Konstal 13N
 Dwuwagonowy skład 13N w al. „Solidarności” w Warszawie | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji | 1959–1969 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów | 1 |
| Długość | 13 390 mm |
| Szerokość | 2400 mm |
| Wysokość | 3060 mm |
| Masa | 17 500 kg |
| Rozstaw wózków | 1435 mm |
| Rozstaw osi w wózkach | 1900 mm |
| Układ osi | Bo’Bo’ |
| Moc silników | 4 × 41,5 kW |
| Typ silników | silniki prądu stałego |
| Napięcie zasilania | 600 V |
| Prędkość maksymalna | 68 km/h |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących | 13N: 21 |
| Liczba miejsc ogółem | 13N: 115 |
| Wysokość podłogi | 850 mm |
Portal  Transport szynowy | |
Konstal 13N – typ tramwaju wytwarzanego w latach 1959–1969 przez zakłady Konstal w Chorzowie. 13N to pierwszy polski tramwaj szybkobieżny. Wyprodukowano 836 sztuk.
Konstrukcja
13N to jednokierunkowy wagon silnikowy wyposażony w trzy pary harmonijkowych drzwi.
Projekt tramwaju wzoruje się bezpośrednio na czechosłowackim wozie Tatra T1, który został zakupiony przez Polskę w 1955 roku w celu skopiowania niektórych rozwiązań konstrukcyjnych[3]. Następnie powstał w 1959 roku projekt oznaczony jako 11N, a po modernizacji wyposażenia elektrycznego opracowano prototyp 13N[3]. Konstrukcja oparta była na amerykańskich założeniach specyfikacji tramwaju PCC, ale w przeciwieństwie do Czechów, Polacy nie zakupili oficjalnie licencji na jej wykorzystanie. Wyposażenie elektryczne dla pierwszych kilkudziesięciu egzemplarzy zakupiono w belgijskiej firmie ACEC.
Wersje
Oprócz podstawowej wersji 13N wyprodukowano także 3 składy 13NS+13NSD z rozrządem stycznikowym, przy czym wagony 13NSD były doczepami czynnymi, pozbawionymi stanowiska motorniczego. Wersją rozwojową miały być modele 14N i 14ND, ale powstały tylko prototypy przebudowane następnie na 13NS i 13NSD. Wykonano także prototypowy tramwaj przegubowy 15N[4] – od wozu 102Na odróżniała go m.in. konstrukcja przegubu (brezentowa tkanina) i nastawnik (w formie kierownicy).
Dostawy
| Państwo | Miasto | Typ | Lata dostaw | Liczba | Numery taborowe | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 PRL | Warszawa | 13N | 1959–1969 | 832 | 503 – prototyp | [1] | |
| 13NS | 1968 | 3 | 534, 536, 538 | w 1969 r. przebudowane na 13N | [2] | ||
| 13NSD | 1968 | 3 | 535, 537, 539 | w 1969 r. przebudowane na 13ND | [2] | ||
| konurbacja górnośląska | 13N | 4 | 125–128 | [5] | |||
| 14N | 1963, 1967 | 2 | 129, 140 | prototypy, po 1969 r. nr 140 przebudowano na 13NS | [5] | ||
| 14ND | 1967 | 1 | 141 | prototyp, po 1969 r. przebudowana na 13NSD | [5] | ||
| Łączna liczba: | 845 | ||||||
Eksploatacja
.jpg)
Tramwaje 13N przeznaczone były dla Warszawy, ale 4 sztuki przebudowane na stycznikowe, identyczne z 13NS (jakkolwiek nigdy tego oznaczenia nie nosiły) otrzymał także GOP. Wozy prototypowe były testowane w Warszawie i Katowicach, tam jeździły także składy 14N+14ND i przegubowy 15N.
13N na przestrzeni lat poddawane były różnym modernizacjom. W Chorzowie do dziś pracuje jeden wóz techniczny przebudowany ze śląskiego 13NS, a Poznań posiadał w latach 1998–2011 jeden egzemplarz muzealny #115 wymieniony z Warszawą na wagon 102Na. Wagon poznański został w marcu 2008 odstawiony ze względu na zły stan techniczny, a w 2010 przekazany Szkole Aspirantów PSP jako treningowy[6].
W nocy z 31.12.2012 na 1.01.2013, na okolicznościowej linii 13N, oficjalnie zakończono eksploatację tramwajów typu 13N w Warszawie[7].
Wagony historyczne
| Pochodzenie | Numer taborowy | Obecny właściciel | Typ | Rok produkcji | Historyczny od roku | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Warszawa | 115 | Szkoła Aspirantów PSP w Poznaniu | 13N | 1965 | 1998 | Od 2010 jako obiekt ćwiczeniowy na poligonie strażackim w Luboniu, wcześniej jako historyczny w Poznaniu. | [8] |
| 407 | Tramwaje Warszawskie | 13N | 1967 | 2013 | [9] | ||
| 503 | Tramwaje Warszawskie | 13N | 1959 | 2013 | [10] | ||
| 534 | Tramwaje Warszawskie | 13NS | 1968 | 1996 | [11] | ||
| 535 | Tramwaje Warszawskie | 13N | 1968 | 2013 | [12] | ||
| 642 | Tramwaje Warszawskie | 13N | 1968 | 2012 | [13] | ||
| 795 | Tramwaje Warszawskie | 13N | 1969 | 1994 | [14] | ||
| 821+818 | Tramwaje Warszawskie | 13Nmod | 1969 | 2013 | [15] | ||
| 308 | Tramwaje Śląskie | 13N | 1967 | 2013 | [16] |
Inne informacje
- Wagony te były trzecim typem wózkowym w Warszawie (po wagonach wrocławskich typu Maximum firmy Falkenried oraz wagonach Tatra T1) dostarczonych po wojnie,
- Tramwaje w początkowym okresie były nazywane trumnami ze względu na swoją smukłość wynikającą z wózkowej konstrukcji, całkowicie je odróżniające od wagonów ostojnicowych,
- W 1994 zmodernizowano wagony 821 i 818 na typ 13Nmod. Wagonowi 821 zamontowano dwa reflektory a 818 zamieniono w doczepę czynną, na miejscu przodu zamontowano tył innego rozbitego wagonu przeznaczonego do kasacji. W składzie zamontowano drzwi odstawiane na zewnątrz, wymieniono też elektronikę. Skład 821+818 przez swój nietypowy wygląd nazywany jest „żabą”.
- Tym modelem tramwaju na warszawskiej linii 18 kieruje bohater serialu Miodowe lata, motorniczy Karol Krawczyk.
- W filmie animowanym Tytus, Romek i A’Tomek wśród złodziei marzeń profesor T’Alent przerobił wagon 13N nr 711 na wszechkosmiczny pojazd dla głównych bohaterów. Oryginalny 13N #711 został przyjęty na stan Tramwajów Warszawskich 7 grudnia 1968 i skreślony 12 lutego 1993. Wagony „sąsiedzkie”, tj. 710 i 712, pozostawały w eksploatacji kolejno do 1999 i 2011 roku.
- 5 stycznia 2013 ostatni raz można było się przejechać tramwajem typu 13N w ruchu liniowym. Od tego dnia tramwaje te można spotkać tylko podczas różnych imprez kulturalnych w Warszawie.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b MKM 101: WAGONY TYPU 13N. tramwar.pl. [dostęp 2019-12-10].
- ↑ a b c MKM 101: WAGONY 13NS, 13NSD i 13ND. tramwar.pl. [dostęp 2019-12-10].
- ↑ a b Michal Brunner. Nieśmiertelna Tatra T-3. „Świat Kolei”. Nr 6/1999. s. 35.
- ↑ zdjęcie wagonu 15N.
- ↑ a b c najpopularniejszy tramwaj na świecie – PCC, część 4: Polska. KMK Kraków. [dostęp 2019-12-10].
- ↑ Klub Miłośników Pojazdów Szynowych w Poznaniu – Tabor.
- ↑ „Ostatnia paróweczka”, czyli tramwaj legenda przechodzi do historii. Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie, 2012-12-21. [dostęp 2012-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-19)].
- ↑ -=[Fotogaleria Transportowa]=- - Phototrans.eu, phototrans.pl [dostęp 2022-04-19].
- ↑ -=[Fotogaleria Transportowa]=- - Phototrans.eu, phototrans.pl [dostęp 2022-04-19].
- ↑ Konstal 13N #503. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-12]. (pol.).
- ↑ -=[Fotogaleria Transportowa]=- - Phototrans.eu, phototrans.pl [dostęp 2022-04-19].
- ↑ -=[Fotogaleria Transportowa]=- - Phototrans.eu, phototrans.pl [dostęp 2022-04-19].
- ↑ -=[Fotogaleria Transportowa]=- - Phototrans.eu, phototrans.pl [dostęp 2022-04-19].
- ↑ Konstal 13N #795. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-12]. (pol.).
- ↑ Konstal 13N #821. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-12]. (pol.).
- ↑ Konstal 13N #308. Phototrans.eu. [dostęp 2018-01-12]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Strona poświęcona tramwajom Konstal 13N w Warszawie. tramwar.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-29)].
| Tramwaje |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wagony metra |
| ||||||||||
| Lokomotywy kopalniane |
| ||||||||||
| Wagony towarowe |
|
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Autor: Krzysztof J1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wagon 13N nr 795 na wystawie z okazji Dni Transportu Publicznego 2017 na terenie zajezdni Mokotów.
Autor: Janusz Jakubowski, Licencja: CC BY-SA 2.0
Konstal 13N 821+818, tram line 4, Warsaw, 2008
Autor: あみでん, Licencja: CC BY-SA 3.0
Konstal13N of Warsaw tram. Taken at Stare Miasto stop.
Autor: Panek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tramwaj remontowy na ul. Towarowej w Warszawie
Autor: Janusz Jakubowski from Warsaw, Poland, Licencja: CC BY 2.0
ex 366 Tramwaje Warszawskie.
Katowice Zawodzie. Tram Depot "Zawodzie". 24.09.2016 r.Autor: IngolfBLN, Licencja: CC BY-SA 2.0
W tramwaju typu 13N / In einer Straßenbahn des Typs 13N
Logo Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych Konstal umieszczone na tabliczce znamionowej tramwaju typu 105N o numerze fabrycznym 169 wyprodukowanego we wrześniu 1975. W 1992 wagon ten został przebudowany na typ 105Na, a w 2014 został upodobniony do 105N i wpisany na stan taboru historycznego Tramwajów Warszawskich.