Koncert mocarstw
Koncert mocarstw[1], inaczej czwórprzymierze – układ polityczny powołany 20 listopada 1815 przez Wielką Brytanię, Rosję, Austrię (od 1867 jako Austro-Węgry), Prusy (od 1871 jako Niemcy). W 1818 przystąpiła Francja, w 1867 także Włochy. W przypadku wojny kraje czwórprzymierza miały ustalić wspólną politykę dążącą do zachowania równowagi europejskiej tak, aby żadne państwo nie wybiło się na hegemona[2]. Ostateczny kres temu porozumieniu położył wybuch I wojny światowej w 1914. Jednak już wcześniej doszło do wewnętrznego podziału na dwa przeciwstawne bloki państw: Trójprzymierze (1882; Niemcy, Austro-Węgry, Włochy) i Trójporozumienie (1907; Wielka Brytania, Francja, Rosja).
Mocarstwa te nadały sobie m.in. prawo regulacji istnienia wszystkich państw w Europie[3]. Obok sześciu mocarstw (w tym także Królestwo Sardynii i Piemontu, od 1861 jako Włochy) od wojen napoleońskich do I wojny światowej funkcjonowały również nieprzerwanie: Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Dania, Szwajcaria. Za zgodą „koncertu mocarstw” w latach 1815–1914 powstało na trwałe dziesięć nowych państw:
1) Holandia – 9 czerwca 1815 – odebrana Francji aktem końcowym Kongresu Wiedeńskiego[4] (była niepodległa także w latach 1648–1810),
– utworzono ponownie Państwo Kościelne (odebrane Francji[5]; później zostało zlikwidowane 20 września 1870 i wcielone do Włoch 9 października 1870),
– zlikwidowano ówczesne państwo polskie, czyli Księstwo Warszawskie (większość terytorium przekazano Rosji), Związek Reński (księstwa niemieckie podporządkowano Austrii) oraz Królestwo Włoch (terytorium przekazano Austrii, a następnie jego obszar i później także tytuł przejęli królowie Sardynii) i Królestwo Neapolu (przejęli je królowie Sycylii)[6],
– trzy lata później – 15 listopada 1818 – przyjęto Francję do grona mocarstw[7],
2) Grecja – 21 lipca 1832 – odebrana Turcji traktatem pokojowym w Konstantynopolu[8],
3) Belgia – 19 kwietnia 1839 – odebrana Holandii pierwszym traktatem londyńskim[9],
4) Luksemburg – 11 maja 1867 – wyłączony z księstw niemieckich drugim traktatem londyńskim[10] (większość księstw niemieckich podporządkowano Prusom),
– zatwierdzono zniesienie Królestwa Sycylii i Neapolu (zostało zlikwidowane 7 września 1860 i wcielone do Włoch 17 grudnia 1860) oraz przyjęto Włochy do grona mocarstw[11],
5, 6, 7) Rumunia, Serbia, Czarnogóra – 13 lipca 1878 – trzy kraje odebrane Turcji aktem końcowym Kongresu Berlińskiego[12],
8) Norwegia – 26 października 1905 – odebrana Szwecji[13], zgodnie z arbitrażem Wielkiej Brytanii pomiędzy Szwecją a autonomiczną Norwegią 11 sierpnia 1904 w Londynie,
9) Bułgaria – 19 kwietnia 1909 – odebrana Turcji[14], zgodnie z arbitrażem Rosji pomiędzy Turcją a autonomiczną Bułgarią 3 marca 1909 w Petersburgu,
10) Albania – 30 maja 1913 – odebrana Turcji traktatem pokojowym w Londynie[15].
W chwili ostatecznego upadku tego europejskiego systemu międzynarodowego, czyli w momencie wybuchu I wojny światowej (28.07.1914), oprócz wyżej wymienionych 21 państw niepodległych, w Europie istniały także cztery niewielkie państewka: Andora, Liechtenstein, Monako i San Marino, którymi „opiekowali się” sąsiedzi.
„Koncert mocarstw” obok zatwierdzania istnienia poszczególnych państw znacznie częściej, podczas licznych wspólnych konferencji, dokonywał wielu zmian granic w Europie. Jednak wielu badaczy historii XIX wieku uważa, że przez całe stulecie, a zwłaszcza od podboju Indii w roku 1858, na całym świecie dominowała Wielka Brytania, zaprowadzając tzw. Pax Britannica[3].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Stanislas Jeannesson: THE CONCERT OF EUROPE. Sorbonne Université, 2020. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ David King: Wiedeń 1814. Poznań: Rebis, 2009, s. 551. ISBN 978-83-7510-308-3.
- ↑ a b Ian Clark: Hegemony in International Society. New York: Oxford University Press, 2011, s. 288. ISBN 978-0-19-955626-7.
- ↑ Wikisource: The General Treaty of the Final Act of the Congress of Vienna, 9 June 1815 (Art. 65 Netherlands). MediaWiki, 2009. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Wikisource: The General Treaty of the Final Act of the Congress of Vienna, 9 June 1815 (Art. 103 Papal States). MediaWiki, 2009. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Wikisource: The General Treaty of the Final Act of the Congress of Vienna, 9 June 1815 (Art. 1 Duchy of Warsaw, Art. 57 Confederation of the Rhine, Art. 93 Kingdom of Italy (Napoleonic), Art. 104 Kingdom of Naples). MediaWiki, 2009. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Autorités BnF: CONGRÈS D’AIX-LA-CHAPELLE (1818). Bibliothèque nationale de France, 2021. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Ministry of Foreign Affairs: Treaty (Arrangement) of Constantinople, 21.07.1832. Hellenic Republic – Ministry of Foreign Affairs, 2018. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Jean-Pierre Maury: Traités de Londres, 1839. Université de Perpignan, 2008. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Jean-Pierre Maury: Luxembourg. Université de Perpignan, 2007. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Ambasciata d’Italia Lussemburgo: PARTECIPAZIONE ALLE CELEBRAZIONI PER IL 150° ANNIVERSARIO DEL TRATTATO DI LONDRA. Ministero degli Affari Esteri e della Cooperazione Internazionale, 2017. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Paul Halsall: The Treaty of Berlin, 1878 (Art. 26 Montenegro, Art. 34 Serbia, Art. 43 Romania). Fordham University, 2021. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Department of State United States: Catalogue of Treaties 1814–1918. Washington: Government Printing Office, 1919, s. 270. OCLC 3830508.
- ↑ Department of State United States: Catalogue of Treaties 1814–1918. Washington: Government Printing Office, 1919, s. 341. OCLC 3830508.
- ↑ Jean-Pierre Maury: Grands traités politiques. Université de Perpignan, 2013. [dostęp 2021-12-12].
Bibliografia
- Ian Clark: Hegemony in International Society. New York: Oxford University Press, 2011, s. 288. ISBN 978-0-19-955626-7.
- David King: Wiedeń 1814. Poznań: Rebis, 2009, s. 551. ISBN 978-83-7510-308-3.
- Department of State United States: Catalogue of Treaties 1814–1918. Washington: Government Printing Office, 1919, s. 716. OCLC 3830508.