Konstantyn X Dukas

Konstantyn X Dukas
— Basileus tōn Romaiōn Cesarz Rzymian —
Histamenon Konstantyna X
Cesarz bizantyński
Okres	od 1059 do 22/23 maja 1067
Dane biograficzne
Dynastia	Dukasów
Data urodzenia	1006
Data śmierci	22/23 maja 1067

Konstantyn X Dukas (ur. 1006, zm. 22/23 maja 1067) – cesarz bizantyjski od 1059.

Życiorys

Konstantyn Dukas pochodził z jednego z bardziej znanych rodów arystokratycznych cesarstwa, którego członkowie wielokrotnie uczestniczyli w przeszłości w buntach i zamieszkach wewnętrznych. Za panowania Konstantyna Porfirogenety rebelię wszczął Konstantyn Angelos (Dukas), a za panowania Bazylego Andronik Dukas wspierał rebelię Bardasa Sklerosa. Konstantyn był właśnie synem Andronika. W 1057 był westarchą, wspierał opozycję armii wschodniej przeciw Michałowi VI Stratiotikowi, poparł Izaaka I Komnena, który mianował go proedrosem.

W 1057 uchodził za kandydata do tronu i po abdykacji Izaaka I, mając jego poparcie objął władzę (24 XI 1059). Miał poparcie kręgów administracji cywilnej i dawnych stronników Michała Cerulariusza. Jego drugą żoną była Eudoksja Makrembolitissa, siostrzenica Michała Cerulariusza. Miał z nią sześcioro dzieci: trzech chłopców i trzy dziewczynki. Władzę otrzymał dzięki staraniom Michała Psellosa, który wysławia go w swojej Kronice. Mianował swego brata Jana cezarem. Jako cesarz wycofał się z programu reform rozpoczętych przez poprzednika, polegających na wzmocnieniu armii. Praktykował na szeroką skalę dzierżawienie podatków i dokonywał sprzedaży urzędów. Zwiększyły się koszty utrzymania aparatu urzędniczego i Kościoła. Podarunkami utrzymywano przyjazne stosunki obcymi plemionami. W 1061 udaremniono próbę zamachu na cesarza. Cesarstwo nie było w stanie przeciwstawić się ofensywie Turków seldżuckich, którzy w 1064 zdobyli królestwo Ani (Armenia), w 1067 Cezareę. W 1064 Węgrzy zajęli Belgrad. Nie odparto najazdu Uzów^[1] na Bałkany (jesień 1064-1065) dokonujących spustoszeń, zaś w 1066 wybuchło powstanie w Tesalii. Normanowie dokonali podboju Apulii i Kalabrii na południu Italii.

W 1066 Konstantyn zapadł na ciężką chorobę. Po śmierci władzę w imieniu małoletniego syna Michała przejęła cesarzowa Eudoksja Makrembolitissa.

Rodzina

Pierwsza żona – córka Konstantyna Dalassena.

Druga żona – Eudoksja Makrembolitissa, siostrzenica patriarchy Michała Cerulariusza. Miał z nią trzech synów:

• Michała,
• Andronika,
• Konstantyna

oraz trzy córki:

• Annę Aretę – zakonnicę,
• Teodorę – żonę Domenico Selvo, doży weneckiego,
• Zoę – żonę Adriana, brata cesarza Aleksego I Komnena.

Przypisy

Bibliografia

• Michał Psellos, Kronika czyli historia jednego stulecia Bizancjum (976-1077), tłumacz. Oktawiusz Jurewicz, Wrocław1985, s. 200-210
• G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przeł. pod red. H. Evert - Kappesowej, wyd.3 Warszawa 2008.
• R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, przeł. G. Żurek, Warszawa 1997.
• K. Zakrzewski, Historia Bizancjum, wyd.2 Kraków 1999.
• M. Angold, Cesarstwo Bizantyńskie: 1025-1204: historia polityczna, przeł. W. Brodzki, Kraków 1993.
• Maciej Salamon, Konstantyn X Dukas, [w:] Encyklopedia kultury bizantyńskiej, pod red. Oktawiusza Jurewicza, Warszawa 2002, s. 277-278
• Peter Schreiner, Konstantin X. Dukas, [w:] Lexikon des Mittelalters, t. 5, Stuttgart 1991, s. 1378

gwiazdką * oznaczono monarchów nienależących do dynastii Dynastia teodozjańska 395–457 Arkadiusz (395–408) • Teodozjusz II (408–450) • Pulcheria • Marcjan (450–457) Dynastia leońska 457–518 Leon I (457–474) • Leon II (474) • Zenon Izauryjczyk (474–491) • Bazyliskus (475–476)* • Anastazjusz I (491–518) Dynastia justyniańska 518–602 Justyn I (518–527) • Justynian I Wielki (527–565) • Justyn II (565–578) • Tyberiusz II Konstantyn (578–582) • Maurycjusz (582–602) • Fokas (602–610)* Dynastia heraklijska 610–711 Herakliusz (610–641) • Konstantyn III (641) • Herakleonas (641) • Konstans II (641–668) • Konstantyn IV Pogonatos (668–685) • Justynian II Rhinotmetos (685–695 i 705–711) • Leoncjusz II (695–698)* • Tyberiusz III (698–705)* • Filipikos Bardanes (711–713)* • Anastazjusz II (713–715)* • Teodozjusz III (715–717)* Dynastia izauryjska 717–802 Leon III Izauryjczyk (717–741) • Artabasdes (741–743) • Konstantyn V Kopronim (741–775) • Leon IV Chazar (775–780) • Konstantyn VI (780–797) • Irena (797–802) Dynastia Niceforów 802–813 Nicefor I Genik (802–811) • Staurakios (811) • Michał I Rangabe (811–813) • Leon V Armeńczyk (813–820)* Dynastia amoryjska 820–867 Michał II Amoryjczyk (820–829) • Teofil (829–842) • Michał III Metystes (842–867) Dynastia macedońska 867–1057 Bazyli I (867–886) • Leon VI Filozof (886–912) • Aleksander (912–913) • Konstantyn VII Porfirogeneta (913–959) • Roman I Lekapen (920–944) • Roman II (959–963) • Nicefor II Fokas (963–969) • Jan I Tzimiskes (969–976) • Bazyli II Bułgarobójca (976–1025) • Konstantyn VIII (1025–1028) • Roman III Argyros (1028–1034) • Michał IV Paflagończyk (1034–1041) • Michał V Kalafates (1041–1042) • Zoe (1042) • Konstantyn IX Monomach (1042–1055) • Teodora (1055–1056) • Michał VI Stratiotikos (1056–1057) • Izaak I Komnen (1057–1059)* Dynastia Dukasów 1059–1081 Konstantyn X Dukas (1059–1067) • Roman IV Diogenes (1068–1071) • Michał VII Dukas (1071–1078) • Nicefor III Botaniates (1078–1081) Dynastia Komnenów 1081–1185 Aleksy I Komnen (1081–1118) • Jan II Komnen (1118–1143) • Manuel I Komnen (1143–1180) • Aleksy II Komnen (1180–1183) • Andronik I Komnen (1183–1185) Dynastia Angelosów 1185–1204 Izaak II Angelos (1185–1195 i 1203–1204) • Aleksy III Angelos (1195–1203) • Aleksy IV Angelos (1203–1204) • Mikołaj Kanabos (1204)* • Aleksy V Murzuflos (1204)* Dynastia Laskarysów 1204–1261 Teodor I Laskarys (1204–1221) • Jan III Dukas Watatzes (1221–1254) • Teodor II Laskarys (1254–1258) • Jan IV Laskarys (1258–1261) Dynastia Paleologów 1259–1453 Michał VIII Paleolog (1259–1282) • Andronik II Paleolog (1282–1328) • Andronik III Paleolog (1328–1341) • Jan V Paleolog (1341–1391) • Jan VI Kantakuzen (1347–1354)* • Mateusz Kantakuzen (1353–1357)* • Andronik IV Paleolog (1376–1379) • Jan VII Paleolog (1390) • Manuel II Paleolog (1391–1425) • Jan VIII Paleolog (1425–1448) • Konstantyn XI Paleolog (1448–1453)