Konsum w Katowicach-Giszowcu

Konsum w Katowicach-Giszowcu

nr rej. A-1290/82 z 20 maja 1982 roku[1]
Konsum od strony północno-wschodniej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	pl. Pod Lipami 7-10 40-476 Katowice
Architekt	Georg i Emil Zillmannowie
Inwestor	Georg von Giesches Erben
Ukończenie budowy	1910
Położenie na mapie Katowic Konsum w Katowicach-Giszowcu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Konsum w Katowicach-Giszowcu
Położenie na mapie województwa śląskiego Konsum w Katowicach-Giszowcu
50°13′17,7″N 19°03′51,8″E/50,221583 19,064389

Konsum w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy kompleks budynków dawnego konsumu w katowickiej jednostce pomocniczej Giszowiec, przy placu Pod Lipami 7-10, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec do 1910 roku^[2]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów^[3]. W konsumie pierwotnie mieściła się piekarnia, rzeźnik oraz inne sklepy^[4]. Dnia 20 maja 1982 roku kompleks ten został wpisany do rejestru zabytków^[1].

Historia

Konsum od strony placu Pod Lipami

Piekarnia Michalski znajdująca się przy placu Pod Lipami 7

Konsum powstał do 1910 roku wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec^[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina^[3]. Wiosną 1909 roku były gotowe części narożne kompleksu, mieszczące wówczas sklep rzeźnika i piekarnię, natomiast budowa środkowej części została odłożona na później. Z uwagi na szybko wzrastającą liczbę mieszkańców budowanego wówczas osiedla, latem 1909 roku rozpoczęto budowę środkowej części konsumu^[5]. W domach tych prócz piekarni i rzeźnika powstały sklepy, gdzie handlowano wyrobami tekstylnymi, owocami i warzywami, a także zlokalizowano sklep spożywczy^[4]. W budynku urządzono również mieszkania dla rzeźnika i piekarza^[6].

Sklepy były wówczas prowadzone przez osoby prywatne na zasadzie krótkoterminowych dzierżaw^[4]. Ceny w sklepach były zaś utrzymywane przez spółkę Georg von Giesches Erben na najniższym możliwym poziomie^[7]. Placówki handlowe były czynne w godzinach od 7:00 do 21:00, a w niedziele i święta (z wyjątkiem niektórych świąt) od 7:00 do 10:00^[8].

W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni Staszic, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęły się protesty^[9]. Wyburzono lewą część dawnego konsumu, a reszta przetrwała do dziś^[10]. 20 maja 1982 roku budynek wpisano do rejestru zabytków^[1].

Około 2013 roku w ciągu sklepów znajdowały się: piekarnia, sklep meblowy i ze sprzętem AGD, sklep mięsny, fryzjer oraz przychodnia medyczna. W piekarni umieszczono obraz autorstwa Ewalda Gawlika przedstawiający kobity piekące chleb w piecach do tego przeznaczonych (w tzw. piekarniokach)^[11]. Sama zaś piekarnia została przejęta przez Michalskich w 1997 roku, którzy posiadali również piekarnię w Nikiszowcu^[12].

Obecnie, według stanu z listopada 2020 roku, w kompleksie domów towarowych znajdują się m.in. następujące punkty: piekarnia Michalski^[13], serwis AGDTech^[14] i sklep z alkoholami^[15] (nr 7), przychodnia Delta-Med (nr 9)^[16] i Studio Fryzjerskie 21 (nr 10)^[17].

Architektura

Budynek dawnego konsumu został zlokalizowany w centralnej części osiedla patronackiego Giszowiec, przy placu Pod Lipami 7-10. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga^[3]. Konsum pierwotnie był kompleksem sklepów o długości ponad stu metrów^[4]. Stropy i wiązania dachowe zostały wykonane z ogniotrwałych, żelbetowych materiałów. Mansardowy dach został pokryty dachówką^[18]. Konsum jako jeden obiekt zamykający obecny plac Pod Lipami nie był ogrodzony^[5].

Magazyny mieściły się w piwnicach oraz w górnej kondygnacji. Na piętrze powstało też kilka pokoi dla personelu sklepu, a także dla piekarza i rzeźnika^[18]. Piekarnia została wyposażona w dwa duże piece ceramiczne, które były wykorzystywane również na początku XXI wieku^[19]. Sklep mięsny korzystał ze zlokalizowanej nieopodal fabryki lodu, połączonej ze sklepem za pomocą rurociągu transportującego zimne powietrze^[20]. Ponadto znalazło się też w sklepie mięsnym pomieszczenie do wyrobu wędlin, wędzarnia oraz chłodnia^[18].

Przypisy

Bibliografia

• MichałM. Bulsa MichałM., Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9  (pol.).
• LeszekL. Jabłoński LeszekL. (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, ISBN 978-83-907011-6-5  (pol.).
• HermannH. Reuffurth HermannH., Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8  (pol.).
• MałgorzataM. Szejnert MałgorzataM., Czarny ogród, wyd. pierwsze, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2007, ISBN 978-83-240-0896-4 .
• JoannaJ. Tofilska JoannaJ., Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3  (pol.).