Koniczyna polna

Koniczyna polna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządbobowce
Rodzinabobowate
Podrodzinabobowate właściwe
Rodzajkoniczyna
Gatunekkoniczyna polna
Nazwa systematyczna
Trifolium arvense L.
Sp. pl. 2:769. 1753

Koniczyna polna (Trifolium arvense L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Występuje w całej Europie, na znacznych obszarach Azji, w Afryce Północnej i Makaronezji, rozprzestrzenił się także na Azorach, w Australii, Ameryce Północnej i na Hawajach[3]. W Polsce dość pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Łodyga
Rozesłana lub wzniesiona, rozgałęziona, kosmato owłosiona. Osiąga wysokość 5–30 (40) cm, rzadko dorasta do 70 cm[4].
Liście
Trzylistkowe. Listki równowąskie, 2–8-krotnie dłuższe niż szersze, prawie całobrzegie, drobno ząbkowane, owłosione.
Kwiaty
Kwiaty motylkowe zebrane w liczne, walcowate, gęsto owłosione główki o długości 1–2 cm. Brak przysadek. Rurka kielicha z zewnątrz gęsto owłosiona, wewnątrz naga. Gardziel kielicha niezamknięta przez dwuwargowe zgrubienie. Korona kwiatu o rozmiarze 4 mm[4], początkowo biała, potem różowa.
Owoce
Niewielki strąk otulony kielichem. Zawiera nasiona o długości 1–1,5 mm i szerokości 0,7–0,9 mm, żółtawe do brunatnych, słabo połyskujące[5].

  • Młoda roślina

  • Kwiatostany

  • Owoce

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna (terofit)[4] lub dwuletnia[6] (hemikryptofit). Kwitnie od czerwca do września. Porasta suche wzgórza, nieużytki, piaski, zwłaszcza gleby piaszczyste, między trawami, przydroża. Roślina dość pospolita na całym niżu[4]. Roślina wskaźnikowa gleb kwaśnych[7], w uprawach rolnych jest chwastem[3]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Koelerio-Corynephoretea[8]. Liczba chromosomów 2n = 14[4].

Nazewnictwo

Diagnoza z nazwą naukową gatunku Trifolium arvense opublikowana została przez Karola Linneusza w pracy Species Plantarum, tom 2, s. 769, w wydaniu z roku 1753.

Potoczne nazwy używane w języku polskim: Kądziołka Matki Boskiej, kocie nerki, kończywiec, kończyzna, koteczki, kotki, łzy Matki Boskiej, małaszka, mikołajek, szare koćki, śpiuch, włosy Panny Marii[9].

Zastosowanie

Roślina pastewna

Z powodu twardych i gorzkich pędów nie nadaje się na paszę dla zwierząt. Niektóre źródła wskazują jednak na wykorzystanie koniczyny polnej jako źródła paszy[3].

Roślina lecznicza

Koniczyna polna znajduje zastosowanie jako roślina lecznicza[9].

Surowiec zielarski
Ziele wraz z kwiatostanami, pozyskiwane w okresie kwitnienia rośliny. Zawiera: olejek eteryczny, glikozydy, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, białka, węglowodany i witaminy[9].
Działanie
Działa bakteriobójczo, przeciwzapalnie, powlekająco, przeciwbólowo i wzmacniająco. Napar z ziela stosuje się m.in. w nieżytach przewodu pokarmowego, biegunkach, przeziębieniach i grypie oraz jako środek wzmacniający. Okłady nasączone naparem z ziela stosuje się zewnętrznie na odleżyny. Naparu można również dodawać do kąpieli[9].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. ↑ a b c Trifolium arvense L. (ang.). W: Germplasm Resources Information Network - (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory. [dostęp 2012-11-28].
  4. ↑ a b c d e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 274-278. ISBN 978-83-01-14342-8.
  5. ↑ Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1955, s. 84.
  6. ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 354. ISBN 83-01-05287-2.
  7. ↑ Rośliny jako bioindykatory środowiska. [dostęp 2005-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-03-02)].
  8. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. ↑ a b c d Danuta Rybak, Rośliny lecznicze. Atlas, Warszawa: Wydawnictwo "Arkady", 1993, s. 143, ISBN 83-213-3634-5.

Bibliografia

  • Świat roślin, skał i minerałów. Warszawa: PWRiL, 1990. ISBN 83-09-00462-1.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Media użyte na tej stronie

20160815Trifolium arvense1.jpg
Autor:
AnRo0002
, Licencja: CC0
Hasen-Klee (Trifolium arvense) im Schwetzinger Hardt - an der Bahnstrecke Mannheim-Karlsruhe findet sich ein kleines Sandmagerrasen-Biotop mit typischer Binnendünen-Vegetation
Trifolium arvense (subsp. arvense) sl6.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Inflorescence, on the right front flowers removed

Taxonym: Trifolium arvense (subsp. arvense) ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Žárský rybník, Jihočeský kraj, Czech Republic - ca. 500 m a.s.l.

Habitat: ground of a pond
Trifolium arvense Koniczyna polna 2020-07-12 04.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień, Nova, Licencja: CC BY-SA 4.0
Koniczyna polna (Trifolium arvense), okazy kwitnące, łąki nad Widawą, Wrocław, Polska.
Trifolium arvense 2018-05-16 2138.jpg
Autor: Salicyna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Koniczyna polna (Trifolium arvense) - młoda roślina, okolice Jeziora Głębokiego w Szczecinie.