Konferencja jałtańska

Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin w Jałcie. Siedzą na środku włoskiego patio w pałacu w Liwadii.
(c) Andrew Dubok, CC BY-SA 3.0
Pałac w Liwadii, miejsce konferencji

Konferencja jałtańska, znana także jako konferencja krymska – przebiegające od 4 do 11 lutego 1945 roku spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): przywódcy ZSRR Józefa Stalina, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla oraz prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta. Odbyła się w pałacu cesarskim w Liwadii leżącej opodal Jałty na Krymie.

Była to jedna z konferencji wielkiej trójki, miała miejsce po konferencji teherańskiej (listopad–grudzień 1943), a przed konferencją poczdamską (lipiec–sierpień 1945). Wielka trójka odbyła wiele konferencji, jednak na konferencjach teherańskiej, jałtańskiej oraz poczdamskiej zapadły decyzje najwyższej wagi. Miała decydujące znaczenie dla powojennego kształtu Europy.

Postanowienia

Uchwały konferencji jałtańskiej oznaczały zwycięstwo koncepcji Stalina w sprawie polskiej. Przyjęte zostały z zadowoleniem przez Rząd Tymczasowy i popierające go ugrupowania polityczne. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w Londynie, na którego czele stał premier Tomasz Arciszewski, wydał 13 lutego 1945 roku oficjalne oświadczenie, w którym potępił postanowienia jałtańskie. Stwierdził w nim, że decyzje Konferencji Trzech zostały przygotowane i powzięte nie tylko bez udziału i upoważnienia Rządu Polskiego, ale i bez jego wiedzy. Metoda ta w stosunku do Polski jest nie tylko zaprzeczeniem elementarnych zasad, które obowiązują sojuszników, ale stanowi niewątpliwe naruszenie litery i ducha Karty Atlantyckiej oraz prawa każdego do występowania w obronie własnych interesów. Z tego powodu decyzje Konferencji Trzech nie mogą być uznane przez Rząd Polski i nie mogą obowiązywać Narodu Polskiego. Oderwanie od Polski wschodniej połowy jej terytorium przez narzucenie tzw. linii Curzona jako granicy polsko-sowieckiej Naród Polski przyjmie jako nowy rozbiór Polski, tym razem dokonany przez sojuszników Polski[4]. Przeciwko postanowieniom wielkiej trójki zaprotestowali również pochodzący ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej żołnierze 2. Korpusu Polskiego, walczącego we Włoszech. Określenie „zdrada jałtańska” było używane przez polskie środowiska niepodległościowe po II wojnie światowej w odniesieniu do uległości zachodnich aliantów wobec żądań Stalina, a także jako synonim opuszczenia Polski przez sojuszników i ich zgody na podporządkowanie Europy Środkowo-Wschodniej Związkowi Radzieckiemu.

Kazimierz Pużak nazwał postanowienia konferencji jałtańskiej „zmorą nowego Świętego Przymierza”. Komisja Główna Rady Jedności Narodowej na posiedzeniu w Podkowie Leśnej 21 lutego 1945 roku stwierdziła, że powzięte bez udziału i zgody Państwa Polskiego postanowienia konferencji krymskiej narzucają, jeszcze przed ukaraniem Niemców, Polsce, która pierwsza w świecie podjęła walkę z hitleryzmem o wolność własną i cudzą, nowe, niezmiernie ciężkie i krzywdzące ofiary. Protestując przeciwko jednostronności tych postanowień, RJN postanowiła jednocześnie zastosować się do nich, widząc w nich jedyną szansę ratowania niepodległości Polski, uniknięcia dalszego niszczenia narodu oraz do stworzenia podstawy organizacji własnych sił i do prowadzenia przyszłej samodzielnej polityki polskiej, zmierzającej do ugruntowania pokoju w Europie, odbudowy gospodarczej zniszczonego kraju oraz przebudowy stosunków społeczno-gospodarczych w Polsce w duchu prawdziwej wolności i demokracji[5][6].

Konferencją analogiczną do spotkań wielkiej trójki, ale dotyczącą Dalekiego Wschodu była konferencja kairska (22–26 listopada 1943).

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f Cieślewska Wielka Kolekcja 1944-1989 Historia PRL, Artur Wąsowski: Teheran-Jałta: Nowy porządek świata. T. 1: 1944-1945. Warszawa: New Media Concept sp. z o.o., 2009, s. 15–17. ISBN 978-83-7558-507-0.
  2. Из Варшавы. Москва, товарищу Берия… Документы НКВД СССР о польском подполье. 1944-1945 гг., Moskwa-Nowosybirsk 2001, s. 12.
  3. Piotr Sobański, Roszczenia Polski wobec RFN w świetle doktryny niemieckiej, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, 2019, s. 116, ISBN 978-83-60038-70-3.
  4. 4 lutego 1945 roku rozpoczęła się konferencja w Jałcie, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku [dostęp 2020-09-18].
  5. Aleksander Gella, Zagłada Drugiej Rzeczypospolitej 1945-1947, Warszawa 1998, s. 52–53.
  6. Upadek idei, upadek rządu - Polska w czasie II wojny światowej, II wojna światowa [dostęp 2020-09-18].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ливадийский дворец - panoramio.jpg
(c) Andrew Dubok, CC BY-SA 3.0
Ливадийский дворец
Yalta Conference 1945 Churchill, Stalin, Roosevelt.jpg
Yalta Conference 1945: Churchill, Roosevelt, Stalin. This Kodak Kodachrome photograph was not colorized.