Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz

Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz

Zdjęcie z 1935 r.
Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1890 Niemirów
Data i miejsce śmierci	25 października 1972 Szczecin
Zawód, zajęcie	kapitan żeglugi wielkiej
Odznaczenia

Fotografia z nagrobka (kwatera zasłużonych Cmentarza Centralnego w Szczecinie)

Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz (ur. 30 października^?/ 11 listopada 1890 w Niemirowie na Podolu, zm. 25 października 1972^[1][2] w Szczecinie), „Kapitan Kapitanów”, „Macaj” – kapitan żeglugi wielkiej, ostatni komendant „Lwowa” i pierwszy komendant „Daru Pomorza”. Wykładowca w szkołach morskich w Tczewie, Gdyni i Szczecinie.

Życiorys

Syn Ludwika, podpułkownika artylerii armii rosyjskiej^[3]. W 1908 ukończył Korpus Kadetów w Połtawie, po czym zdał egzamin do Morskiego Korpusu w Petersburgu. Po ukończeniu szkoły w kwietniu 1911 rozpoczął służbę w rosyjskiej marynarce wojennej, w stopniu gardemaryna. Pływał na krążowniku pancernym „Ruryk”; w stopniu miczmana na krążowniku „Aurora”; na stanowisku oficera nawigacyjnego na kanonierce „Siwucz”, po czym na stanowisku oficera wachtowego na „Ruryk”, na którym zastał go wybuch I wojny światowej.

Awansowany w styczniu 1915 na lejtnanta. We wrześniu 1915 przeniesiony do Oficerskiej Szkoły Pływania Podwodnego, po jej ukończeniu i służbie na różnych jednostkach, został w październiku 1916 zastępcą dowódcy okrętu podwodnego AG-15. Gdy podczas ćwiczebnego zanurzenia (8 czerwca 1917) okręt zatonął na głębokości 27 m, a pomoc nie nadchodziła, podjął wraz z pięcioma marynarzami udaną próbę wydostania się z niego. Było to wydarzenie bez precedensu. Po remoncie AG-15 został dowódcą tego okrętu. Zdemobilizowany w kwietniu 1918, połączył się z rodziną i pracował w Połtawie. W latach 1919–1921 pracował na radzieckich statkach handlowych. 20 września 1920 otrzymał radziecki dyplom kapitana żeglugi wielkiej.

W 1921 repatriował do Polski. Od 1 lutego 1922 podjął pracę jako wykładowca w Szkole Morskiej w Tczewie. W kilka miesięcy później został przeniesiony na szkolny żaglowiec „Lwów” jako III oficer, w lipcu 1922 otrzymał stanowisko starszego oficera. W grudniu 1924 nostryfikował dyplom Kapitana Żeglugi Wielkiej. Pod koniec 1926 objął dowództwo „Lwowa”. Po zastąpieniu statku szkolnego „Lwów” statkiem „Pomorze” (późniejszy „Dar Pomorza”) został mianowany jego komendantem. Podczas holowania „Pomorza” z St. Nazaire do stoczni remontowej Nakskov w Danii, statek bez zdolności manewrowych dostał się w strefę sztormową u wybrzeży bretońskich, zerwał się z holu i tylko dzięki doświadczeniu Maciejewicza został uratowany od rozbicia. Przez kolejnych osiem lat Maciejewicz był komendantem „Daru Pomorza”. W tym okresie zorganizował i poprowadził trwający blisko rok rejs dookoła świata (1934/35) – był to pierwszy rejs polskiej jednostki handlowej na takiej trasie. W połowie 1938 został kierownikiem zaocznych kursów szkoleniowych dla marynarzy i rybaków dalekomorskich. 1 maja 1939 mianowano go inspektorem i zastępcą dyrektora Państwowej Szkoły Morskiej. Tuż przed wybuchem wojny przejął obowiązki zmobilizowanego dyrektora.

Po wybuchu II wojny światowej polecił ewakuować z budynku i ukryć najważniejsze pomoce naukowe i archiwum. Po wkroczeniu Niemców otrzymał od władz polecenie przygotowania szkoły do pełnienia funkcji szpitala. 25 września 1939 został wraz z innymi wykładowcami PSM zatrzymany przez gestapo i skierowany wraz z nimi do Nidowa koło Gdańska do przymusowych prac polowych, a następnie do budowy obozu w Stutthofie. Dzięki zabiegom żony 18 grudnia 1939 został zwolniony, po czym wyjechał do Warszawy, gdzie przebywała rodzina. Czas okupacji spędził na terenie Generalnego Gubernatorstwa jako robotnik budowlany i tartaczny w majątku Kluczkowice.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej, 11 października^[4] 1944 podjął pracę w Lidze Morskiej w Lublinie, a potem w wydziale szkoleniowym Departamentu Morskiego Ministerstwa Przemysłu i Handlu w Bydgoszczy. Skierowany do Gdyni jako pełnomocnik dla zabezpieczenia PSM, został w maju 1945 jej dyrektorem i rozpoczął ją reaktywować. Wraz z decyzją przeniesienia Wydziału Nawigacyjnego PSM, w 1947 wyjechał do Szczecina, organizując tam PSM od podstaw i został jej dyrektorem, aż do czasu likwidacji PSM w Szczecinie (1953). Przez krótki czas dowodził żaglowcem szkolnym „Zew Morza”. Od 1 listopada 1953 pracował w szczecińskim oddziale Polskiego Rejestru Statków jako inspektor. W listopadzie 1962 przeszedł na emeryturę, pozostał jednak nadal doradcą w PRS, ławnikiem w Szczecińskiej Izbie Morskiej, przewodniczącym komisji egzaminacyjnej PSM, aż do ostatecznego spensjonowania w 1969. Zmarł 25 listopada 1972 w Szczecinie. Pochowany w kwaterze zasłużonych Cmentarza Centralnego w Szczecinie (kwatera 44-1-44)^[1].

Kapitan

• „St. Blanc” przyszłej „ORP Iskra”: 1926
• Lwowa: 1926–1930
• Daru Pomorza: 1930–1938
• Zewu Morza

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1935)
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 9 listopada 1931^[5], 31 października 1947^[6])
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1929)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej

Upamiętnienie

Szkoła podstawowa nr 8 im. kpt. ŻW. Konstantego Maciejewicza w Kołobrzegu

Jego imię nosi jeden z polskich jachtów typu Opal – s/y Konstanty Maciejewicz.

Był patronem Liceum Morskiego działającego w Szczecinie w latach 1973–1985, oraz parowca SS Kapitan K. Maciejewicz, pełniącego rolę hulku, na którym funkcjonowało to liceum (obecnie maszt z tego statku pełni funkcję pomnika w Szczecinie).

Jest patronem:

• 25 Szczecińskiej Wodnej Drużyny Harcerskiej Burza
• 39 Harcerskiej Drużyny Żeglarskiej w Blachowni.
• 404 Wielopoziomowej Drużyny Harcerskiej Specjalności Wodnej i Ratowniczej Error w Sochaczewie
• Szkoły Podstawowej Nr 56 w Szczecinie
• Szkoły Podstawowej Nr 8 w Kołobrzegu
• Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Stepnicy
• Zespołu Szkół Sportowych – Szkoła Podstawowa w Rewalu
• Pogotowia Opiekuńczego w Szczecinie
• Szkoły Podstawowej nr 7 w Policach

Jego imieniem nazwane są ulice w Gdyni i Szczecinie.

Poczta Polska wyemitowała 21 lipca 1980 r. znaczek pocztowy przedstawiający Dar Pomorza o nominale 8,4 złotego. Autorem projektu znaczka był Stefan Małecki. Obok żaglowca na znaczku widniał portret kpt. Konstantego Maciejewicza. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[7]

22 września 2018 r. przy Nabrzeżu Pomorskim w Gdyni uroczyście odsłonięto tablicę poświęconą kapitanowi żeglugi wielkiej Konstantemu Matyjewiczowi-Maciejewiczowi, legendarnemu komendantowi żaglowców „Lwów” i „Dar Pomorza”.

Postać K. Matyjewicza-Maciejewicza występuje w tomie opowiadań K. O. Borchardta Znaczy Kapitan – jako „pierwszy”. Książka o nim autorstwa Marka Koszura nosi tytuł Kapitan Kapitanów^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Marek Koszur: Kapitan kapitanów. Szczecin: Glob, 1987. ISBN 83-7007-122-8.
• Marek Koszur: Kapitan kapitanów. Warszawa: Twigger, 2004. ISBN 83-88904-46-9.

Linki zewnętrzne

• Волков С.В: Матыевич-Мациевич Константин Людвигович. [w:] Офицеры флота... М.,2004 [on-line]. rosgenea.ru. [dostęp 2013-08-20]. (ros.).