Konklawe 1523

Konklawe 1523
Ilustracja
Daty i miejsce
1 października – 19 listopada 1523
Pałac Apostolski, Rzym
Główne postacie
Dziekan

Bernardino Lopez de Carvajal

Kamerling

Francesco Armellini Pantalassi de’ Medici

Protoprezbiter

François Guillaume de Clermont (obecny od 6 października)

Protoprezbiter elektorów

Pietro Accolti (do 6 października)

Protodiakon

Marco Cornaro

Wybory
Liczba elektorów
• uczestnicy
• nieobecni


39
6

Wybrany papież
Zdjęcie papieża
Giulio de Medici
Przybrane imię: Klemens VII

Konklawe 1 października – 19 listopada 1523 – konklawe, które po śmierci Hadriana VI zakończyło się wyborem Klemensa VII.

Śmierć Hadriana VI

Hadrian VI, ostatni papież spoza Włoch przed Janem Pawłem II, zmarł 14 września 1523 roku. Papież ten nie cieszył się sympatią Rzymian z uwagi na swoje germańskie, „barbarzyńskie” pochodzenie. W owym czasie reformacja była już znaczącym ruchem w Niemczech. Hadrian VI, jako były inkwizytor, domagał się potraktowania Lutra jak zwykłego heretyka, zarazem jednak rozumiał potrzebę pilnych i radykalnych zmian w samym Kościele katolickim, ze szczególnym uwzględnieniem Kurii Rzymskiej. W ciągu roku swojego pontyfikatu odchudził kurię papieską, uporządkował finanse papiestwa, które jego poprzednik pozostawił w fatalnym stanie, przede wszystkim zaś sam świecił dobrym przykładem, prowadząc skromny i surowy tryb życia, kontrastujący z przepychem, jakim otaczali się jego poprzednicy i wielu kardynałów czy biskupów. W Rzymie papież był jednak bardzo niepopularny, gdyż miasto odnosiło wymierne korzyści z rozrzutnej polityki Leona X. Jego pontyfikat Włosi pogardliwie określali jako „flamandzkie interregnum”, a jego lekarza okrzyknęli po jego śmierci „zbawcą ojczyzny”, mimo że nie ma żadnych dowodów na rzekome otrucie[1].

Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 39 z 45 żyjących kardynałów[2]:

Wśród elektorów było trzydziestu trzech Włochów, trzech Francuzów, dwóch Hiszpanów i Niemiec. Dwudziestu ośmiu z nich mianował Leon X, po pięciu Juliusz II i Aleksander VI, jednego Adrian VI.

Kardynałowie nieuczestniczący w konklawe

Sześciu kardynałów (trzech Niemców, Włoch, Portugalczyk i Anglik) nie uczestniczyło w konklawe[2]:

  • Matthäus Lang von Wellenburg; Kardynał z Salzburga[3] (10 marca 1511) – kardynał prezbiter S. Angelo in Pescheria; arcybiskup Salzburga; biskup Gurk i Cartageny; kanclerz Świętego Cesarstwa Rzymskiego
  • Thomas Wolsey; Kardynał z Yorku[3] (10 września 1515) – kardynał prezbiter S. Cecilia; arcybiskup Yorku; administrator diecezji Durham; legat a latere w Anglii; lord kanclerz królestwa Anglii
  • Tommaso Vio OP; Kardynał z Gaety[3] (1 lipca 1517) – kardynał prezbiter S. Sisto; biskup Gaety; legat papieski na Węgrzech
  • Albrecht von Brandenburg; Kardynał z Moguncji[3] (24 marca 1518) – kardynał prezbiter S. Pietro in Vincoli; arcybiskup-elektor Moguncji; arcykanclerz Niemiec; arcybiskup Magdeburga; administrator diecezji Halberstadt
  • Eberhard von der Mark; Kardynał z Liège[3] (9 sierpnia 1521) – kardynał prezbiter S. Crisogono; biskup Liège; administrator archidiecezji Walencji
  • Afonso de Portugal; Kardynał z Portugalii[3] (1 lipca 1517) – kardynał diakon S. Lucia in Septisolio; arcybiskup Lizbony i Evory

Pięciu mianował Leon X, jednego Juliusz II.

Frakcje i kandydaci

W Świętym Kolegium wyróżnianio następujące frakcje[4]

  • Frakcja medycejska – Medici (lider), Accolti, Pucci, della Valle, Campeggio, Enckenvoirt, Egidio de Viterbo, Passerini, Armellini, Gonzaga, Cibo, Cesi, Cesarini, Salviati, Ridolfi, Rangoni. Jej orientacja polityczna była procesarska;
  • Frakcja cesarska – Carvajal, Colonna, Giacobacci, Vich;
  • Frakcja francuska – Soderini, Fieschi, del Monte, Clermont, de Cupis, Pallavicini, Scaramuccia Trivulzio, Lorraine, Numai, Ferreri, Vendome, Orsini, Agostino Trivulzio;
  • neutralni – Farnese, Grassi, Piccolomini, Ponzetti, Cornaro i Pisani.

Za głównego kandydata uchodził Giulio de Medici, choć wielu wątpiło, czy zdoła uzyskać wymagane 2/3 głosów. Miał on około 15-17 stronników, ale oprócz tego także wielu wrogów (zwł. kard. Colonna). W istocie główna linia podziału w Świętym Kolegium przebiegała nie wzdłuż sympatii politycznych na zwolenników Francji i cesarza, lecz stronników i przeciwników Medyceuszy. Stąd Medici i Colonna, choć obaj byli sprzymierzeńcami cesarza, stanęli w przeciwstawnych obozach. Kardynał Colonna w tej sytuacji sprzymierzył się z Francuzami, doprowadzając do uwolnienia jednego z liderów ich frakcji, Soderiniego, którego papież Adrian VI aresztował pod zarzutem spiskowania przeciwko Stolicy Apostolskiej. Głównym kandydatem Colonny był Giacobacci, a Francuzów Fieschi, Soderini i Scaramuccia Trivulzio. Bardzo wysoko oceniano też szanse kardynała Gonzagi oraz neutralnego politycznie Alessandro Farnese. Nastroje w Rzymie były zdecydowanie przeciwne jakimkolwiek cudzoziemskim kandydatom[5].

Konklawe

Konklawe rozpoczęło się 1 października z udziałem 35 kardynałów. 6 października dotarli Francuzi Bourbon, Clermont i Lorraine, a dopiero 12 listopada przybył – jako ostatni – Bonifacio Ferreri; w obradach wzięło zatem 39 kardynałów[6]. Przez pierwsze 8 dni nie odbyło się ani jedno głosowanie. Przygotowano jedynie i podpisano tekst kapitulacji wyborczej. Zawierała ona ograniczenia dla elekta w zakresie nominacji kardynalskich, a także zabraniała mu opuszczania Włoch bez zgody Kolegium Kardynalskiego. Dopiero nacisk Rzymian, którzy zaczęli domagać się wdrożenia w życie przepisów o stopniowym ograniczaniu posiłków kardynałom, skłonił książąt Kościoła do działania. W pierwszym głosowaniu najwięcej głosów (po 11) otrzymali Fieschi (kandydat Francuzów) i Carvajal (z partii cesarskiej). Kilka następnych głosowań także nie przyniosło rezultatów. Przeciwko opieszałości Świętego Kolegium rzymianie zaczęli nawet organizować demonstracje, ale kardynałom najwyraźniej nie spieszyło się do rozstrzygnięcia. Pierwszą poważniejszą kandydaturą była kandydatura kardynała del Monte, którą wspierali Francuzi i Colonna, ale próba dokonania jego wyboru w dniu 12 października skończyła się fiaskiem. Przez następnych kilka tygodni ścierali się ze sobą zwolennicy i przeciwnicy Giulio Medici. Murem stała za nim grupa około 16 kardynałów, co było wystarczającą siłą, by blokować inne kandydatury, ale zbyt małą, by przeforsować Medyceusza na papieża. Głównym kandydatem bloku przeciwnego był Alessandro Farnese. Pojawiały się też takie nazwiska jak Cristoforo Numai, Achille Grassi i Sigismondo Gonzaga[7].

W połowie listopada, po półtoramiesięcznych obradach, nadal trwał impas. Colonna wysunął kandydaturę swojego faworyta Domenico Giacobacci. Był przekonany, że ma poparcie frakcji francuskiej i że zdoła przekonać Medyceusza. Giacobacci miał już bowiem 79 lat i było oczywiste, że w razie jego wyboru kolejne konklawe odbyłoby się w niedalekiej przyszłości, zatem jego wybór nie blokowałby młodszych, ambitnych kardynałów, takich jak 45-letni Medici. Ku jego zaskoczeniu, Francuzi i ich sojusznicy nie tylko nie poparli Giacobacciego, ale nadto weszli w układy z Medicim, uzgadniając z nim kandydaturę kardynała Orsiniego, który był przeciwnikiem Colonny. Kardynał Colonna bardzo przestraszył się perspektywy papiestwa w rękach rodu Orsini, od wieków wrogiego Colonnom. W tej sytuacji uznał, że mniejszym złem będzie wybór Mediciego i niezwłocznie obiecał mu poparcie w zamian za pewne ustępstwa. 18 listopada Medici i Colonna ostatecznie doszli do porozumienia. W zamian za poparcie Colonna miał otrzymać urząd wicekanclerza a kardynałowi Soderini miały zostać zwrócone wszystkie dobra skonfiskowane mu przez Leona X i Hadriana VI za rzekome spiskowanie przeciwko Stolicy Apostolskiej. Colonna przeciągnął na stronę Mediciego kilku swoich przyjaciół, tak, że Medici mógł liczyć już na 27 głosów, a więc ponad wymagane 2/3. Pozostali w tej sytuacji również wycofali swoją opozycję[8].

Wybór Klemensa VII

W dniu 19 listopada 1523 kardynał Giulio de Medici został wybrany przez aklamację na następcę Świętego Piotra[9]. Przybrał imię Klemensa VII i koronowano go 26 listopada 1523[10]. Blisko 11-letni pontyfikat Klemensa VII obfitował praktycznie w same niepomyślne dla papiestwa wydarzenia: sacco di Roma; szerzenie się reformacji (w tym przyjmowanie protestantyzmu przez pierwsze państwa, takie jak Hesja, Prusy czy Szwecja), schizma anglikańska. Nie podjął natomiast żadnych znaczących wysiłków reformatorskich, tak bardzo potrzebnych ówczesnemu Kościołowi.

Przypisy

  1. ↑ O pontyfikacie Adriana VI zob. Pastor, s. 1–230 ( w tym o jego śmierci s. 214 i nast.).
  2. ↑ a b Sede Vacante 1523
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Od XIV do XVI wieku (a sporadycznie nawet i jeszcze później) rozpowszechniony był zwyczaj nazywania kardynałów (nawet w oficjalnych dokumentach) nie według ich imion i nazwisk, lecz według pseudonimów nawiązujących najczęściej do miejsca pochodzenia, diecezji lub kościoła tytularnego danego kardynała.
  4. ↑ Sanudo, XXXV, col. 223-224.
  5. ↑ Pastor, s. 231-232, 235, 240.
  6. ↑ Pastor, s. 233-234, 238-239.
  7. ↑ Pastor, s. 235-238.
  8. ↑ Pastor, s. 241-242.
  9. ↑ Pastor, s. 242-243.
  10. ↑ The Cardinals of the Holy Roman Church: Giulio de Medici

Bibliografia

  • Ludwig von Pastor: History of the Popes. T. 9. Londyn: 1910. (ang.).
  • Marino Sanudo, I diarii di Marino Sanuto, Vol. XXXV, Wenecja 1892

Uzupełniające źródła internetowe

Papieskie elekcje i konklawe
XI wiek
XII wiek
XIII wiek
XIV wiek
XV wiek
XVI wiek
XVII wiek
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

Sede vacante.svg

Media użyte na tej stronie

Portrait of Giulio de Medici (1478 - 1534) Pope Clement VII.jpg
Portrait of Giulio de' Medici (1478 - 1534) Pope Clement VII
Sede vacante.svg
Emblem of the Holy See when the see is vacant.

Graphic reference: