Konopnicowate

Konopnicowate
Ilustracja
Datisca cannabina
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

dyniowce

Rodzina

konopnicowate

Nazwa systematyczna
Datiscaceae Dumort.
Anal. Fam. Pl.: 13, 14. 1829[3]
Typ nomenklatoryczny

Datisca L. (1753)[3]

Zasięg
Mapa zasięgu

Konopnicowate (Datiscaceae) – rodzina z rzędu dyniowców. W zależności od ujęcia systematycznego jest monotypowa i obejmuje jeden rodzaj konopnik (Datisca) z dwoma gatunkami lub obejmuje jeszcze dwa inne rodzaje drzew wyodrębniane też jako rodzina Tetramelaceae[2]. Datisca cannabina rośnie we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i dalej na wschód po Kazachstan i Nepal. D. glomerata występuje w Kalifornii oraz w przyległej części Kalifornii Dolnej. Oba gatunki rosną na brzegach rzek, w lasach oraz na terenach otwartych[4]. Korzeń D. cannabina używany był do farbowania jedwabiu na żółto[5]. Rośliny z tego gatunku, zwłaszcza z kwiatami żeńskimi, bywają uprawiane jako ozdobne, ze względu na gęsty, charakterystyczny pokrój i ozdobne liście. Sok z rośliny o gorzkim smaku ma działanie przeczyszczające[6].

Morfologia

Okazałe byliny osiągające do 2, rzadko nawet do 3 m wysokości. Liście są nieparzyście pierzasto złożone, w górnej części tylko trójdzielne lub nawet niepodzielone. Blaszka liściowa jest silnie piłkowana na brzegu, a na szczycie zaostrzona. Kwiaty są drobne, jednopłciowe, promieniste i skupione w długie, wąskie grona. Kwiaty męskie mają krótką rurkę kielicha długości do 3 mm, zakończoną ząbkami w liczbie od trzech do dziesięciu. Korony kwiatu brak. Pręcików jest 5–15. W kwiatach żeńskich kielich składa się z 3 do 4 krótkich listków, płatków korony także brak. Zalążnia jest dolna i składa się z trzech do pięciu zrośniętych owocolistków. Z zalążni wyrastają 3–4 głęboko rozcięte na szczycie szyjki słupka. Owocamitorebki[4].

Systematyka

Przynależność konopnicowatych do rzędu dyniowców i ich bliskie pokrewieństwo z dyniowatymi i begoniowatymi jest znane i akceptowane od dawna. Problemy taksonomiczne budzi relacja rodzaju Datisca względem dwóch rodzajów drzewiastych wyodrębnianych jako rodzina Tetramelaceae lub włączanych do Datiscaceae[4].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
dyniowce

Anisophylleaceae





Corynocarpaceaepałężynowate



Coriariaceaegarbownikowate





Cucurbitaceaedyniowate




Tetramelaceae




Datiscaceaekonopnicowate



Begoniaceaebegoniowate







Podział[7]

Rodzaj: Datisca Linnaeus, Sp. Pl. 1037. 1 Mai 1753 (syn. Cannabina P. Miller, Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754)[8] – konopnik

  • Datisca cannabina L.konopnik barwierski[9][10]
  • Datisca glomerata (C.Presl) Baill.

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  3. a b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – D. University of Maryland. [dostęp 2011-10-19]. (ang.).
  4. a b c Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 122. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).
  5. Datisca. [w:] Encyklopedia Gutenberga [on-line]. [dostęp 2011-10-19]. (pol.).
  6. Datisca cannabina. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-10-20]. (ang.).
  7. Corynocarpus. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens. [dostęp 2011-10-11]. (ang.).
  8. The Plant List. [dostęp 2013-11-09]. (ang.).
  9. Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 32.
  10. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 67. ISBN 978-83-925110-5-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Datisca cannabina.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Datisca cannabina 001.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Datisca cannabina, Datiscaceae, Acalbir, habitus. The blooming plant is used in homeopathy as remedy: Datisca cannabina (Datis.)
Datisca cannabina 002.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY 3.0
Datisca cannabina, Datiscaceae, Acalbir, male flowers. The blooming plant is used in homeopathy as remedy: Datisca cannabina (Datis.)
Datisca distribution.svg
Autor: Ninjatacoshell, Licencja: CC BY-SA 4.0
Range of the genus Datisca, according to doi:10.1111/j.1399-3054.2007.00934.x.