Konkurs szopek krakowskich

Szopka krakowska

Konkurs szopek krakowskich (Konkurs na Najpiękniejszą Szopkę Krakowską) – coroczny konkurs organizowany przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, w którym krakowscy szopkarze rywalizują o nagrody w kilku kategoriach wiekowych.

Historia konkursu

Pierwszy konkurs szopek krakowskich odbył się 21 grudnia 1937 roku z inicjatywy Zarządu Miejskiego w Krakowie, a zwłaszcza dr. Jerzego Dobrzyckiego. Powodem, dla którego zorganizowano konkurs było obserwowane w latach międzywojennych poważne obniżenie poziomu szopek wytwarzanych przez krakowskich artystów. Do pierwszej edycji konkursu, który odbył się na krakowskim rynku – u stóp pomnika Adama Mickiewicza, zgłoszono 86 prac. Zwycięzcą został 39-letni murarz z Krowodrzy Stanisław Polak, już wówczas uznany twórca szopek. Drugie nagrody przyznano Ludwikowi Głuchowi i Antoniemu Rucie. Nagrody pieniężne ufundował prezydent miasta, zarząd Miejski, redakcja „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” (50 zł) i osoby prywatne – pisarz Jan Wiktor i Franciszek Mączyński (obaj po 30 zł). T. Kozłowski, właściciel cukierni Polar ufundował jako nagrody dodatkowe 5 strucli i dwa torty, a kupiec winny J. Grosse ofiarował zwycięzcom dwie butelki starego węgrzyna. W skład Jury pierwszego konkursu wszedł sam Jerzy Dobrzycki, redaktor „IKC” Marian Dienstal-Dąbrowa, dr Tadeusz Seweryn, dyr. Ludwik Strojek i dyr. Kazimierz Witkiewicz^[1].

Drugi konkurs odbył się 21 grudnia 1938 roku. Zgłoszono do niego 48 szopek. Zwyciężył Jan Doniec – 38-letni szlifierz litograficzny. Drugą nagrodę otrzymał Antoni Ruta, a dwie trzecie podzielili między siebie Franciszek Tarnowski i Roman Płatkiewicz. Podczas okupacji hitlerowskiej konkursów nie urządzano. Po wojnie, 21 grudnia 1945 roku, u stóp zburzonego przez Niemców pomnika Adama Mickiewicza znowu pojawili się szopkarze. Była to III edycja konkursu; zgłoszono do niej 59 szopek. Wśród laureatów znaleźli się Kazimierz Dudzik, Walenty Malik, Tadeusz Ruta i Stefan Mitka.

Od 1946 roku organizatorem konkursu jest Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Odbywa się on w wyznaczony grudniowy dzień (począwszy od lat 60. jest to pierwszy czwartek grudnia). Tego dnia od godziny 9.00 rano przy pomniku Adama Mickiewicza gromadzą się szopkarze ze swoimi pracami, zajmują miejsca na stopniach wokół pomnika i prezentują swoje dzieła publiczności. W samo południe szopkarze formują pochód, na czele którego podąża krakowiak z gwiazdą i przenoszą swoje dzieła do siedziby muzeum – Pałacu Krzysztofory, gdzie wkrótce potem rozpoczynają się obrady jurorów. Po trzech dniach, w niedzielę o godzinie 12.00 na uroczystej gali dyrektor muzeum ogłasza wyniki konkursu i otwiera pokonkursową wystawę^[2], na której prezentowane są wszystkie zakwalifikowane do konkursu szopki. Wystawa trwa zwykle do połowy lutego następnego roku.

Od 2014 r. krakowskie szopkarstwo znajduje się na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego – znalazło się wśród pierwszych pięciu zjawisk wpisanych na tę listę^[3]. W 2018 r. zostało także wpisane jako pierwsze polskie zjawisko na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO^[4][5].

Zasady konkursu

Jury konkursu ocenia szopki z każdej kategorii w oparciu o następujące kryteria:

• nawiązywanie do tradycji
• dekoracyjność
• kolorystyka
• lalki
• architektura
• nowatorstwo
• elementy ruchome
• ogólne wrażenie estetyczne

Konkurs jest otwarty, uczestnikami są ludzie różnych zawodów, od robotników po lekarzy i architektów, licznie reprezentowana jest młodzież szkolna i dzieci. Każdy może zgłosić maksimum trzy szopki. Prace oceniane są w trzech kategoriach: seniorów, młodzieżowe i dziecięce.

W kategorii seniorów nagrody przyznaje się w czterech grupach:

• I – duże (powyżej 120 cm wysokości)
• II – średnie (od 120 do 70 cm)
• III – małe (od 70 do 15 cm)
• IV – miniaturowe (do 15 cm)

Każda praca oceniana jest anonimowo. W skład jury konkursu wchodzą historycy, muzealnicy, etnografowie, plastycy. Wielokrotnie w zasiadali w nim prof. Tadeusz Seweryn – wieloletni dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie, prof. Roman Reinfuss – kierownik Zakładu Sztuki Ludowej Instytutu Sztuki PAN w Krakowie, prof. Jan Budziło, prof. Witold Chomicz z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Kazimierz Witkiewicz – dyrektor Muzeum Przemysłowego w Krakowie, doc. Wiesław Bienkowski – prezes Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, znani krakowscy literaci np. Jan Sztaudynger, Adam Polewka, Stefan Otwinowski, Hanna Mortkowicz-Olczakowa^[6], Anna Szałapak – etnograf i pieśniarka Piwnicy pod Baranami i prof. Czesław Robotycki – antropolog kultury.

Laureaci kolejnych edycji

Przypisy

Zobacz też

• Szopki krakowskie

Bibliografia

• Tadeusz Wroński, Konkursy szopek krakowskich, wyd. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 1973.
• Leszek Ludwikowski, Tadeusz Wroński, Tradycyjna Szopka Krakowska, wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1978.
• Kronika Krakowa, wyd. Kronika, 1996.
• Materiały archiwalne Działu Folkloru i Tradycji Krakowa Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (MHK).

Linki zewnętrzne

• Muzeum Historyczne Miasta Krakowa: Konkurs Szopek Krakowskich