Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego

Logo UNESCO

Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego (ang. Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage, fr. Convention concernant la protection du patrimoine mondial, culturel et naturel, hiszp. Convención sobre la Protección del Patrimonio Mundial Cultural y Natural, ros. Конвенция об охране всемирного культурного и природного наследия) – umowa międzynarodowa zobowiązująca państwa sygnatariuszy do identyfikacji, ochrony, konserwacji, rewaloryzacji i przekazania przyszłym pokoleniom dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Ustanawia ochronę dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego o wyjątkowej powszechnej wartości, m.in. przez nadawanie międzynarodowego statusu ochrony i poprzez wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Uchwalona przez UNESCO podczas 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972, weszła w życie z dniem 17 grudnia 1975.

Do sierpnia 2016 Konwencję przyjęły lub ratyfikowały 192 państwa, w tym Polska, która ratyfikowała Konwencję – jako jedno z pierwszych państw – 6 maja 1976.

Dziedzictwo kulturowe i naturalne

Konwencja (Art.1) definiuje dziedzictwo kulturowe jako:

  • zabytki: dzieła architektury, monumentalnej rzeźby lub malarstwa, elementy i budowle o charakterze archeologicznym, napisy, groty i zgrupowania tych elementów, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;
  • zespoły: budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swą architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;
  • miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody, jak również strefy oraz stanowiska archeologiczne mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia historycznego, estetycznego, etnologicznego lub antropologicznego[1].

W rozumieniu Konwencji (Art.2) za dziedzictwo naturalne uważane są:

  • pomniki przyrody utworzone przez formacje fizyczne i biologiczne albo zgrupowania takich formacji przedstawiające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia estetycznego lub naukowego
  • formacje geologiczne i fizjograficzne oraz strefy o ściśle oznaczonych granicach, stanowiące siedlisko zagrożonych zagładą gatunków zwierząt i roślin, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki lub ich zachowania
  • miejsca lub strefy naturalne o ściśle oznaczonych granicach mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki, zachowania naturalnego piękna[1].

Zapisy „Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego”

Tekst Konwencji liczy 38 artykułów[1][2][3]:

  • W preambule stwierdza się, że dzie­dzictwu kulturowemu i naturalnemu coraz bardziej zagraża zniszczenie również wskutek przeobrażeń społecznych i zmian gospodarczych. Uszkodzenie lub unicestwienie takich dóbr stanowi nie­odwracalne zubożenie dziedzictwa wszystkich narodów świata. Dobra kulturowe o wy­jątkowym znaczeniu muszą być zachowane jako element światowego dziedzictwa ludzkości. W ich ochronę musi zaangażować się cała społeczność międzynarodowa.
  • Artykuły 1 i 2 definiują dziedzictwo kulturowe i naturalne.
  • Zgodnie z artykułem 3 identyfikowanie i wyznaczanie granic obiektów poddawanych ochronie należy do państw stron Konwencji, na których terytorium się one znajdują.
  • Artykuły 4, 5, 6 i 7 dotyczą krajowej i międzynarodowej ochrony dziedzictwa. Artykuł 5 zobowiązuje państwa strony do prowadzenia polityki ogólnej zmierzającej do wyznaczenia dziedzictwu kulturowemu i naturalnemu odpowiedniej funkcji w życiu zbiorowym i włączenie ochrony tego dziedzictwa do programów planowania ogólnego oraz ustanowienie na swoim terytorium – jeżeli nie są jeszcze ustanowione – jednej lub kilku służb ochrony, konserwacji i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego i naturalnego, posiadających odpowiedni personel i rozporządzających środkami pozwalającymi na wykonywanie przypadających im zadań. Państwa strony mają także obowiązek podejmowania środków prawnych, naukowych, technicznych itp. w celu ożywiania lub od­twarzania dziedzictwa.
  • Artykuły 8, 9, 10, 11, 12, 13 i 14 dotyczą Komitetu Ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego, definiują jego struktury, cele i zadania. Artykuł 11 ustanawia listę obiektów o „wyjątkowej powszechnej wartości”, którą ustala, aktualizuje i rozpowszechnia Komitet Światowego Dziedzictwa – listę światowego dziedzictwa UNESCO.
  • Artykuły 15, 16, 17 i 18 dotyczą funkcjonowania Funduszu Światowego Dziedzictwa, na który łożą państwa strony.
  • Artykuły 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 i 26 określają warunki i tryb udzielania pomocy międzynarodowej na rzecz dóbr dziedzictwa kulturowego i naturalnego o wyjątkowej powszechnej wartości. Pomoc udzielana przez Komitet Dziedzictwa Światowego to m.in. studia nad zagadnieniami artystycznymi, naukowymi i technicznymi związanymi z ochroną, konserwacją, rewaloryzacją i ożywianiem lub odtwarzaniem dziedzictwa kulturowego i naturalnego; skierowanie rzeczoznawców, techników i wykwalifikowanych robotników do czuwania nad należytym wykonaniem zatwierdzonego projektu; kształcenie specjalistów wszelkich szczebli w dziedzinie identyfikacji, ochrony, konserwacji, rewaloryzacji i ożywiania lub odtwarzania dziedzictwa kulturowego i naturalnego; dostarczanie urządzeń, którymi zainteresowane Państwo nie dysponuje lub których nie jest w stanie nabyć; udzielanie pożyczek nisko oprocentowanych lub nie oprocentowanych, które mogą być spłacane na warunkach długoterminowych; a także przyznawanie subwencji bezzwrotnych w wyjątkowych i szczególnie uzasadnionych wypadkach.
  • Artykuły 27 i 28 zobowiązują państwa strony do prowadzenia programów oświatowych w celu wzmacniania w swoich społeczeństwach poszanowania i przywiązania do dziedzictwa kulturowego i naturalnego.
  • Artykuł 29 nakłada na państwa strony obowiązek składania okresowych sprawozdań.
  • Artykuły 30–38 to postanowienia końcowe zawierające przypisy szczegółowe odnośnie m.in. do przyjęcia lub ratyfikacji Konwencji, jej rewizji czy jej ewentualnego wypowiedzenia.

Praktyczne wdrażanie postanowień Konwencji określają Wytyczne operacyjne do realizacji Konwencji światowego dziedzictwa (ang. Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention)[4][5].

Organy wykonawcze Konwencji

Zgromadzenie Ogólne Państw Stron Konwencji w sprawie Ochrony Światowego Dziedzictwa

Zgromadzenie wszystkich państw które przystąpiły do Konwencji. Spotkania odbywają się w trakcie Konferencji Generalnej UNESCO (art. 8)[1][6]. Zgromadzenie Ogólne decyduje o wysokości składek na Fundusz Światowego Dziedzictwa oraz wybiera członków Komitetu Światowego Dziedzictwa[1].

Komitet Światowego Dziedzictwa

Logo Komitetu Światowego Dziedzictwa

W Komitecie Światowego Dziedzictwa zasiadają przedstawiciele z 21 krajów (art. 8)[1]. Komitet podejmuje decyzje dotyczące ogólnej polityki i zasad realizacji Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa[1][7]. W trakcie dorocznych sesji decyduje o wpisaniu obiektu na Listę światowego dziedzictwa, umieszczeniu na Liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu lub skreśleniu z tych list[7]. Komitet decyduje również o wykorzystaniu Funduszu Dziedzictwa Światowego[7] – roczna kwota do dyspozycji to 3 miliony dolarów amerykańskich[8]. Komitet monitoruje stan obiektów i działania podjęte w celu ich ochrony i zachowania – każde państwo strona przedkłada Komitetowi cykliczne sprawozdania[9].

Komitetowi doradzają następujące organizacje[10]:

Lista światowego dziedzictwa UNESCO

Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce
Stare Miasto w Krakowie (K)
Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni (K)
Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945) (K)
Białowieski Park Narodowy – (wspólnie z Białorusią) (P)
Stare Miasto w Warszawie (K)
Stare Miasto w Zamościu – przykład renesansowej zabudowy miejskiej (K)
Średniowieczny zespół miejski Torunia (K)
Zamek krzyżacki w Malborku (K)
Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII wieku (K)
Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (K), (na zdjęciu Kościół Pokoju w Jaworze)
Drewniane kościoły południowej Małopolski i Podkarpacia – Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (K), (na zdjęciu Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Haczowie)
Park Mużakowski nad rzeką Nysą (wspólnie z Niemcami) (K)
Hala Stulecia (Hala Ludowa) we Wrocławiu (K)
Drewniane cerkwie regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie (wspólnie z Ukrainą) (K), (na zdjęciu Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu)

Konwencja (Art. 11) ustanowiła listę obiektów o „wyjątkowej powszechnej wartości”[a] wybieranych na podstawie określonych kryteriów[1]. O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje spełnienie przynajmniej jednego z dziesięciu kryteriów kulturowych lub przyrodniczych[11]. Decyzje o wpisach na listę podejmuje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977, wybierając obiekty spośród nominacji zgłaszanych przez poszczególne kraje[7]. Każdy wniosek nominacyjny musi być poprzedzony wpisem na tak zwaną listę informacyjną (ang. Tentative List)[11].

Lista światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje (w lipcu 2016) 1052 obiekty w 165 krajach, w tym 814 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 203 przyrodniczego (P) i 35 mieszanych (K, P)[12]. W Polsce wpisano na listę 16 obiektów, z czego 15 kulturowych i 1 przyrodnicze[12].

Historia

Przed II wojną światową

Termin narodowego dziedzictwa kulturowego rozpowszechnił się w okresie oświecenia w XVIII wieku, kiedy kraje narodowe zaczęły podkreślać znaczenie swojej historii dla tożsamości narodowej[13]. Zainteresowanie historią i dziedzictwem wzrosło wraz z rozwojem turystyki oraz modą na tzw. podróże studialne (fr. Grand Tour, niem. Bildungsreise)[13]. Dziedzictwo stało się symbolem ciągłości tożsamości narodowej[13].

W pierwszej połowie XIX wieku w Stanach Zjednoczonych zaczęła narastać świadomość konieczności zachowania dla przyszłych pokoleń miejsc o szczególnych walorach przyrodniczych czy kulturowych[13]. Była to reakcja na m.in. zniszczenie naturalnego środowiska wodospadów Niagara[13]. W 1872 Stany Zjednoczone ustanowiły pierwszy na świecie park narodowy, Yellowstone i w kolejnych dziesięcioleciach idea parku narodowego rozprzestrzeniła się na całym świecie[13].

Po I wojnie światowej, w 1922, Liga Narodów ustanowiła Międzynarodowy Komitet Współpracy Intelektualnej (ang. International Committee on Intellectual Cooperation), który miał promować międzynarodową wymianę między naukowcami, nauczycielami, artystami i intelektualistami[14][15]. Z uwagi na wysokie koszty utrzymania biura w Genewie Komitetowi groziło zakończenie działalności[14][15]. W 1926, aby odciążyć Komitet, Francja utworzyła w Paryżu jego oddział, pod nazwą Międzynarodowy Instytut Współpracy Intelektualnej (ang. International Institute of Intellectual Cooperation), działający do 1940 i po wojnie w 1945 i 1946[14][15].

Jednym z biur Instytutu było Międzynarodowe Biuro Muzeów (ang. International Museums Office), które miało za zadanie promocję działalności muzeów i kolekcji prywatnych poprzez organizację wspólnych projektów pracy i badań naukowych[14]. Biuro zorganizowało szereg przełomowych spotkań, które przygotowały grunt pod rozwój międzynarodowego ruchu ochrony dziedzictwa kulturowego[14]. W 1931 Biuro zorganizowało konferencję w Atenach na temat ochrony i konserwacji pomników sztuki i historii, w której wzięło udział 118 specjalistów z 24 krajów[16]. Uchwalono wówczas Ateńską Kartę Restauracji Zabytków Historycznych (ang. Athens Charter for the Restoration of Historic Monuments), która była pierwszym międzynarodowym dokumentem wyznaczającym zasady ochrony zabytków[16]. W 1937 Biuro współorganizowało międzynarodową konferencję w Kairze o wykopaliskach archeologicznych[16]. Na uchwalonych wówczas rekomendacjach wzorowano późniejsze zalecenia UNESCO dotyczące zasad stosowanych podczas wykopalisk archeologicznych z 1956[16]. Biuro pracowało również nad konwencją w sprawie ochrony dóbr kulturowych w czasie konfliktu zbrojnego – proces jej ratyfikacji przerwał wybuch II wojny światowej; został on dokończony po zakończeniu wojny[16].

W okresie międzywojennym powstały również międzynarodowe organizacje w celu ochrony dziedzictwa naturalnego, m.in. Międzynarodowa Rada Ochrony Ptaków (ang. International Council for Bird Preservation, ICBP) – teraz: BirdLife International i pozarządowe Międzynarodowe Biuro Ochrony Natury (ang. International Office for the Protection of Nature) – które zakończyło działalność w trakcie II wojny światowej[17].

Po II wojnie światowej

Po wojnie, 24 października 1945 reprezentanci 50 krajów uchwalili w San Francisco Kartę Narodów Zjednoczonych, ustanawiając Organizację Narodów Zjednoczonych, w ramach której powołano do życia nowe organizacje[17].

W listopadzie 1945 powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, UNESCO), która przejęła spuściznę po przedwojennym IIIC i miała kontynuować pracę Instytutu[17]. Konstytucja UNESCO, powołująca do życia organizację, została podpisana 16 listopada 1945 i weszła w życie 4 listopada 1946[18]. Artykuł 1 konstytucji określający cele i funkcje organizacji, mówi m.in., że UNESCO

Udziela pomocy przy zachowaniu, rozszerzaniu i rozpowszechnianiu wiedzy; Czuwając nad zachowaniem i ochroną światowej spuścizny książek, dzieł sztuki, zabytków historii i nauki oraz zalecając zainteresowanym narodom podpisanie odpowiednich konwencji międzynarodowych;

Wspierając współpracę między narodami we wszystkich dziedzinach działalności intelektualnej, w tym międzynarodową wymianę przedstawicieli oświaty, nauki i kultury, jak również wymianę wydawnictw, dzieł sztuki i obiektów zainteresowania nauki, a także innych materiałów informacyjnych;

Ułatwiając poprzez odpowiednie metody współpracy międzynarodowej dostęp wszystkich narodów do wydawnictw publikowanych przez każdy z nich[19].

Początkowo cel ten realizowany był poprzez doradzanie Państwom Członkowskim w zakresie konserwacji ich dziedzictwa[20]. Pierwszym znaczącym projektem było ratowanie świątyń nubijskich w Abu Simbel, którym groziło zalanie po wybudowaniu Wysokiej Tamy w Asuanie[20]. W 1959, na wniosek Egiptu i Sudanu, UNESCO zorganizowało międzynarodową kampanię na rzecz uratowania świątyń[20]. Przyspieszono prace archeologiczne na terenach zagrożonych zalaniem, a świątynie Abu Simbel przeniesiono w bezpieczną lokalizację[20]. Kampania kosztowała 80 milionów dolarów amerykańskich, z czego połowa pochodziła z donacji wniesionych przez 50 krajów[20]. Kolejne kampanie organizowano na rzecz ratowania zabytków centrum Florencji po powodzi w 1966, Wenecji, by znaleźć rozwiązanie problemu regularnych podtopień w okresie zimowym (1970) czy Mohendżo Daro i Borobudur[21][2][20][22].

Dzięki działalności organizacji pozarządowych (Sierra Club, World Wildlife Fund) w latach 60. XX wieku ochroną dziedzictwa naturalnego zaczął interesować się rząd amerykański[23]. Konferencja w Białym Domu (ang. White House conference) w 1965 wezwała do utworzenia trustu na rzecz światowego dziedzictwa (ang. Trust for the World Heritage) w celu identyfikacji, zachowania i zarządzania naturalnymi i malowniczymi obszarami a także obiektami historycznymi[23][20].

Idea ta została podchwycona przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (ang. International Union for Conservation of Nature), który w 1968 zaproponował swoim członkom podobną inicjatywę[24] i później przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ang. International Council on Monuments and Sites). W 1965 za sprawą UNESCO rozpoczęto proces jej realizacji – wypracowania Konwencji[23].

Przyjęcie Konwencji

Propozycje Stanów Zjednoczonych, Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i UNESCO zostały zaprezentowane na konferencji ONZ w Sztokholmie w 1972 – była to pierwsza globalna konferencja na temat środowiska (prekursorka Szczytu Ziemi w 1992 i (Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju w 2002)[25]. Podczas tej konferencji uchwalono rezolucję, że Konferencja Generalna UNESCO powinna przyjąć Konwencję Dziedzictwa Światowego[25].

Konwencja – bazująca na unikalnym połączeniu koncepcji ochrony przyrody i ochrony zabytków – została przyjęta w Paryżu 16 listopada 1972, a weszła w życie 17 grudnia 1975[26]. Konwencja została spisana w językach angielskim, arabskim, francuskim, hiszpańskim i rosyjskim, a jej depozytariuszem jest dyrektor generalny UNESCO.

Do sierpnia 2016 Konwencję przyjęły lub ratyfikowały 192 państwa[27]. Polska ratyfikowała Konwencję – jako jedno z pierwszych państw[28] – 6 maja 1976 a 29 czerwca 1976 złożyła dokument ratyfikacji w UNESCO[26][1]. W stosunku do Polski Konwencja weszła w życie z dniem 29 września 1976[2].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Według Wytycznych operacyjnych, „wyjątkowa powszechna wartość” to znaczenie kulturowe lub przyrodnicze, które jest na tyle szczególne, że przekracza granice narodowe i ma powszechne znaczenie dla obecnych i przyszłych pokoleń ludzkości. Polska wersja językowa Wytycznych operacyjnych stosuje termin „wyjątkowa uniwersalna wartość”.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Dziennik Ustaw 1976 r. nr 32 poz. 190 (pol.). W: Dziennikustaw.gov.pl [on-line]. [dostęp 2016-08-29].
  2. ↑ a b c Tadeusz Jaworski. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. „Ochrona Zabytków”. 3-4 (30), s. 108-112, 1977. 
  3. ↑ Katarzyna Zalasińska. Ochrona miejsc światowego dziedzictwa w prawie polskim – plan naprawczy. „Ochrona_Zabytkow”. 4, s. 127–134, 2012. 3. 
  4. ↑ World Heritage Centre: Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. UNESCO, 8 July 2015, s. 11. [dostęp 2016-08-29].
  5. ↑ Centrum Światowego Dziedzictwa: Wytyczne operacyjne do realizacji Konwencji światowego dziedzictwa. UNESCO, Luty 2012. [dostęp 2017-07-07].
  6. ↑ UNESCO: The General Assembly of States Parties to the World Heritage Convention (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  7. ↑ a b c d UNESCO: The World Heritage Committee (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  8. ↑ UNESCO: World Heritage Fund (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  9. ↑ UNESCO: Reporting and Monitoring (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  10. ↑ UNESCO: Advisory Bodies (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  11. ↑ a b UNESCO: World Heritage List Nominations (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  12. ↑ a b UNESCO: UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List (ang.). [dostęp 2016-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-02)].
  13. ↑ a b c d e f Bart J.M. van der Aa: Preserving the heritage of humanity? Obtaining world heritage status and the impacts of listing. University of Groningen, 2005, s. 1. ISBN 90-90-18633-6. [dostęp 2016-08-30].
  14. ↑ a b c d e Francesco Bandarin, kier.: WORLD HERITAGE Challenges for the Millennium. UNESCO World Heritage Centre, January 2007, s. 26. [dostęp 2016-08-30].
  15. ↑ a b c UNESCO Archives: Archive Group AG 1 - International Institute of Intellectual Co-operation (ang.). [dostęp 2016-08-30].
  16. ↑ a b c d e Francesco Bandarin, kier.: WORLD HERITAGE Challenges for the Millennium. UNESCO World Heritage Centre, January 2007, s. 27. [dostęp 2016-08-30].
  17. ↑ a b c Francesco Bandarin, kier.: WORLD HERITAGE Challenges for the Millennium. UNESCO World Heritage Centre, January 2007, s. 28. [dostęp 2016-08-30].
  18. ↑ UNESCO: The Organization's history (ang.). [dostęp 2016-08-30].
  19. ↑ Akt konstytucyjny Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury. W: VILP [on-line]. [dostęp 2016-08-30].
  20. ↑ a b c d e f g UNESCO World Heritage Centre: World Heritage Information Kit. UNESCO World Heritage Centre, June 2008, s. 7. [dostęp 2016-08-30].
  21. ↑ Douglas Pocock. Some reflections on World Heritage. „Area”. 3 (29), s. 260, September 1997. DOI: 10.1111/j.1475-4762.1997.tb00028.x. ISSN 1475-4762 (ang.). 
  22. ↑ Bart J.M. van der Aa: Preserving the heritage of humanity? Obtaining world heritage status and the impacts of listing. University of Groningen, 2005, s. 2. ISBN 90-90-18633-6. [dostęp 2016-08-30].
  23. ↑ a b c Anna Leask, Alan Fyall: Managing World Heritage Sites. Routledge, 2006, s. xxi. ISBN 978-1-136-38113-3. [dostęp 2016-08-30].
  24. ↑ UNESCO World Heritage Centre: World Heritage Information Kit. UNESCO World Heritage Centre, June 2008, s. 8. [dostęp 2016-08-30].
  25. ↑ a b Francesco Bandarin, kier.: WORLD HERITAGE Challenges for the Millennium. UNESCO World Heritage Centre, January 2007, s. 29. [dostęp 2016-08-30].
  26. ↑ a b UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  27. ↑ UNESCO: States Parties Ratification Status (ang.). [dostęp 2016-08-29].
  28. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Światowe Dziedzictwo UNESCO (pol.). [dostęp 2016-08-29].

Linki zewnętrzne

[[Kategoria:]]

Media użyte na tej stronie

Castle Square, Warsaw.jpg
Autor: Lee Kindness, Licencja: CC BY 2.5
Castle Square and the Royal Castle, Warsaw / Warsawa
Kwiaton 2.jpg
(c) Ed88, CC-BY-SA-3.0
Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoni.
Toruń - Old Town by night 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Wieczorny widok z lewego brzegu Wisły na centralną część Starego Miasta w Toruniu.
Swiątynia Pokoju w Jaworze - 191.jpg
Autor: Danapass, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Jawor - zespół kościoła „Pokoju”, ul. Limanowskiego 40 / Park Pokoju:
- kościół ewangelicki, szach., 1654-56, 1709,
- d. cmentarz przy kościele. ob. park miejski „Park Pokoju”, 2 poł. XVII, 1867, 1970,
- dom dzwonnika przy kościele Pokoju, ob. pastorówka parafii ewang.-augsb., szach., ul. Park Pokoju 2, poł. XVII
Panorama of Malbork Castle, part 4.jpg
Autor: DerHexer; derivate work: Carschten, Licencja: CC BY-SA 3.0
Picture taken in Malbork after Wikimania 2010 conference. Panorama of Malbork Castle, Żuławy region, Poland.
Centennial Hall in Wrocław and Zoo Wrocław 1.jpg
Autor: Robert Niedźwiedzki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Hala Stulecia we Wrocławiu po renowacji z 2009 r. i brama główna do Zoo.
Wieliczka-saltmine-kinga.jpg
Autor: Cédric Puisney, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kaplica św. Kingi w Wieliczce
Wisent.jpg
Autor: Henryk Kotowski z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Żubr europejski
Birkenau gate.JPG
Autor: Michel Zacharz AKA Grippenn[1], Licencja: CC BY-SA 2.5
The gatehouse at the former German Nazi concentration camp of Auschwitz II (Birkenau), leading to the gas chambers. Note that this is inside the camp looking back from the loading ramp to the "Gate of Death". The gatehouse was built in 1943 and the rail spur began operating in May 1944. Before then, deportees arrived at the old Judenrampe over two kilometres away and either walked or were taken in trucks to the gas chambers.
Rynek Glowny w Krakowie.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kraków, Rynek Główny i kościoły NMP i Św. Wojciecha
UNESCO BLUE LOGO.png
Autor: www.unesco.org/, Licencja: FAL
UNESCO blue logo
Park Muzakowski5.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Akumiszcza (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 3.0

Fürst-Pückler-Park (Park Mużakowski)

Author: Adam Kumiszcza
Kalwaria Zebrzydowska 024.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
Kalwaria Zebrzydowska, kościół NMP
Welterbe.svg
UNESCO World Heritage Logo (German Version)