Konrad Lorenz

Konrad Lorenz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 listopada 1903
Wiedeń

Data i miejsce śmierci

27 lutego 1989
Altenberg

Zawód, zajęcie

zoolog i ornitolog

Narodowość

austriacka

Odznaczenia
Krzyż Wielki II Klasy Orderu Zasługi RFN Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę (Austria) Order Bawarski Maksymiliana za Naukę i Sztukę Order „Pour le Mérite” za Naukę i Sztukę

Konrad Zacharias Lorenz (ur. 7 listopada 1903 w Wiedniu, zm. 27 lutego 1989 w Altenbergu) – austriacki zoolog i ornitolog, twórca nowoczesnej etologii, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1973 roku[1]. Studiował zachowanie zwierząt, zwłaszcza zjawisko wdrukowania u gęgawy.

Życie i działalność

Był profesorem wiedeńskiego uniwersytetu w latach 1928–1935 i profesorem psychologii na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu. W 1941 roku wstąpił do armii niemieckiej. Pełnił początkowo służbę medyczną, m.in. w neurologiczno-psychiatrycznym szpitalu w Poznaniu. W latach 1942–1948 był rosyjskim jeńcem wojennym (według innych źródeł w 1944 rokumarzec 2018). Wiosną 1942 roku został wysłany na front wschodni, pod Witebsk, a dwa miesiące później trafił do niewoli rosyjskiej (zob. front wschodni, czerwiec–grudzień 1944). Był lekarzem w Chalturin, gdzie zajmował się głównie przypadkami neuropatii („field polyneuritis”), a następnie był lekarzem w kilku kolejnych obozach w Armenii (wspominał później zaobserwowane tam uderzające podobieństwo między psychologicznymi skutkami nazizmu i edukacji marksistowskiej, co uświadomiło mu czym jest indoktrynacja)[2].

Wrócił do Austrii w lutym 1948 roku. Początkowo pracował w „Biologische Station Wilhelminenberg”, którą prowadzili Otto König i Wilhelm Marinelli, a następnie w małej stacji badawczej w Altenberg, sfinansowanej przez Austriacką Akademię Nauk (z dotacji J.B. Priestleya).

Otrzymywał propozycje zatrudnienia poza Austrią, m.in. w Oksfordzie, które odrzucił, gdy w 1950 roku Towarzystwo Maxa Plancka założyło dla niego w Buldern centrum badawcze psychologii behawioralnej, nazywane „instytutem Lorenza”. W 1958 roku Lorenz przeniósł się do Instytutu Psychologii Behawioralnej im. Maxa Plancka w Seewiesen. W 1963 opublikował swoją najbardziej znaną książkę Das sogenannte Böse (Tak zwane zło), w której broni swojej hipotezy spiętrzenia popędów. W 1973 roku ustępuje z Instytutu Maxa Plancka, ale kontynuuje badania i publikacje w Austrii. Inny znany tekst Lorenza to Pierścień Króla Salomona.

Za odkrycia w sferze wzorców zachowań indywidualnych i społecznych Lorenz otrzymuje Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny, wspólnie z Niko Tinbergenem i Karlem von Frischem[1].

Konrad Lorenz (po prawej) i Nikolaas Tinbergen (1978)

Lorenz był przyjacielem i studentem angielskiego biologa Juliana Huxleya (wnuka Thomasa Huxleya).

W ostatnich latach życia Lorenz wspierał austriacką Partię Zielonych, stając się jej symbolem – aktywnie zwalczał projekt zbudowania wielkiej elektrowni wodnej na Dunaju, w pobliżu Hainburg an der Donau, która zagrażała zniszczeniem terenów nadrzecznych wokół miejsca budowy – należących do Parku Narodowego Donau-Auen. Był jednym z najbardziej prominentnych obrońców środowiska naturalnego.

Spuścizną Lorenza jest wiele artykułów opublikowanych, w większości po niemiecku, w czasopismach naukowych. Najbardziej znane są jego książki popularne (najważniejsze to Tak zwane zło i Opowiadania o zwierzętach), z których wiele zostało przetłumaczonych na język polski.

Za swój dorobek został w 1983 roku doceniony honorowym doktoratem uniwersytetu w Salzburgu. W roku 2015 pośmiertnie pozbawiono go tego wyróżnienia ze względu na nazistowską przeszłość (w 1938 roku Lorenz złożył wniosek o przyjęcie do NSDAP)[3].

Odznaczenia

Tłumaczenia prac na język polski

  • Regres człowieczeństwa, Warszawa 1986, PIW, Biblioteka Myśli Współczesnej, ISBN 83-06-01435-9 (Der Abbau des Menschlichen 1983)
  • Odwrotna strona zwierciadła. Próba historii naturalnej ludzkiego poznania, Warszawa 1977, PIW, Biblioteka Myśli Współczesnej (Die Rückseite des Spiegels. Versuch einer Naturgeschichte menschlichen Erkennens 1973)
  • Tak zwane zło, Warszawa 1972, 1975, 1996, 2003, PIW, Biblioteka Myśli Współczesnej, s.328, ISBN 83-06-02500-8 (Das sogenannte Böse. Zur Naturgeschichte der Aggression 1963)
  • I tak człowiek trafił na psa, Warszawa 1976, 1996, 2006 (So kam der Mensch auf den Hund 1950)
  • Opowiadania o zwierzętach, Kraków 1975, Wyd. Literackie; wydane też jako Rozmawiał z bydlątkami, ptakami i rybami 1997, 2005, ISBN 83-89700-35-2 (Redete mit dem Vieh, den Vögeln und den Fischen 1949)

Artykuły

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Konrad Lorenz – Facts (ang.). W: Oficial Web Site of the Nobel Prize > The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973 [on-line]. Nobel Media AB 2018. [dostęp 2018-03-14].
  2. Konrad Lorenz – Biographical (ang.). W: The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973 [on-line]. Nobel Media AB 2018. [dostęp 2018-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-12-03)].
  3. Noblista pozbawiony zaszczytu za faszystowską przeszłość. W: TVN24 > Świat [on-line]. TVN Media sp. z o.o., 17 grudnia 2015. [dostęp 2018-03-14].
  4. a b Curriculum Vitae Prof. Dr. Konrad Zacharias Lorenz. Leopoldina - Nationale Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2020-01-29].
  5. a b Prof. Dr. Konrad Lorenz. Bayerische Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2020-01-29].

Bibliografia

  • Nagrody Nobla. Leksykon PWN, Beata Tarnowska (red.), Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13393-7, OCLC 830213964.
  • Jerzy A. Chmurzyński: Konrad Lorenz. Polskie Towarzystwo Etologiczne. [dostęp 2008-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 grudnia 2007)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

GER Bundesverdienstkreuz 6 GrVK Stern Band.svg
Baretka: Order Zasługi RFN – Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą i Wstęgą.
D-PRU Pour le Merite fuer Wissenschaften und Kuenste BAR.svg
Baretka pruskiego i niemieckiego Orderu Pour le Mérite za zasługi w dziedzinie nauki i sztuki.
AUT Oesterreichisches Ehrenzeichen fuer Wissenschaft und Kunst BAR.svg
Baretka: Austriacka Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę – Austria.
NobelP2.png
Alfred Nobel from public domain photo, in circle. (Photo taken 1896 or earlier).
Konrad Lorenz.JPG
Autor: Max Planck Gesellschaft (Eurobas), Licencja: CC BY-SA 3.0
Konrad Lorenz
Lorenz and Tinbergen1.jpg
Autor: Max Planck Gesellschaft, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Nikolaas Tinbergen (left), Konrad Lorenz (right)