Konstal 105Na

Konstal 105Na

Skład wagonów 105Na w Zabrzu
Dane ogólne
Kraj produkcji	Polska
Producent	Konstal
Miejsce produkcji	Chorzów
Lata produkcji	1979–1992
Dane techniczne
Liczba członów	1
Długość	13 500 mm
Szerokość	2400 mm
Wysokość	3060 mm
Masa	17 000 kg
Rozstaw wózków	1435 mm
Rozstaw osi w wózkach	1900 mm
Moc silników	4 × 41,5 kW
Typ silników	LTa-220
Prędkość maksymalna	72 km/h
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	20
Liczba miejsc ogółem	125
Wysokość podłogi	890 mm
Portal Transport szynowy

Konstal 105Na – tramwaj wytwarzany w latach 1979–1992 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Według stanu z 2011 był to najczęściej eksploatowany tramwaj w Polsce^[1]. Pierwsze egzemplarze wąskotorowe oznaczono typem 105NaW, a następne 805Na.

Konstrukcja

105Na to jednoczłonowy, jednokierunkowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo drzwi.

Stanowi on rozwinięcie konstrukcyjne tramwaju 105N w stosunku do którego zmieniono lokalizację elementów wyposażenia elektrycznego, które przeniesiono spod schodów do szafki na tylnej ścianie kabiny motorniczego, wprowadzono wydzieloną kabinę motorniczego oraz usunięto niewielkie szybki pod szybą czołową i bocznymi szybami przednimi^[a][2]. Z punktu widzenia eksploatacji, najważniejszą wprowadzoną zmianą było wprowadzenie przełączania silników. Podczas rozruchu 4 silniki były połączone szeregowo, podczas pracy normalnej w szereg połączone były 2 silniki (co zmniejszyło zużycie energii elektrycznej) oraz nowy typ wózków jezdnych^[3]. Zmieniono także gniazda sterowania wielokrotnego i umożliwiono połączenie w skład nawet trzech wagonów.

W trakcie eksploatacji wozy 105Na poddawane były rozmaitym modyfikacjom i modernizacjom (m.in. modyfikacje układu elektrycznego, nowe czoła z tworzywa, zmiana mechanizmu otwierania drzwi, a nawet przebudowa na tramwaj dwukierunkowy jak w poznańskim 105NaDK). Przeprowadzano także modernizacje wagonów 105N do typu 105Na.

Instalacja elektryczna

Napięcie stałe z sieci trakcyjnej 600 V zasila silniki trakcyjne pojazdu, jest też przetwarzane w przetwornicy napięcia na napięcie stałe 40 V zasilając akumulatory i większość urządzeń elektrycznych wyposażenia, takich jak: tablice kierunkowe, hamulce szczękowe i szynowe, maszyny drzwiowe. W początkowych modelach stosowano przetwornicę elektromechaniczną składającą się z silnika prądu stałego i prądnicy prądu stałego sprzężonych wałem. W nowszych konstrukcjach (wersje: 105Ng, 105N1k, 105N2k, 105Nz i 105Mz) stosowano elektroniczną przetwornicę napięcia zwaną przetwornicą statyczną^[4][5]. Podczas remontów i modernizacji starszych modeli wymieniano przetwornicę wirową na statyczną^[6].

Do zasilania niektórych urządzeń, takich jak lampki sygnalizacyjne, oświetlenie zewnętrzne, oświetlenie drzwiowe, kasowniki, sterowniki kasowników, sterowniki informacji trasowej, dzwonki itd., stosuje się napięcie 24 V uzyskiwane z przekształtnika tranzystorowego przekształcającego napięcie 40 V na 24 V^[6].

Wersje i modernizacje

Wersja normalnotorowa 105Na wyprodukowana została w liczbie 1443 sztuk, zaś wąskotorowa 805Na w liczbie 691 egzemplarzy. Tramwaje 105Na i 805Na były bazą dla produkcji szeregu odmian, m.in.^[7][8]:

Zdjęcie	Typ	Modernizacja	Lata modernizacji	Eksploatacja
	Konstal 105NT	rozruch tyrystorowy	1984[9]	konurbacja górnośląska, Kraków, Poznań, Warszawa
	Konstal 105Nb	nowa aparatura elektryczna, nowe drzwi i wózki; z powodu awaryjności przebudowane na 805Nb i dostarczone do Grudziądza	1992–1993[10]	Warszawa
	Konstal 105Ng	troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna	1993[11]	Warszawa
	Konstal 105Ne	nowy pulpit i szafa bezpiecznikowa	1993–1994[12]	Warszawa
	Konstal 105Np	wersja 105Ne z przetwornicą statyczną	1994[13]	Szczecin
	Konstal 105Nb/e	modyfikacja 105Ne polegająca na usunięciu klap rewizyjnych maszyn drzwiowych	1994[14]	Warszawa
	Konstal 105Nf	nowy pulpit, układ smarowania kół, pantograf połówkowy	1994–1996[15]	Warszawa
	HCP 115N	tramwaj powstały z połączenia dwóch wagonów 105Na członem niskopodłogowym	1995[16]	Poznań
	Konstal 105N2k	troje drzwi odskokowych, rozruch tyrystorowy, przetwornica statyczna	1995–2001[17]	Warszawa
	Konstal 105Nm	wersja 105Nf z przetwornicą statyczną	1996–1997[18]	Warszawa
	Konstal 105Nz	rozruch tyrystorowy, przetwornica statyczna, troje drzwi odskokowych	1997[19]	Warszawa
	Konstal 105N2k/2000	nowe czoło i tył wozu, osłony wózków, nowy pulpit motorniczego	2000–2001[20]	Szczecin, Warszawa
	Konstal 105Ng/S	troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna, nowa aparatura	2000–2001[21]	Szczecin
	Konstal 805Nm	troje drzwi odskokowych, nowy wygląd wozu, nowe rejestratory	2003	Bydgoszcz
	Protram 105NWr	troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna, nowe wnętrze i aparatura	2005–2010	Wrocław
	Moderus Alfa	zakres modernizacji różni się w zależności od wersji	2006–	konurbacja górnośląska, Szczecin, Poznań
	Konstal 805NaND	modernizacji uległy: elektryczność, pantograf, kabina motorniczego, fotele, kształt i kolor (nowy design).	2004-2014	Łódź, Toruń, konurbacja górnośląska, Gdańsk
	Protram 405N	tramwaj powstały z połączenia trzech wagonów 105Na dwoma członami niskopodłogowymi[22]	2011–2012[23]	Kraków
	Konstal 805Na-MM	troje drzwi odskokowych, Nowa ściana czołowa i tylna, zmodernizowane wnętrze	2011–2012[23]	Grudziądz

Eksploatacja

Ta sekcja od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Tramwaje były eksploatowane w ruchu liniowym przez wszystkie polskie miasta z komunikacją tramwajową z wyjątkiem Olsztyna i w wielu miastach stanowią najliczniejszą grupę taboru. Pierwszym miastem, które wycofało wagony typu 105Na z ruchu liniowego był Gorzów Wielkopolski. Od 2 stycznia 2014 wagony serii 105Na nie kursowały liniowo w tym mieście, ostatecznie skreślono je ze stanu w 2017, oraz skasowano na przełomie 2017 i 2018, pozostawiając jeden wagon z przeznaczeniem na historyczny, jeden wagon jako szkoleniowy oraz jeden wagon imprezowy^[24]. Najczęściej wagony łączone są w składy podwójne. W Bydgoszczy, Łodzi, Pabianicach, Częstochowie (od 01.04.2011 do 30.04.2016), Elblągu, Metropolii Górnośląskiej, Gdańsku (od 29.01.2010), Grudziądzu, Toruniu i Warszawie wagony kursują także pojedynczo. Ze względu na brak możliwości hamowania pojedynczym wagonem w przypadku usterki w Krakowie nie spotyka się już pojedynczych wagonów zwanych „solówkami”, ponieważ stwarzały one zagrożenie. Składy potrójne 105Na kursowały jedynie w Gdańsku na jednej brygadzie szczytowej linii 8 (od 24 maja 2017). W Warszawie kursują one na niektórych kursach linii 31. Ich eksploatację zakończono 19 sierpnia 2016r. W Krakowie ich eksploatację zakończono tydzień później – 26 sierpnia (składy te przywrócono do ruchu 31 sierpnia 2020 z uwagi na pandemię COVID-19). W okresie święta Wszystkich Świętych trójskłady kursowały w Szczecinie^[25], Krakowie i Łodzi. 1 stycznia 1992 w Poznaniu, a 22 lutego 2010 w Gdańsku została zakończona eksploatacja zestawów potrójnych^[26] (lecz 24 maja 2017 w Gdańsku ponownie wprowadzono do ruchu taki skład). W czasie remontu torowiska we Wrocławiu jeździły wahadłowe składy 105Na (wagony były złączone tyłami). Analogiczne rozwiązanie zastosowano w Łodzi podczas remontu Trasy WZ. Podejmowano także próby uruchomienia na czas remontu jednego z wiaduktów takich składów w Warszawie. Z powodu małego zainteresowania przyszłą linią nie wprowadzono ich do ruchu liniowego. 24 maja 2017 w Gdańsku ponownie spięto skład trójwagonowy (1349+1350+1346), który kursuje w dni powszednie na linii nr 8 (Stogi Plaża – Jelitkowo) oraz w wakacyjne soboty i niedziele. 24 stycznia 2019 spięto kolejny skład trójwagonowy tzw. „trzysetę” (nazwa pochodzi od wagonu prowadzącego w składzie 1300+1299+1309) i od tego dnia możliwe są dwa składy trójwagonowe na linii 8. 28 maja 2019 „trzysetę” przemalowano w barwy historyczne z czasu PRL-u. Ostatecznie skład ten został wycofany z eksploatacji dnia 5 marca 2021, kończąc zarazem eksploatację wagonów 105Na w Gdańsku.

Liczba eksploatowanych w Polsce wagonów typów 105Na i 805Na (24 marca 2019):

Państwo	Miasto	Artykuł	Przewoźnik	Typ	Lata dostaw	Liczba sztuk	Modernizacje
Polska	Bydgoszcz	Tramwaje w Bydgoszczy	MZK Bydgoszcz	805Na	1980–1990	89	2 (PESA)
	Częstochowa	Tramwaje w Częstochowie	MPK Częstochowa	105Na	1975–1990	12
	Elbląg	Tramwaje w Elblągu	Tramwaje Elbląskie	805Na	1980–1990	10	4
	Gdańsk	Tramwaje w Gdańsku	Gdańskie Autobusy i Tramwaje	105Na 105N	1975–1990[27]	5 historycznych (jeden skład dwuwagonowy, jeden trójwagonowy)
	Gorzów Wielkopolski	Tramwaje w Gorzowie Wielkopolskim	MZK Gorzów Wielkopolski	105Na	1975–1988	3 gospodarcze(historyczny, imprezowy oraz szkoleniowy)
	Konurbacja górnośląska	Tramwaje w konurbacji górnośląskiej	Tramwaje Śląskie	105Na	1979–?	54	107[28]
	Grudziądz	Tramwaje w Grudziądzu	MZK Grudziądz	805Na	1980–1988	6	6
	Kraków	Tramwaje w Krakowie	MPK Kraków	105Na	1979–1992	59
	Łódź	Tramwaje w Łodzi	MPK Łódź	805Na	1977–1990	134	221
	Poznań	Tramwaje w Poznaniu	MPK Poznań	105Na	1979–1990	52 (Obecnie)	40 (Modertrans)
	Szczecin	Tramwaje w Szczecinie	Tramwaje Szczecińskie	105Na	1981–1992	36	14
	Toruń	Tramwaje w Toruniu	MZK Toruń	805Na	1980–1990	25	18[29]
	Warszawa	Tramwaje w Warszawie	Tramwaje Warszawskie	105Na	lata 80. i 90.	206	134
	Wrocław	Tramwaje we Wrocławiu	MPK Wrocław	105Na	1975–1991	11	166 (Protram)
Suma						702	712

Galeria

• 

  Konstal 105Na w Częstochowie

• 

  Konstal 105Na w Krakowie

• 

  Konstal 105Na w Poznaniu

• 

  Konstal 805Na w Toruniu

• 

  Pulpit motorniczego

• 

  Tradycyjne wnętrze wagonu 105Na
  (ZKM Gdańsk)

• 

  105Na w Warszawie

Zobacz też

• Lista tramwajów produkowanych w Polsce

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Szczegółowy opis tramwaju 105Na i pokrewnych typów. transportszynowy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-07)].
• Zdjęcia i opisy tramwajów polskich i zagranicznych. mlyniec.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-15)].
• Zdjęcia i opisy taboru Tramwajów Warszawskich (model 105Na)