Konklawe 1417

Konklawe 1417

Daty i miejsce
8 – 11 listopada 1417
Konstancja
Główne postacie
Dziekan	Jean de Brogny
Kamerling	François de Conzie
Prokamerling	Ludwik Aleman CanReg
Protoprezbiter	Francesco Lando
Protodiakon	Amadeo Saluzzo
Wybory
Liczba elektorów • uczestnicy • nieobecni	23 + głosy „pięciu nacji” 7
Wybrany papież
Oddone Colonna Przybrane imię: Marcin V

Konklawe 8-11 listopada 1417 – konklawe, które odbyło się na Soborze w Konstancji i formalnie zakończyło wielką schizmę zachodnią. W jego wyniku papieżem został Marcin V. Było to jedyne w historii konklawe, które odbyło się na terenie Niemiec i jedyne, w którym dopuszczono jako elektorów duchownych spoza Kolegium Kardynalskiego. Było także pierwszym, w którym uczestniczył Polak – arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba.

Sytuacja w Kościele

Sobór w Konstancji został zwołany z inicjatywy króla niemieckiego Zygmunta Luksemburskiego w celu zakończenia trwającej od 1378 roku Wielkiej Schizmy w Kościele katolickim. W chwili jego otwarcia (listopad 1414) o władzę w Kościele rywalizowało aż trzech papieży: „rzymski” Grzegorz XII (uznany później przez Kościół za legalnego), „awinioński” Benedykt XIII i „pizański” Jan XXIII, przy czym największym poparciem cieszył się ten ostatni. Sobór opowiedział się za rezygnacją całej trójki. Grzegorz XII, którego obediencja składała się wówczas już tylko z księstwa Rimini, cesarskich elektoratów Palatynatu i Trewiru oraz kilku niemieckich diecezji, dobrowolnie ogłosił swoją abdykację 4 lipca 1415 roku. Sobór nadał mu tytuł kardynała biskupa Świętego Kościoła Rzymskiego i dożywotniego legata w Ankonie. Zmarł on w Recanati 18 października 1417. Jan XXIII odmówił złożenia rezygnacji i próbował uciec z Konstancji. Został jednak schwytany i uwięziony, a Sobór 29 maja 1415 ogłosił jego depozycję, którą nieco później on sam dobrowolnie ratyfikował. Największy opór stawił Benedykt XIII. Rezydował on wówczas w Peñíscola koło Walencji, a poparcia wciąż udzielały mu Aragonia, Kastylia, Nawarra, Szkocja i hrabstwo Armagnac. Benedykt XIII konsekwentnie odmawiał rezygnacji, uparcie obstając przy legalności swojego wyboru. Sprawę przesądziło przeciągnięcie królów Aragonii, Kastylii i Nawarry na stronę Soboru na przełomie 1416/1417. 26 lipca 1417 Sobór ogłosił jego detronizację, co umożliwiło przystąpienie do wyboru nowego papieża^[1].

Lista elektorów

Konklawe 1417 było jedynym w historii, w którym głosowali także niekardynałowie. Wprowadzono system głosowania „nacjami”. Oprócz kardynałów, którzy stanowili jedną „nację”, wyznaczono po sześciu reprezentantów pięciu „nacji”: „italskiej”, „galijskiej”, „germańskiej” (do której zaliczono też Słowian, Węgrów i Szkotów), „angielskiej” i „hiszpańskiej”. Aby doszło do wyboru papieża, kandydat musiał uzyskać po 2/3 głosów w każdej z tych sześciu grup. W celu uproszczenia procedury, każdy elektor mógł wskazać więcej niż jednego kandydata, z zaznaczeniem kolejności preferencji^[2].

Kardynałowie

Sobór uznał ważność nominacji kardynalskich wszystkich trzech obediencji. W listopadzie 1417 było trzydziestu kardynałów, w tym dwudziestu jeden należących w chwili rozpoczęcia Soboru do obediencji pizańskiej, pięciu z obediencji rzymskiej i czterech z obediencji awiniońskiej, przy czym ci ostatni nadal uznawali Benedykta XIII. W konklawe ostatecznie wzięło udział dwudziestu trzech kardynałów, w tym dziewiętnastu z obediencji pizańskiej i czterech z obediencji rzymskiej^[3]:

     Obediencja pizańska      Obediencja rzymska

Po trzech elektorów mianowali rzymski papież Urban VI (1378-1389) i awinioński Klemens VII (1378-1394), dwóch rzymski papież Innocenty VII (1404-1406), czterech Grzegorz XII (1406-1415), jednego Benedykt XIII (1394-1417), a pozostałych dziesięciu Jan XXIII (1410-1415).

Prałaci pięciu „nacji” (Adjuncti electores)^[3]

Nacja italska

• Bartolomeo de la Capra – arcybiskup Mediolanu
• Francesco Scondito – biskup Melfi
• Enrico Scarampi – biskup Belluno e Feltre
• Giacomo de Camplo – biskup elekt Penne ed Atri
• Leonardo Dati OP – generał zakonu dominikanów
• Pandulfo Malatesta – archidiakon Bolonii

Nacja galijska

• Jean de la Rochetaillée – tytularny patriarcha Konstantynopola; administrator diecezji Saint-Papoul
• Guillaume de Boisratier – arcybiskup Bourges
• Jacques de Gelu – arcybiskup Tours
• Jean des Bertrandis – biskup Genewy
• Robert de Chaudesolles OSBCluny – opat Cluny
• Gauthier Crassi OSIoHieros – przeor zakonu joannitów na Rodos

Nacja germańska

• Johannes von Walenrode – arcybiskup Rygi
• Mikołaj Trąba – arcybiskup Gniezna
• Simon de Dominis – biskup Trogir
• Lambert de Stockis OSBCluny – przeor Bertrée w diecezji Liège
• Nicolaus von Dinkelsbühl – kanonik katedry św. Szczepana w Wiedniu
• Conrad von Susato – prepozyt kościoła św. Cyriaka w Wormacji-Neuhausen

Nacja angielska

• Richard Clifford – biskup Londynu
• Nicholas Bubbewyth – biskup Bath and Wells
• John Catterick – biskup Lichfield
• John Wakering – biskup Norwich
• Thomas Spofforth OSB – opat klasztoru St. Mary w York
• Thomas Polton – dziekan kapituły katedralnej Yorku

Nacja hiszpańska

• Diego de Anaya y Maldonado – biskup Cuenci
• Nicolás Divitis OP – biskup Dax
• Juan de Villalón – biskup Badajoz
• Felipe de Medalia – magister
• Gonzalo Garsía – archidiakon Burgos
• Pedro Velasco – doktor utroque iure

Kamerlingiem Świętego Kościoła Rzymskiego był wówczas François de Conzie, arcybiskup Narbonne. Ponieważ jednak nie był on obecny w Konstancji, zastępował go wicekamerling Louis Aleman, jego krewniak.

Nieobecni kardynałowie

Nieobecnych było siedmiu kardynałów, w tym trzech uznających władzę Soboru w Konstancji oraz czterech popierających wciąż „awiniońskiego” papieża Benedykta XIII. Spośród „soborowych” kardynałów dwóch należało na początku obrad Soboru do obediencji pizańskiej, a jeden do rzymskiej^[6]:

     Obediencja pizańska      Obediencja rzymska

Do grona elektorów nie zaliczano uwięzionego Baldassare Cossy, byłego antypapieża Jana XXIII, mimo że przed wyborem na antypapieża był kardynałem diakonem S. Eustachio.

Kardynałowie obediencji awiniońskiej

• Juan Martínez de Murillo CanReg; Kardynał z Montearagón^[4] (nominacja 22 września 1408) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Damaso
• Carlos Jordán de Urriés y Pérez Salanova; Kardynał de Urriés^[4] (22 września 1408) – kardynał diakon S. Giorgio in Velabro^[5]
• Alfonso Carrillo de Albornoz (22 września 1408) – kardynał diakon S. Eustachio^[5]
• Pedro Fonseca; Kardynał S. Angelo^[4] (14 grudnia 1412) – kardynał diakon S. Angelo in Pescheria; administrator diecezji Astorgi

Wszyscy zostali mianowani przez Benedykta XIII i w listopadzie 1417 nadal uznawali jego władzę^[7].

Wybór Marcina V

Ogłoszenie wyboru Marcina V

Konklawe rozpoczęło się 8 listopada, jednak pierwsze głosowanie odbyło się dopiero 10 listopada. Głosy były w nim mocno rozproszone, żaden z kandydatów nie uzyskał wyraźnie większego poparcia. W tej sytuacji zrezygnowano z procedury akcesu^[8] i kartki wyborcze spalono^[9].

W głosowaniu 11 listopada wyraźną większość uzyskała czwórka kardynałów^[10]:

• Oddone Colonna – 24 głosy, w tym osiem głosów kardynałów, cztery od nacji italskiej, jeden od nacji galijskiej, trzy od nacji germańskiej, dwa od hiszpańskiej i sześć od angielskiej
• Amadeo Saluzzo – 23 głosy, w tym dwanaście głosów kardynałów, dwa od nacji italskiej, trzy od galijskiej, jeden od germańskiej i pięć od hiszpańskiej
• Jean de Brogny – 20 głosów, w tym jedenaście głosów kardynałów, trzy od nacji galijskiej, pięć od nacji hiszpańskiej i jeden od germańskiej
• Francesco Lando – 16 głosów, w tym dziesięć głosów kardynałów, dwa od nacji italskiej, trzy od galijskiej i jeden od hiszpańskiej nacji

Najwięcej głosów uzyskał więc Colonna, który jako jedyny z tej czwórki otrzymał głosy w każdej z nacji. Kardynał Adimari chciał wówczas rozpocząć ustnie akces i przenieść swój głos na Colonnę, jednak zażądano ponownego głosowania pisemnego. W tym powtórnym głosowaniu Colonna uzyskał większość 2/3 w każdej z pięciu nacji, a ponadto zagłosowało na niego 15 kardynałów, co oznaczało, że brakowało mu już tylko jednego głosu kardynalskiego. Wówczas kardynałowie de Foix i Fillastre, dotąd przeciwni Colonnie, w procedurze akcesu przenieśli swe głosy na niego, czyniąc go papieżem^[11].

Oddone Colonna zaakceptował wybór i przyjął imię Marcin V, gdyż w dniu elekcji przypadało wspomnienie św. Marcina z Tours. 21 listopada w Konstancji odbyła się uroczysta inauguracja pontyfikatu, w czasie której kardynał biskup Ostii Jean de Brogny udzielił elektowi święceń kapłańskich i sakry biskupiej, a protodiakon Amadeo Saluzzo nałożył tiarę na jego głowę^[12].

Wybór Marcina V faktycznie zakończył okres Wielkiej schizmy zachodniej. Na początku 1418 Benedykta XIII opuścili ostatni popierający go kardynałowie, posłuszeństwo wypowiedziało mu też królestwo Szkocji. Aż do śmierci w 1422 uważał się on jednak za prawowitego papieża, rezydując w Peniscola i zachowując nieliczne grono sympatyków w Aragonii i na południu Francji^[13].

Przypisy

Bibliografia

• Jacek Żurek „Da un paese lontano...polscy biskupi i kapłani u św. Piotra (999–1978)”
• Sede Vacante 1417
• Mandell Creighton: A History of the Papacy from the Great Schism to the Sack of Rome, Londyn 1925
• Konrad Eubel, Hierarchia Catholica, vol. I, Padwa 1913-1960
• Felice Contelori, Vita Martini Quinti, Rzym 1641