Konstanty Prus

Konstanty Prus

Grób Konstantego Prusa na cmentarzu parafialnym przy bazylice św. Wojciecha w Mikołowie
Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1872 Wielopole
Data i miejsce śmierci	5 października 1961 Pszczyna
Zawód, zajęcie	pisarz, publicysta
Odznaczenia

Konstanty Prus (ur. 14 kwietnia 1872 w Wielopolu k. Rybnika, zm. 5 października 1961 w Pszczynie) – polski pisarz, publicysta i działacz narodowy na Górnym Śląsku.

Życiorys

Syn rolnika Jakuba i Katarzyny z Marcolów. Przez 8 lat uczył się w niemieckiej szkole ludowej w Golejowie. Następnie pracował w drukarni Majera w Raciborzu, a potem przez cztery lata był górnikiem w kopalni w Mikulczycach. Stamtąd wyjechał do zakładów naukowych prowadzonych przez ojców salezjanów w Turynie, tam ukończył gimnazjum oraz rozpoczął studia filozoficzne i teologiczne, których nie ukończył. Odbył obowiązkową służbę wojskową. Zaczął pracować w dziennikarstwie polskim. Współpracował z wydawnictwem „Katolik” w Bytomiu, redagował kolejno: „Gazetę Opolską”, tygodnik „Kurier Sosnowiecki” i „Nowiny Raciborskie”. W okresie 1901–1904 był autorem artykułów krytykujących politykę germanizacyjną. Od 1903 do 1914 r. ponownie pracował w „Katoliku”. W 1913 r. założył Towarzystwo Kultury Polskiej na Śląsku z siedzibą w Bytomiu. W 1915 r. powołany do wojska niemieckiego, został przydzielony jako tłumacz do starostwa w Częstochowie, gdzie redagował gazetę powiatową. W okresie Plebiscytu, od lutego 1920 r., działał w Polskim Komisariacie Plebiscytowym. Wówczas też całkowicie samodzielnie opracował spis polskich nazw miejscowości Górnego i części Dolnego Śląska. Po III powstaniu śląskim został zatrudniony w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach, gdzie organizował i prowadził Bibliotekę Wojewódzką. Współorganizował Towarzystwo Przyjaciół Nauk na Śląsku a także Archiwum Wojewódzkie, w którym pracował aż do przejścia na emeryturę w 1937. W 1922 r. osiadł w Mikołowie, gdzie wydał m.in. dwa zeszyty „Silesianów” oraz w 1925 r. został pierwszym redaktorem „Gazety Mikołowskiej”. W 1927 r. stanął na czele zarządu mikołowskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Był też zastępcą członka Rady Muzealnej Muzeum Śląskiego w Katowicach (1933–1939), członkiem i czasowo przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego Bibliografii Śląskiej oraz członkiem Komisji Bibliotecznej Śląskiej Biblioteki Publicznej im. Józefa Piłsudskiego w Katowicach (1937–1939).

W czasie II wojny światowej, za „odmowę podpisania” volkslisty, 7 sierpnia 1943 r. został aresztowany i wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Dzięki staraniom siostrzenicy, Marii Grim wypuszczony 18 września 1943 r. Do 1950 r. mieszkał przy szpitalu ss. Boromeuszek w Mikołowie. Ostatnie lata życia spędził w domu opieki w Pszczynie, gdzie 5 października 1961 r. zmarł. Pochowany na cmentarzu przy bazylice św. Wojciecha w Mikołowie.

Publikacje

• Świętobliwa księżniczka Ofka i klasztor Dominikanek w Raciborzu (Bytom 1910)
• Józef Lompa, jego życie i prace (Bytom 1913)
• O walce z pijaństwem na Śląsku za czasów księdza Ficka (Bytom 1914)
• O pierwszych polskich drukarzach i wydawcach na Śląsku Górnym to i owo (Mikołów 1920)
• Spis miejscowości polskiego Górnego Śląska (Bytom 1920)
• Krótki zarys dziejów Górnego Śląska (Mikołów 1920)
• War Oberschlesien deutsch oder polnisch (Opole 1920)
• Das Verhältnis Oberschlesiens zu Polen, Böhmen und Oesterreich. Ein geschichtlicher Überblick (Bytom 1920)
• Jak Prusacy zabrali Śląsko Górne. Kilka przypomnień i uwag (Katowice 1921)
• Silesiana (Mikołów 1923)
• Karol Miarka. Krótki zarys jego życia i pracy. Na 100. rocznicę jego urodzenia (Katowice-Cieszyn 1924)
• Z przeszłości Mikołowa i jego okolicy (Mikołów 1932)
• 25 lat Panewnickiego Klasztoru (Panewnik 1933)
• Piotr Kołodziej, pisarz sztuk teatralnych (Mikołów 1938)
• Spis nazw miejscowości Śląska Opolskiego (Katowice 1939)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1957)
• Srebrny Krzyż Zasługi (9 listopada 1932)^[1]
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)^[2]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1930)
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938)

Upamiętnienie

Jego imię nosi jedna z głównych ulic Mikołowa, a w 1994 r. na ścianie kamienicy przy rynku, w której mieściła się Miejska Biblioteka Publiczna, wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Prusowi.

Przypisy

Bibliografia

• Iwona Kurdziel-Drzewiecka. Konstanty Prus (1872–1961). „Mikołowskie Zeszyty Historyczne”, s. 7–40, 2014. Mikołów: Mikołowskie Towarzystwo Historyczne. ISSN 2353-5911. 
• www.skarbiec-slaski.itatis.pl. skarbiec-slaski.itatis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-04)].
• Wielka Księga Ślązaków [w:] Feliks Netz, Ćwiczenia z wygnania, Instytut Mikołowski 2008, ISBN 978-83-60949-36-8, s. 360–361.