Konsum w Katowicach-Giszowcu

Konsum w Katowicach-Giszowcu
Symbol zabytku nr rej. A-1290/82 z 20 maja 1982 roku[1]
Ilustracja
Konsum od strony północno-wschodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

pl. Pod Lipami 7-10
40-476 Katowice

Architekt

Georg i Emil Zillmannowie

Inwestor

Georg von Giesches Erben

Ukończenie budowy

1910

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej znajduje się punkt z opisem „Konsum w Katowicach-Giszowcu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Konsum w Katowicach-Giszowcu”
Ziemia50°13′17,7″N 19°03′51,8″E/50,221583 19,064389

Konsum w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy kompleks budynków dawnego konsumu w katowickiej jednostce pomocniczej Giszowiec, przy placu Pod Lipami 7-10, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec do 1910 roku[2]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów[3]. W konsumie pierwotnie mieściła się piekarnia, rzeźnik oraz inne sklepy[4]. Dnia 20 maja 1982 roku kompleks ten został wpisany do rejestru zabytków[1].

Historia

Konsum od strony placu Pod Lipami
Piekarnia Michalski znajdująca się przy placu Pod Lipami 7

Konsum powstał do 1910 roku wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches ErbenAntona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina[3]. Wiosną 1909 roku były gotowe części narożne kompleksu, mieszczące wówczas sklep rzeźnika i piekarnię, natomiast budowa środkowej części została odłożona na później. Z uwagi na szybko wzrastającą liczbę mieszkańców budowanego wówczas osiedla, latem 1909 roku rozpoczęto budowę środkowej części konsumu[5]. W domach tych prócz piekarni i rzeźnika powstały sklepy, gdzie handlowano wyrobami tekstylnymi, owocami i warzywami, a także zlokalizowano sklep spożywczy[4]. W budynku urządzono również mieszkania dla rzeźnika i piekarza[6].

Sklepy były wówczas prowadzone przez osoby prywatne na zasadzie krótkoterminowych dzierżaw[4]. Ceny w sklepach były zaś utrzymywane przez spółkę Georg von Giesches Erben na najniższym możliwym poziomie[7]. Placówki handlowe były czynne w godzinach od 7:00 do 21:00, a w niedziele i święta (z wyjątkiem niektórych świąt) od 7:00 do 10:00[8].

W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni Staszic, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęły się protesty[9]. Wyburzono lewą część dawnego konsumu, a reszta przetrwała do dziś[10]. 20 maja 1982 roku budynek wpisano do rejestru zabytków[1].

Około 2013 roku w ciągu sklepów znajdowały się: piekarnia, sklep meblowy i ze sprzętem AGD, sklep mięsny, fryzjer oraz przychodnia medyczna. W piekarni umieszczono obraz autorstwa Ewalda Gawlika przedstawiający kobity piekące chleb w piecach do tego przeznaczonych (w tzw. piekarniokach)[11]. Sama zaś piekarnia została przejęta przez Michalskich w 1997 roku, którzy posiadali również piekarnię w Nikiszowcu[12].

Obecnie, według stanu z listopada 2020 roku, w kompleksie domów towarowych znajdują się m.in. następujące punkty: piekarnia Michalski[13], serwis AGDTech[14] i sklep z alkoholami[15] (nr 7), przychodnia Delta-Med (nr 9)[16] i Studio Fryzjerskie 21 (nr 10)[17].

Architektura

Budynek dawnego konsumu został zlokalizowany w centralnej części osiedla patronackiego Giszowiec, przy placu Pod Lipami 7-10. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga[3]. Konsum pierwotnie był kompleksem sklepów o długości ponad stu metrów[4]. Stropy i wiązania dachowe zostały wykonane z ogniotrwałych, żelbetowych materiałów. Mansardowy dach został pokryty dachówką[18]. Konsum jako jeden obiekt zamykający obecny plac Pod Lipami nie był ogrodzony[5].

Magazyny mieściły się w piwnicach oraz w górnej kondygnacji. Na piętrze powstało też kilka pokoi dla personelu sklepu, a także dla piekarza i rzeźnika[18]. Piekarnia została wyposażona w dwa duże piece ceramiczne, które były wykorzystywane również na początku XXI wieku[19]. Sklep mięsny korzystał ze zlokalizowanej nieopodal fabryki lodu, połączonej ze sklepem za pomocą rurociągu transportującego zimne powietrze[20]. Ponadto znalazło się też w sklepie mięsnym pomieszczenie do wyrobu wędlin, wędzarnia oraz chłodnia[18].

Przypisy

  1. a b c Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. www.nid.pl. [dostęp 2020-11-04]. (pol.).
  2. a b Tofilska 2016 ↓, s. 30.
  3. a b c Tofilska 2016 ↓, s. 28.
  4. a b c d Reuffurth 2006 ↓, s. 54.
  5. a b Reuffurth 2006 ↓, s. 53.
  6. Bulsa 2018 ↓, s. 263.
  7. Jabłoński 2013 ↓, s. 14.
  8. Tofilska 2016 ↓, s. 39.
  9. Bulsa 2018 ↓, s. 262.
  10. Paweł Grzywocz: Domy towarowe. www.giszowiec.info. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  11. Jabłoński 2013 ↓, s. 17.
  12. Szejnert 2007 ↓, s. 434.
  13. Piekarnia Michalski. piekarniamichalski.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  14. AGDTech. www.agdtech.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  15. Google: Alkohole 24h. goo.gl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  16. Poradnia Lekarza Rodzinnego Delta-Med: Kontakt. deltamed.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  17. Studio Fryzjerskie 21. www.facebook.com. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  18. a b c Reuffurth 2006 ↓, s. 55.
  19. Szejnert 2007 ↓, s. 424.
  20. Szejnert 2007 ↓, s. 40.

Bibliografia

  • Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
  • Leszek Jabłoński (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, ISBN 978-83-907011-6-5 (pol.).
  • Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
  • Małgorzata Szejnert, Czarny ogród, wyd. pierwsze, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2007, ISBN 978-83-240-0896-4.
  • Joanna Tofilska, Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3 (pol.).

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Katowice-Giszowiec 063.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Giszowiec. Plac Pod Lipami 7-10
Katowice-Giszowiec 071.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Giszowiec. Plac Pod Lipami 7-10
Katowice Giszowiec.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Katowice-Giszowiec 066.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Giszowiec. Plac Pod Lipami 7-10
Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E