Konklawe 1799–1800

Konklawe 1799-1800
Ilustracja
Daty i miejsce
30 listopada 1799 – 14 marca 1800
klasztor św. Jerzego, Wenecja
Główne postacie
Dziekan

Giovanni Francesco Albani

Kamerling

Vacat

Protoprezbiter

Francesco Carafa

Protodiakon

Antonio Maria Doria Pamphili

Wybory
Liczba elektorów
• uczestnicy
• nieobecni


35
10

Wybrany papież
Zdjęcie papieża
Gregorio Barnaba Chiaramonti
Przybrane imię: Pius VII

Konklawe 30 listopada 1799 – 14 marca 1800 – konklawe, które po śmierci Piusa VI wybrało Piusa VII na jego następcę. Było to jedyne konklawe po Soborze w Konstancji (1417), które odbywało się poza Rzymem (w Wenecji).

Śmierć Piusa VI

Ostatnie lata długiego, 24-letniego pontyfikatu Piusa VI to okres rewolucji francuskiej i wojen rewolucyjnej Francji. Jedną z głównych aren tych wojen były Włochy, gdzie Francuzi pod dowództwem Napoleona Bonaparte walczyli z Austriakami i podbijali suwerenne dotąd państwa włoskie. Inwazja francuska nie ominęła Państwa Kościelnego, które na mocy Traktatu z Tolentino (1797) poniosło poważne straty terytorialne na rzecz Francji. W lutym 1798 Francuzi wkroczyli do Rzymu, gdzie proklamowano republikę. Papież Pius VI uciekł wtedy do Toskanii, tam jednak został schwytany i wywieziony do Francji jako jeniec. Zmarł w areszcie domowym w Valence 29 sierpnia 1799, a wielu uważało, że nie będzie miał następcy (mawiano „Pius szósty i ostatni”)[1].

Przygotowania do konklawe

Pius VI w ostatnich latach swojego życia wydał dwie bardzo ważne bulle dotyczące wyboru swego następcy: Christi Ecclesiae regendae mundus (3 stycznia 1797) i Cum nos superiori anno (13 listopada 1798). Z uwagi na aktualną sytuację polityczną zarządził w nich, że wybór jego następcy ma się odbyć tam, gdzie uda się zgromadzić możliwie największą liczbę kardynałów i zapewnić im swobodę wyboru (a nie, jak nakazywały dotychczasowe normy, w Rzymie lub miejscu śmierci papieża). Wyznaczenie czasu i miejsca konklawe należało do obowiązków dziekana Kolegium Kardynalskiego[2].

Giovanni Francesco Albani, 79-letni dziekan Świętego Kolegium, zgodnie z powyższymi normami wyznaczył na miejsce konklawe benedyktyński klasztor św. Jerzego w Wenecji, należącej wówczas do Austrii.

Urząd kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego, najważniejszy w zarządzie Kościołem w okresie sediswakancji, wakował po śmierci kardynała Carlo Rezzonico w styczniu 1799. Współczesny periodyk Diario Ordinario di Roma w wydaniu z dnia 19 października 1799 informował, jakoby papież Pius VI jeszcze przed śmiercią miał wyznaczyć na to stanowisko swojego siostrzeńca, kardynała Romoaldo Braschi-Onesti[3], nic jednak nie wskazuje, by faktycznie objął on wówczas ten urząd[4]. Sekretarzem konklawe wybrano Ercole Consalviego, przyszłego kardynała.

Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 35 z 45 kardynałów, w tym 31 Włochów oraz po jednym Angliku (Stuart), Hiszpanie (Lorenzana), Francuzie (Maury) i Czechu (Herczan):

  • Giovanni Francesco Albani (nominacja 10 kwietnia 1747) – kardynał biskup Ostia e Velletri; dziekan Świętego Kolegium Kardynałów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Ceremoniału; archiprezbiter bazyliki liberiańskiej
  • Henry Benedict Stuart (3 lipca 1747) – kardynał biskup Frascati; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; subdziekan Świętego Kolegium Kardynałów; wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter bazyliki watykańskiej; prefekt Fabryki Świętego Piotra
  • Leonardo Antonelli (24 kwietnia 1775) – kardynał biskup Palestriny; prefekt Najwyższego Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; prefekt Świętej Kongregacji ds. Korekty Ksiąg Obrządków Wschodnich
  • Luigi Valenti Gonzaga (15 kwietnia 1776) – kardynał biskup Albano; prefekt Świętej Kongregacji ds. Kościelnych Immunitetów; prefekt ds. ekonomicznych Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary
  • Francesco Carafa (19 kwietnia 1773) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Świętego Kolegium Kardynałów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Biskupów i Zakonników
  • Francesco Saverio de Zelada (19 kwietnia 1773) – kardynał prezbiter S. Prassede; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Martino ai Monti; penitencjariusz większy; bibliotekarz Świętego Kościoła Rzymskiego
  • Guido Calcagnini (20 maja 1776) – kardynał prezbiter S. Maria in Transpontina; arcybiskup Osimo e Cingoli
  • Bernardino Honorati (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter Ss. Marcellino e Pietro; arcybiskup Senigallia
  • Andrea Gioannetti OSBCam (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Bolonii
  • Hyacinthe Sigismond Gerdil CRSP (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter S. Cecilia; prefekt generalny Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary; komendatariusz opactwa terytorialnego Chiusa di S. Michele
  • Carlo Giuseppe Filippa della Martiniana (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Vercelli
  • František Herczan (12 lipca 1779) – kardynał prezbiter S. Croce in Gerusalemme; protektor Austrii i Rzeszy Niemieckiej
  • Alessandro Mattei (12 lipca 1779) – kardynał prezbiter S. Maria in Aracoeli; arcybiskup Ferrary
  • Gianandrea Archetti (20 września 1784) – kardynał prezbiter S. Eusebio; arcybiskup Ascoli Piceno
  • Giuseppe Maria Doria Pamphili (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Pietro in Vincoli; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; prefekt Świętej Konsulty; prefekt Świętej Kongregacji ds. Sanktuarium w Loreto; komendatariusz opactwa terytorialnego Tre Fontane
  • Gregorio Barnaba Chiaramonti OSBCas (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Callisto; biskup Imoli
  • Carlo Bellisomi (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Maria della Pace; arcybiskup Ceseny
  • Carlo Livizzani (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Silvestro in Capite; prefekt Świętej Kongregacji ds. Wód, Bagien Pontyjskich i Doliny Chiana
  • Francisco Antonio de Lorenzana (30 marca 1789) – kardynał prezbiter Ss. XII Apostoli; arcybiskup Toledo i prymas Hiszpanii
  • Ignazio Busca (30 marca 1789) – kardynał prezbiter S. Maria degli Angeli; prefekt Świętej Kongregacji ds. Dyscypliny Zakonnej
  • Stefano Borgia (30 marca 1789) – kardynał prezbiter S. Clemente; prefekt Świętej Kongregacji Indeksu
  • Giovanni Battista Caprara (18 czerwca 1792) – kardynał prezbiter S. Onofrio
  • Antonio Dugnani (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Giovanni a Porta Latina
  • Ippolito Antonio Vincenti Mareri (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter Ss. Nereo ed Achilleo
  • Jean-Siffrein Maury (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Montefiascone e Corneto
  • Giovanni Battista Bussi de Pretis (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; biskup Jesi
  • Francesco Maria Pignatelli (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Maria del Popolo
  • Aurelio Roverella (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter Ss. Giovanni e Paolo; prodatariusz Jego Świątobliwości
  • Giulio Maria della Somaglia (1 czerwca 1795) – kardynał prezbiter S. Sabina; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; prefekt Świętej Kongregacji ds. Rezydencji Biskupów; kamerling Świętego Kolegium Kardynałów
  • Antonio Maria Doria Pamphili (14 lutego 1785) – kardynał diakon S. Maria ad Martyres; protodiakon Świętego Kolegium Kardynałów
  • Romoaldo Braschi-Onesti (18 grudnia 1786) – kardynał diakon S. Nicola in Carcere Tulliano; sekretarz ds. Brewe Apostolskich; wielki przeor zakonu joannitów w Rzymie
  • Filippo Carandini (29 stycznia 1787) – kardynał diakon S. Eustachio; prefekt Świętej Kongregacji Dobrego Rządu
  • Ludovico Flangini Giovanelli (3 sierpnia 1789) – kardynał diakon S. Agata in Suburra
  • Fabrizio Dionigi Ruffo (23 września 1791) – kardynał diakon S. Angelo in Pescheria; protektor królestwa Obojga Sycylii
  • Giovanni Rinuccini (21 lutego 1794) – kardynał diakon S. Giorgio in Velabro

Po dwóch elektorów mianowali papież Benedykt XIV (Stuarta i Albaniego) i Klemens XIV (Carafę i Zeladę), pozostali byli nominatami Piusa VI.

Nieobecni

10 kardynałów nie przybyło do Wenecji:

Wśród nieobecnych było trzech Włochów, dwóch Niemców, trzech Francuzów i Hiszpan, Portugalczyk. Wszyscy byli nominatami Piusa VI, z wyjątkiem arcybiskupa Wiednia, którego mianował jeszcze Klemens XIII.

Frakcje

Święte Kolegium było podzielone na trzy grupy[5]:

  • neutralnych (zwanych volanti), do których zaliczano Gerdila i Zeladę;
  • partię Gorliwych, radykalnych przeciwników zarówno przemian rewolucyjnych, jak i świeckich nacisków na Kościół: Albani, Stuart, Calcagnini, Honorati, Bellisomi, Chiaramonti, Busca, Borgia, Caprara, Maury, Bussi, Pignatelli, Roverella, della Somaglia, Braschi, Rinuccini, Giuseppe Doria i Antonio Doria;
  • proaustriackie stronnictwo: Antonelli, Valenti Gonzaga, Carafa, Gioanetti, Martiniana, Mattei, Herczan (oficjalny przedstawiciel Wiednia na konklawe), Archetti, Livizzani, Lorenzana, Dugnani, Vincenti, Carandini, Flangini i Ruffo.

Zgodnie z instrukcjami cesarza Franciszka II stronnictwo proaustriackie miało dążyć do wyboru kardynała Mattei. Kandydatem Gorliwych był niemile widziany przez Austrię Carlo Bellisomi. Swoich przedstawicieli miały też Hiszpania (kardynał Lorenzana) i Neapol (kardynał Ruffo), a nawet wygnany król Francji Ludwik XVIII (kardynał Maury), jednak ich znaczenie było dużo mniejsze. Hiszpania sprzeciwiała się jednak proaustriackiej kandydaturze kardynała Mattei[6].

Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się 30 listopada 1799, 3 miesiące po śmierci Piusa VI. Początkowo najwięcej głosów (maksymalnie 14 w porannym głosowaniu 19 grudnia) otrzymywał stary, 81-letni prefekt Kongregacji Propaganda Fide Hiacynt Gerdil, ale jego kandydatura upadła wskutek opozycji kardynała Herczana, który przybył 14 grudnia[7].

Następnie przez kilka tygodni trwał impas: Gorliwi głosowali na kardynała Bellisomi, który regularnie dostawał ok. 19 głosów, a stronnictwo austriackie na kardynała Mattei, który regularnie dostawał ok. 13 głosów[8]. Nie pomagały żadne próby mediacji. Kiedy na początku marca 1800 ponownie zaproponowano Gerdila, Herczan oświadczył, że cesarz sprzeciwia się tej kandydaturze i że gdyby miało dojść do jego wyboru, zostanie zgłoszone przeciwko niemu weto[9].

Impas został przełamany dopiero, kiedy w połowie marca zaproponowano benedyktyńskiego kardynała Gregorio Barnabę Chiaramonti, biskupa Imoli. Nie jest jasne, kto pierwszy zaproponował tę kandydaturę, ale uzyskała ona poparcie wpływowych kardynałów: Maury, Braschi oraz Albaniego. Gorliwi uznali ją za możliwą do zaakceptowania, mimo że Chiaramonti znany był z dość liberalnych poglądów. O wyniku ostatecznie przesądziło zaangażowanie sekretarza konklawe Ercole Consalviego na rzecz Chiaramontiego, zdołał on bowiem przekonać niezdecydowanego kardynała Herczana do tej kandydatury[10].

Wybór Piusa VII

14 marca 1800, po trzech i pół miesiąca obrad, 58-letni kardynał Gregorio Barnaba Chiaramonti został jednogłośnie wybrany na papieża (tylko on sam zagłosował na dziekana Albaniego) i przyjął imię Piusa VII, na cześć swojego poprzednika. 21 marca nowy papież został koronowany w jednym z weneckich kościołów przez protodiakona Doria-Pamphili. W ciągu kilku miesięcy Pius VII z pomocą nowego sekretarza stanu Ercole Consalviego unormował (choć nie na długo) stosunki z napoleońską już wówczas Francją i 3 lipca wkroczył do Rzymu, owacyjnie witany przez jego mieszkańców[11].

Przypisy

  1. ↑ Piazzoni, s. 299-300.
  2. ↑ Piazzoni, s. 300-301.
  3. ↑ Diario ordinario. 19-10-1799. s. 3. [dostęp 2018-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)].
  4. ↑ Romoaldo Braschi-Onesti został mianowany na urząd kamerlinga dopiero przez Piusa VII, a dokument nominacyjny z dnia 30 października 1800 wskazuje, że od śmierci kardynała Rezzonico urząd kamerlinga pozostawał nieobsadzony.
  5. ↑ Roberto Regoli: Ercole Consalvi: le scelte per la Chiesa, s. 196-197.
  6. ↑ Sede Vacante 1799-1800; The Catholic Encyclopedia: Pius VII; Nielsen, s. 200-202.
  7. ↑ Sede Vacante 1799-1800; The Catholic Encyclopedia: Pius VII.
  8. ↑ Pełne wyniki głosowań między 2 grudnia 1799 a 14 stycznia 1800 dostępne na stronie Votes in the conclave 1800
  9. ↑ Sede Vacante 1799-1800
  10. ↑ Sede Vacante 1799-1800; The Catholic Encyclopedia: Pius VII; Piazzoni, s. 301-302.
  11. ↑ The Catholic Encyclopedia: Pius VII.

Bibliografia

  • Ambrogio Piazzoni, Historia wyboru papieży, Kraków 2003

Uzupełniające źródła internetowe

Papieskie elekcje i konklawe
XI wiek
XII wiek
XIII wiek
XIV wiek
XV wiek
XVI wiek
XVII wiek
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

Sede vacante.svg

Media użyte na tej stronie

Sede vacante.svg
Emblem of the Holy See when the see is vacant.

Graphic reference: