Konferencja w San Remo

Konferencja w San Remo

Data	19–26 kwietnia 1920
Miejsce	San Remo, Włochy
Przyczyna	konieczność podziału terytorium byłego Imperium osmańskiego na Bliskim Wschodzie
Wynik	decyzja o utworzeniu francuskiego Mandatu Syrii i Libanu i brytyjskiego Mandatu Palestyny
Strony rozmów
Wielka Brytania  Francja  Włochy  Grecja  Japonia  Imperium Osmańskie
Przywódcy
David Lloyd George Alexandre Millerand Francesco Saverio Nitti Elefterios Wenizelos K. Matsui brak

Konferencja w San Remo – międzynarodowa konferencja zorganizowana przez ententę po I wojnie światowej w dniach 19-26 kwietnia 1920 roku w mieście San Remo we Włoszech.

Wzięli w niej udział przedstawiciele czterech głównych sprzymierzonych mocarstw biorących udział w I wojnie światowej. Wielką Brytanię reprezentował premier David Lloyd George, Francję reprezentował premier Alexandre Millerand, Włochy reprezentował premier Francesco Saverio Nitti, Grecję reprezentował premier Elefterios Wenizelos, a Japonię ambasador K. Matsui. Celem konferencji było określenie mandatów Ligi Narodów w celu administrowania byłymi ziemiami Imperium osmańskiego na Bliskim Wschodzie.

W wyniku rozmów nie zdołano określić dokładnych granic dla wszystkich terytoriów i praca ta została dokończona dopiero cztery lata później. Decyzje podjęte na konferencji w San Remo zostały dołączone w sierpniu 1920 do treści traktatu pokojowego z Sèvres zawartego z Turcją (Sekcja VII, Art 94-97). Ponieważ Turcja odrzuciła ten traktat, decyzje konferencji zostały ostatecznie potwierdzone przez Ligę Narodów 24 lipca 1922. Turcja przyjęła te warunki, podpisując traktat w Lozannie w 1923.

Tło wydarzeń

Plan rozbioru Imperium Osmańskiego i podziału stref wpływów pomiędzy Wielką Brytanię i Francję w umowie Sykes-Picot

Podczas I wojny światowej w 1917 Brytyjczycy pokonali wojska tureckie, zajmując całość terytorium Palestyny, Syrii i Libanu. Do końca wojny obszar ten pozostawał pod brytyjską administracją wojskową. Po wojnie istniała pilna potrzeba uregulowania stref wpływów i granic państwowych na całym Bliskim Wschodzie. Podczas spotkania alianckiej „Rady Czterech” w 1919, brytyjski premier David Lloyd George oświadczył, że podstawą porozumienia musi być umowa Fajsal-Weizman zawarta pomiędzy przywódcą ruchu syjonistycznego Chaimem Weizmanem i emirem Fajsalem I. Przy czym dla społeczności żydowskiej na Bliskim Wschodzie niezwykle ważnym były brytyjskie obietnice utworzenia w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej” zawarte w deklaracji Balfoura z 1917^[1]. Natomiast dla społeczności arabskiej niezwykle ważną była korespondencja prowadzona podczas I wojny światowej pomiędzy brytyjskim Wysokim Komisarzem Egiptu sir Henry McMahonem a szarifem Mekki Husajnem. Korona brytyjska zgodziła się wówczas „poprzeć arabskie dążenia niepodległościowe” w Imperium osmańskim. W zamian Arabowie przyłączyli się do wojny przeciwko Turkom^[2]. Na podstawie tych dwóch, częściowo sprzecznych z sobą obietnic, zarówno Żydzi, jak i Arabowie byli przekonani, że Wielka Brytania obiecała im utworzenie niepodległego państwa w Palestynie. Mocarstwa zachodnie były jednak związane odrębną umową Sykes-Picot zawartą w 1916 pomiędzy Wielką Brytania a Francją. Dzieliła ona Bliski Wschód na pięć stref wpływów należących do Brytyjczyków i Francuzów, przy czym zakładano utworzenie obszaru, na którym miało powstać niezależne państwa arabskie. Postępując w zgodzie z tym porozumieniem wojska brytyjskie nie zajęły syryjskich miast: Damaszku, Hims, Hama i Aleppo^[3]. Otworzyło to drogę do wzrostu nastrojów panarabskich i aspiracji do utworzenia niepodległego państwa arabskiego. W lipcu 1919 syryjski Kongres Narodowy odmówił uznania jakiegokolwiek prawa francuskiego rządu nad którąkolwiek częścią terytorium Syrii^[4]. Wezwał Francję do uznania niepodległości Syrii, gdyby zaś mocarstwa uznały, że konieczne jest powierzenie jednemu z aliantów mandatu nad tym terytorium, prosił, by były to Stany Zjednoczone lub Wielka Brytania^[5]. Francja i Wielka Brytania były jednak zdecydowane podzielić strefy wpływów na Bliskim Wschodzie zgodnie z umową Sykes-Picot^[6].

Emir Fajsal starał się prowadzić umiejętną i wyważoną politykę zagraniczną, dlatego 6 stycznia 1920 parafował umowę z francuskim premierem Georges Clemenceau, który uznał „prawo Syryjczyków do zjednoczenia się, aby rządzić swoim niepodległym państwem”^[7]. Kongres ogłosił 8 marca 1920 w Damaszku powstanie niepodległego Królestwa Wielkiej Syrii. Emir Fajsal I został ogłoszony królem Wielkiej Syrii, w skład której miały wejść: Syria, Palestyna, Liban i północna część Mezopotamii^[8]. Brat Fajsala, Zajd został ogłoszony regentem Mezopotamii.

Przebieg konferencji

W dniach 19-26 kwietnia 1920 w mieście San Remo we Włoszech odbyła się konferencja. Wzięli w niej udział przedstawiciele czterech głównych sprzymierzonych mocarstw biorących udział w I wojnie światowej. Wielką Brytanię reprezentował premier David Lloyd George, Francję reprezentował premier Alexandre Millerand, Włochy reprezentował premier Francesco Saverio Nitti, a Japonię ambasador K. Matsui. Celem konferencji było określenie mandatów Ligi Narodów w celu pokojowego administrowania byłymi ziemiami Imperium osmańskiego na Bliskim Wschodzie.

Wielka Brytania i Francja zgodziły się uznać tymczasową niepodległość Syrii i Mezopotamii, przy czym Francja miała objąć mandat w Syrii, a Wielka Brytania w Mezopotamii i Palestynie. Władze mandatowe miały udzielić pomocy administracyjnej do czasu osiągnięcia pełnej samowystarczalności przez nowe państwa.

Tekst rezolucji

Rezolucja San Remo – 25 kwietnia 1920

Osiągnięto następujące porozumienia:

(A) Akceptujemy warunki Artykułów Mandatów, jak to określono poniżej w odniesieniu do Palestyny, przy założeniu, że proces dalszej dyskusji nad utworzeniem Władz Mandatowych nie pociągnie za sobą ograniczenie praw dotychczas posiadanych przez nie-żydowskie społeczności w Palestynie; dyskusja ta nie będzie odnosić się do kwestii protektoratu Francji, który został utworzony wcześniej i zatwierdzony przez rząd Francji.

(B) Warunki Artykułów Mandatów powinny być następujące:

Umawiające się Strony zgadzają się, że Syria i Mezopotamia, zgodnie z czwartym paragrafem Artykułu 22, Część I (Karta Ligi Narodów), powinny być tymczasowo uznane za niepodległe Państwa, potrzebujące pomocy administracyjnej i porad ze strony władz mandatowych do czasu, aż będą w stanie funkcjonować samodzielnie. Granice tych Państw zostaną ustalone, a wybór Mandatów dokonają Główne Siły Sprzymierzone.

Umawiające się Strony zgadzają się powierzyć, stosując postanowienia Artykułu 22, administrację Palestyny wybranemu Mandatowi, w granicach ustalonych przez Główne Siły Sprzymierzone. Mandat będzie odpowiedzialny za wprowadzenie w życie postanowień deklaracji ogłoszonej 8 listopada 1917 roku przez rząd brytyjski, a przyjętych przez Siły Sprzymierzone, na rzecz ustanowienia w Palestynie siedziby narodowej dla narodu Żydowskiego, przy czym jest zrozumiałe, że nie zostanie nic zrobionego, co mogłoby naruszyć prawa obywatelskie i religijne nie-Żydowskiej społeczności Palestyny, albo prawa i status polityczny Żydów, z którego korzystają w jakimkolwiek innym kraju.

Zobowiązuje się Mandat do powołania w jak najkrótszym czasie specjalnej komisji do zbadania wszelkich kwestii i wszelkich pytań dotyczących różnych wspólnot religijnych, i wypracowanie porozumienia. Skład tej komisji będzie odzwierciedlać interesy religijne stron. Przewodniczący Komisji zostanie mianowany przez Radę Ligi Narodów.

Warunki funkcjonowania mandatów na tych terytoriach zostaną sformułowane przez Główne Siły Sprzymierzone i przedłożone Radzie Ligi Narodów do zatwierdzenia.

Turcja niniejszym zobowiązuje się, zgodnie z postanowieniami Artykułu [132 Traktatu z Sèvres], przyjąć wszystkie decyzje, jakie zostaną podjęte w tym zakresie.

(C) Główne Siły Sprzymierzone powierzyły mandaty: Syrię dla Francji, a Mezopotamię i Palestynę dla Wielkiej Brytanii.

W odniesieniu do powyższej decyzji Najwyższa Rada zapoznała się z następującym zastrzeżeniem włoskiej delegacji:

Delegacja Włoch, w uwzględnieniu dużych interesów gospodarczych Włoch prowadzonych w basenie Morza Śródziemnego w Azji Mniejszej, zastrzega sobie zatwierdzenie tej rezolucji do czasu uregulowania Włoskich interesów w Azjatyckiej Turcji^[9].

Konsekwencje

Decyzje konferencji w San Remo najsilniej uderzyły w Syryjczyków, niszcząc ich nadzieje na niepodległość i jedność narodową. Wywołało to falę protestów i demonstracji. Mimo to w czerwcu 1920 wojska francuskie wkroczyły do Królestwa Wielkiej Syrii, rozbijając wojska syryjskie w bitwie pod Majsalun (23 lipca 1920)^[6]. W konsekwencji tego nastąpiło podzielenie terytorium Wielkiej Syrii pomiędzy francuski Mandat Syrii i Libanu i brytyjski Mandat Palestyny. Arabski rząd w Damaszku został obalony, a król Fajsal I zmuszony do wyjazdu do Palestyny, a stamtąd do Europy. Walki z syryjskimi oddziałami powstańczymi trwały jeszcze do 1923. Brytyjczycy postanowili następnie, że Fajsal będzie rządził brytyjskim terytorium mandatowym w Iraku^[6][10].

Zobacz też

• deklaracja Balfoura

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tekst rezolucji z San Remo (ang.). W: Hellenic Resources Network [on-line]. [dostęp 2012-03-05].