystkich członków MOP (Deklaracja Filadelfijska), w razie braku ratyfikacji jakiejś konwencji według artykułu 19.5. e) Konstytucji MOP każde państwo-strona Organizacji powinno składać Dyrektorowi Generalnemu Międzynarodowego Biura Pracy, w terminach określonych przez Radę Administracyjną, sprawozdania o stanie swego ustawodawstwa i praktyki w sprawach stanowiących przedmiot konwencji, wyszczególniając, w jakiej mierze wprowadzono w życie postanowienia konwencji (lub planowanym jest ich wprowadzenie).
  18. ↑ CETA. Labour standards not on the agenda.
  19. ↑ Making sense of CETA (2nd Edition), „Transnational Institute”, 23 września 2016 [dostęp 2016-10-09].
  20. ↑ Zombie ISDS – rebranded as ICS, rights for corporations to sue states refuse to die, „Corporate Europe Observatory (CEO), Association Internationale de Techniciens, Experts et Chercheurs (AITEC), Attac Austria, Campact, ClientEarth, Ecologistas en acción, Forum Umwelt & Entwicklung, Instytut Globalnej Odpowiedzialności (IGO), PowerShift, Seattle to Brussels Network (S2B), Traidcraft, Transnational Institute (TNI), Umanotera, War on Want, Védegylet, Vrijschrift, 11.11.11.” [dostęp 2016-10-09].
  21. ↑ Gabriel Siles-Brügge: Zasada ostrożności znajdzie się pod ostrzałem, bo CETA chroni inwestorów zagranicznych, „biznes.gazetaprawna.pl” [dostęp 2016-10-09].
  22. ↑ Europa: CETA to zagrożenie dla bezpieczeństwa żywności | The Council of Canadians, canadians.org [dostęp 2016-10-09].
  23. ↑ Przeciwko TTIP, CETA i ISDS. Lekcje z Kanady.

Media użyte na tej stronie

Stop CETA, protest in Warsaw, 15 October 2016.jpg
Autor: Meo Hav, Licencja: CC0
Stop CETA, demonstracja w Warszawie, 15 października 2016
European Union Canada Locator.svg
Autor: Ssolbergj, Licencja: CC BY 3.0
Area of applicability of the CETA Treaty between the EU and Canada.