Kontaminacja (językoznawstwo)

Kontaminacja (łac. contaminatio – „zetknięcie” albo „splamienie”)[1] – zjawisko słowotwórcze oznaczające połączenie (zmieszanie) dwóch (lub więcej) słów albo wyrażeń, zwykle zbliżonych semantycznie lub leksykalnie. W węższym sensie normatywnym termin ten określa jedynie połączenia uznawane za niewłaściwe.

Można wyróżnić cztery rodzaje kontaminacji:

  • frazeologiczne
  • morfologiczne (np. przekonywujący zamiast normatywnego „przekonujący” lub „przekonywający”)
  • leksykalne (zbitka wyrazów o podobnym znaczeniu)
  • składniowe (np. w szeregu wypadkach zamiast „w szeregu wypadków” lub „w wielu wypadkach”)

Do krytykowanych kontaminacji frazeologicznych należą m.in.:

  • w każdym bądź razie (zbicie w jedno powiedzenie zwrotów „w każdym razie” i „bądź co bądź”)
  • na wskutek (złączenie w jeden zwrot wyrażeń przyimkowych „na skutek” i „wskutek”)
  • dzięki bardzo (zamiana słów pomiędzy „dziękuję bardzo” i „wielkie dzięki”)
  • zawieszenie ognia (zamiana słów w kolokacjach „zawieszenie broni” i „wstrzymanie ognia”)[2]
  • pełnić rolę (przeniesienie czasownika z frazeologizmu „pełnić funkcję” do „grać/odgrywać rolę”)
  • wywrzeć piętno (przeniesienie czasownika z frazeologizmu „wywrzeć nacisk” do „odcisnąć piętno”)
  • przykładać do czegoś wagę (przeniesienie czasownika z idiomu „przykładać do czegoś miarę” do „przywiązywać do czegoś wagę”)[3]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Władysław Kopaliński: kontaminacja. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. [dostęp 2018-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-27)].
  2. ↑ Niepoprawne *"zawieszenie ognia". Idziemy.pl. [dostęp 2018-10-20].
  3. ↑ Łukasz Rokicki: Waga i miara we frazeologii — typowe błędy. lukaszrokicki.pl. [dostęp 2018-10-20].