Konflikt izraelsko-palestyński
| Konflikt izraelsko-arabski | |||
.png) Osiedla żydowskie na Zachodnim Brzegu | |||
| Czas | od 1947 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Przyczyna | konflikt narodowościowy i wyznaniowy | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
Konflikt izraelsko-palestyński (hebr. הסכסוך הישראלי-פלסטיני, arab. النزاع الفلسطيني الإسرائيلي, An-Nizāʿ al-Filasṭīnī ăl-Isrā’īlī) – długotrwały konflikt pomiędzy Żydami/Izraelczykami a Palestyńczykami trwający od połowy XX wieku, będący częścią konfliktu izraelsko-arabskiego.
Tło Historyczne
Powstanie pod koniec XIX wieku ruchu syjonistycznego zaowocowało kolejnymi alijami, czyli żydowską migracją do Palestyny, będącej wówczas częścią Imperium Osmańskiego. W 1917 powstała tzw. Deklaracja Balfoura, czyli deklaracja brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Arthura Balfoura w sprawie utworzenia w Palestynie żydowskiej siedziby narodowej. W okresie międzywojennym Palestyna stanowiła brytyjski mandat, nasiliła się migracja Żydów do Erec Jisra’el (trzecia, czwarta i piąta alija), a w latach 1936–1939 trwało arabskie powstanie przeciw władzy Brytyjczyków i żydowskiej migracji. II wojna światowa i trwający Holocaust ludności żydowskiej spowodowały dalszą falę migracji, pomimo sprzeciwu władz brytyjskich.
Początek konfliktu
Izrael zgodnie z rezolucją 181
Obszar zdobyty przez Izrael
Obszary pod kontrolą Egiptu i Transjordanii
Corpus separatum Jerozolimy
W 1947 Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło rezolucję nr 181, celem podziału Mandatu Palestyny na państwa żydowskie i arabskie. Jej wprowadzeniem miała się zająć Specjalna Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Palestyny. Rezolucja została odrzucona przez stronę arabską, co doprowadziło do wojny domowej w Mandacie Palestyny. 14 maja 1948 została podpisana deklaracja niepodległości Izraela, w wyniku czego proklamowano państwo Izrael. Następnego dnia wybuchła I wojna izraelsko-arabska pomiędzy nowo powstałym państwem a koalicją wspierających Palestyńczyków krajów arabskich – Syrią, Egiptem, Transjordanią, Sudanem, Irakiem, Libanem, Arabią Saudyjską i Jemenem. Wojna zakończyła się zwycięstwem Izraela, który obronił swoją niepodległość i powiększył swoje terytorium względem ustaleń rezolucji 181[1]. Pozostałe terytoria dawnego mandatu znalazły się pod kontrolą Egiptu (Strefa Gazy) i Jordanii (Zachodni Brzeg).
Wojna wywołała także masowy, wymuszony działaniami zbrojnymi i, niekiedy, celową polityką Izraela, eksodus Palestyńczyków (ok. 750 tysięcy) z terenów państwa żydowskiego. W krajach arabskich doszło do prześladowań i pogromów mniejszości żydowskich, w związku z tym doszło do ich zmasowanej migracji do Izraela. W 1949 niemal pięćdziesiąt tysięcy Żydów zostało ewakuowanych z Jemenu i Adenu, w latach 1951–1952 około sto dwadzieścia tysięcy opuściło Irak.
Przebieg
Od tego czasu trwa konflikt izraelsko-arabski, wybuchały kolejne wojny izraelsko-arabskie, a Palestyńczycy i inni Arabowie rozpoczęli dokonywanie kolejnych zamachów terrorystycznych w Izraelu, jak i na cele izraelskie poza granicami tego państwa. Sprawa Izraela i Palestyny była wielokrotnie obiektem działań w Organizacji Narodów Zjednoczonych. W 1964 powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny uważająca się za reprezentację narodu palestyńskiego. W 1967 w wyniku wojny sześciodniowej Zachodni Brzeg Jordanu (w tym Wschodnia Jerozolima), Strefa Gazy, a także Wzgórza Golan i półwysep Synaj znalazły się pod okupacją izraelską. Rozpoczęło się żydowskie osadnictwo na tych terenach, zwłaszcza w rejonie Jerozolimy i na Zachodnim Brzegu.
W latach 1982–1985 trwała wojna libańska, której jednym z celów było rozbicie sił palestyńskich operujących na terenie Libanu i prowadzących stamtąd ataki na Izrael. W 1987 na terenach Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy wybuchło powstanie przeciw Izraelczykom zwane „intifadą kamieni”, w którym aktywną rolę odegrały nowe palestyńskie organizacje zbrojne – Hamas oraz Islamski Dżihad. W 1988 doszło do deklaracji niepodległości Palestyny jako państwa, nieuznawanego przez społeczność międzynarodową.
W 1993 na mocy porozumienia z Oslo doszło do wzajemnego uznania się przez Izrael i Organizację Wyzwolenia Palestyny, co stało się podstawą powstania Autonomii Palestyńskiej. Podpisanie porozumienia przyniosło pokojową Nagrodę Nobla premierowi Icchakowi Rabinowi, szefowi izraelskiej dyplomacji Szimonowi Peresowi oraz przywódcy OWP Jasirowi Arafatowi.
W latach 2000–2004 trwała intifada Al-Aksa, a kolejne konflikty wybuchały w latach 2007–2008, 2008–2009, 2014 czy 2018.
Przypisy
- ↑ wojny izraelsko-arabskie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-06-15].
Bibliografia
- Israel and the Palestinians. A History of Conflict. bbc.com. [dostęp 2018-06-15]. (ang.).
- wojny izraelsko-arabskie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-06-15].
- Organizacja Wyzwolenia Palestyny, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-06-15].
- James Gelvin: Konflikt izraelsko-palestyński. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, seria: Mundus. ISBN 978-83-233-2631-1.
| Lata 1910–1919 |
|
|---|---|
| Lata 20. XX wieku |
|
| Lata 30. XX wieku |
|
| Lata 40. XX wieku |
|
| Lata 50. XX wieku |
|
| Lata 60. XX wieku |
|
| Lata 70. XX wieku |
|
| Lata 80. XX wieku |
|
| Lata 90. XX wieku |
|
| Lata 2000–2009 |
|
| Lata 2010–2019 |
|
| 2020 |
| Historia |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Polityka | |||||||||
| Rząd | |||||||||
| Armia | |||||||||
| Geografia | |||||||||
| Gospodarka |
| ||||||||
| Kultura |
| ||||||||
| Sport |
- Wikiprojekt
- Portal
| Starożytność | |
|---|---|
| Średniowiecze | |
| Nowożytność | |
| Współczesność |
Media użyte na tej stronie
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
A handshake between Hussein I of Jordan and Prime Minister Yitzhak Rabin, accompanied by President Bill Clinton, during the Israel-Jordan peace negotiations.
Stub image for modern Palestine (West Bank and Gaza strip).
President George W. Bush waves to photographers as he stands with Palestinian President Mahmoud Abbas, left, and Prime Minister Ehud Olmert Tuesday, Nov. 27, 2007, at the Annapolis Conference in Annapolis, Maryland.
Israeli Prime Minister Yitzhak Rabin, U.S. president Bill Clinton, and PLO chairman Yasser Arafat.
Comparison between the boundaries in the November 29th 1947 United Nations General Assembly partition plan (Resolution 181) for the British Mandate Territory of Palestine and the eventual armistice boundaries of 1949-1950. The meaning of the map colors is as follows (a legend caption is available in template form here):
- Blue = area assigned to a Jewish state in the original UN partition plan, and within the 1949 Israel armistice lines.
- Green = area assigned to an Arab state in the original UN partition plan, and controlled by Egypt or Jordan from 1949-1967.
- Light red = area assigned to an Arab state in the original UN partition plan, but within the 1949 Israel armistice lines.
- Magenta = area assigned to the "Corpus Separatum" of Jerusalem/Bethlehem (neither Jewish nor Arab) by the plan, but controlled by Jordan from 1949-1967.
- Greyish = area assigned to the "Corpus Separatum" of Jerusalem/Bethlehem (neither Jewish nor Arab) by the plan, but within the 1949 Israel armistice lines.
Some limitations of the map:
- The small demilitarized zones are not shown. Arabs interpreted these areas as neutral intermediate buffers (like the Neutral Zones between Iraq and Saudi Arabia, or between Kuwait and Saudi Arabia), while Israel interpreted them as full sovereign Israeli national territory under a demilitarization treaty obligation. The conflict between these two interpretations produced frictions which effectively eliminated the special status of most of the zones within a few years.
- A small area at the northeastern corner of the green area on the map -- which would have belonged to the Jewish state according to the original UN partition plan, but which was controlled by Jordan from 1949-1967 -- is not distinguished on the map.
- The Latrun Salient no-man's-land is not shown separately, and the line between green and light red in that area is somewhat fudged. The boundary complications in the Jerusalem area (the Jerusalem no-man's-land, Mount Scopus theoretical enclave, etc.) are too small to show up on a map of this level of detail.
- The map cannot show that the pre-1948 boundaries of the British Palestine Mandate included a ten-meter-wide strip along the northeastern shore of the Sea of Galilee (making it a fully-enclosed British mandate lake), a strip which was overrun by Syria in the fighting of 1948-1949.
From left to right: Menachem Begin, Jimmy Carter and Anwar Sadat in Camp David
Emir Feisal I (right) and Chaim Weizmann (also wearing Arab dress as a sign of friendship) in Syria. At this time Feisal was living in Syria.