Kontaminacja (tekstologia)

Kontaminacja (łac. contaminatio, „zetknięcie” albo „splamienie”)[1] – skażenie tekstu pierwotnego wtrąceniami nowych fragmentów obcego pochodzenia.

Kontaminacja to termin stosowany w tekstologii, której zadaniem jest ustalanie tekstu pierwotnego, czyli zgodnego z intencją autora, oraz analiza jego kształtowania się. Prace edytorskie w tym zakresie związane są ze szczegółowym prześledzeniem wszystkich zapisów tekstu, które mogą być w jakiś sposób skażone (niezgodne z intencją autora). Przyczyny skażenia:

  • błędy autora
  • błędy osoby zapisującej tekst ze słuchu
  • błędy kopistów
  • błędy zecerów
  • interwencje wydawców
  • błędy korektorskie

Pojawienie się kontaminacji w utworze jest jednym z błędów, który sprawia, że pierwotny tekst zaczyna stanowić tylko element składowy nowego utworu. Wyśledzenie kontaminacji wymaga odmiennej pracy edytora naukowego nad ustalaniem tekstu – należy wówczas dokonać restytucji na podstawie analizy treści, języka i wersyfikacji. Taka praca pomaga w opracowaniu wydania krytycznego danego tekstu. Kontaminacja dotyczy głównie utworów popularnych, które docierają do szerokiego grona odbiorców. Dlatego najczęściej skażone kontaminacją są pieśni ludowe, podania i bajki.

Jednym z najbardziej znanych w literaturze polskiej przykładów kontaminacji tekstu pierwotnego z innymi wtrętami jest Bogurodzica. Do końca XIX wieku uważano, że jest to utwór wielozwrotkowy. Po szczegółowej analizie treści, języka i wersyfikacji okazało się, że tekst pierwotny utworu został skontaminowany z dwoma innymi pieśniami (wielkanocną i pasyjną). W wyniku działań edytorów ustalono, że właściwą Bogurodzicę stanowią tylko dwie pierwsze zwrotki tekstu[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Władysław Kopaliński: kontaminacja. W: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
  2. ↑ Konrad Górski, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Toruń 2011, s. 173–174, ISBN 978-83-231-2738-3.

Bibliografia

  • Konrad Górski, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Toruń 2011.
  • Kontaminacja [w:] Encyklopedia Wiedzy o Książce, red. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
  • Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 2014.