Konfederacja Maćka Borkowica
Konfederacja Maćka Borkowica − konfederacja rycerska zawiązana 2 września 1352 roku w Poznaniu pod przywództwem Maćka Borkowica przez możne rody wielkopolskie Borków, Awdańców, Grzymalitów, Nałęczów i Zarembów dla obrony swobód szlacheckich. Formalnie zawiązana przy królu Polski, Kazimierzu Wielkim, skierowana była przeciwko mianowanemu przez niego staroście generalnemu Wielkopolski Wierzbięcie z Paniewic. Trwała do roku 1358[1].
Okoliczności zawiązania konfederacji
U podstaw jej legł antagonizm Małopolan i Wielkopolan, którzy poczuli się dotknięci przeniesieniem centrum administracji kraju do Krakowa i pomijaniu ich przy obsadzaniu urzędów centralnych. Rycerstwo wielkopolskie protestowało też przeciwko ustanowieniu starosty generalnego dla Wielkopolski, który stał się faktycznym rządcą tej dzielnicy w imieniu króla. Powołanie dwu odrębnych starostów: Maćka Borkowica poznańskiego i Przecława z Gułowa kaliskiego tylko pogorszyło sytuację. Rozpoczęły się zamieszki i zbójnictwo na drogach. Dla obrony kupców Poznań zmuszony był zawiązać w 1350 roku konfederację miejską. Ponadto, na początku 1352 roku Kazimierz Wielki usunął obu starostów i przywrócił urząd starosty generalnego, którym został Ślązak, Wierzbięta z Paniewic. To spowodowało już otwarte wystąpienie rycerstwa, które rozpoczęło ataki na przedstawicieli i zwolenników króla. Wielkopolska pogrążyła się w chaosie wojny domowej. W 1353 roku król udał się tam, próbując mediacji. Udało mu się wówczas odciągnąć od konfederacji ród Zarembów i Leszczyców. Konfederaci jednak, z pomocą wojsk brandenburskich, uderzyli na Pałuki, oblegając Czarnków. Na czele wojsk konfederackich stanęli Maćko Borkowic, Sędziwój z Czarnkowa, Skóra z Gaju, którzy nie chcąc podporządkować się władzy królewskiej, zabili wojewodę kaliskiego, Beniamina z Uzarzewa. W ostatnim czasie jednak wskazuje się na przypadkowość tej śmierci[2].
Kres konfederacji położyła przysięga wierności Maćka Borkowica złożona Kazimierzowi Wielkiemu 16 lutego 1358 roku w Sieradzu[3].
Wtedy po raz pierwszy użyto określenia Rzeczpospolita odnośnie do Korony Królestwa Polskiego.
Przypisy
- ↑ J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, wyd. 3 popr. i uzup., Ossolineum, Wrocław 2004, s. 197-199. ISBN 83-04-04688-1. Tekst łac. aktu konfederacji w: Codex diplomaticus majoris Poloniae, wyd. Edward Raczyński, Poznań 1840, nr. XCIII, s. 108n.
- ↑ P. Kaleta, W sprawie genezy konfederacji Macieja Borkowica, „Meritum – Rocznik Koła Naukowego Doktorantów-Historyków Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie“, 2016, 8, s. 38.
- ↑ K. Kosztowny, Buntownicy czy reformatorzy? Z badań nad konfederacją Maćka Borkowica, [w:] Varia Mediaevalia. Studia nad średniowieczem w 1050. rocznicę Chrztu Polski, Marinow K. (red.), Szadkowski K. (red.), Węgrzyńska K. (red.), Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016 s. 89-90.
Bibliografia
- F. Kiryk, Kazimierz Wielki. Budowniczy i reformator, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 2002 ISBN 83-89136-45-7
Media użyte na tej stronie
Rekonstrukcja herbu z rewersu pieczęci majestatycznej króla Polski – Przemysła II z 1295