Konwencjonalny charakter języka

Konwencjonalny charakter języka, niemotywowany charakter języka, arbitralny charakter języka – cecha języka polegająca na tym, że jest on systemem znaków opartym na umowie (konwencji) społecznej[1], umożliwiającym wyrażanie treści za pomocą dowolnych środków językowych[2]. Nie ma bezpośredniego związku naturalnego (opartego na podobieństwie czy też ikoniczności[3]) między znakiem językowym jako formą oznaczającą (dźwiękową, signifiant) a treścią oznaczaną (znaczeniem, signifié)[1][4]. Świadectwem tego jest fakt, że różne języki (i ich odmiany) używają odmiennych określeń i struktur do przekazania tej samej treści, np.: pol. książka – fr. livre – niem. buch; słow. dom – ang. house – fr. maison[4][5].

Pewnymi wyjątkami są onomatopeje (np. kukułka), które wykazują związek imitacyjny względem pojęć oznaczanych, oraz wykrzykniki (np. oj, ach), powiązane z ruchami ekspresywnymi człowieka. Jednakże również te jednostki są ostatecznie konwencjonalizowane w praktyce mownej, na poziomie różnych języków przybierając różne formy[4].

Konwencjonalność języka przejawia się również w tym, że jest on tworem przekazywanym za pośrednictwem tradycji społecznej, podobnie jak zwyczaje, wierzenia itp.[1][6]

Znaki językowe, pomimo swojego konwencjonalnego charakteru, nie poddają się łatwo zmianom[3][7]. Każdy znak wykazuje bowiem pewną trwałość, przynajmniej w krótkim okresie[3]. Zmiany wymagają dłuższego okresu historycznego[3]. Ponadto znak musi być akceptowany przez pewną wspólnotę, tj. nie może być spontanicznym wytworem jednostki. Jego postać musi także odpowiadać systemowi dźwiękowemu danego języka[8].

Część językoznawców tezą o arbitralności uzasadnia odejście od preskryptywizmu i normatywnych koncepcji poprawności językowej[9], a także odrzucenie koncepcji istnienia języków, dialektów i form językowych wyższych lub niższych z perspektywy czysto lingwistycznej (w oderwaniu od czynników społecznych)[6]. Nieuwzględnianie arbitralnego charakteru języka odróżnia popularne postawy językowe, nastawione na wartościowanie różnych środków językowych (pod względem walorów logiczno-estetycznych), od naukowych poglądów językoznawczych[10].

Termin „arbitralny” został wprowadzony przez Ferdinanda de Saussure'a[8], założyciela strukturalizmu[11].

Przypisy

  1. ↑ a b c Polański 1999 ↓, s. 315.
  2. ↑ Kapović, Starčević i Sarić 2016 ↓, s. 49.
  3. ↑ a b c d Marcin Józefaciuk, Pojęcie znaku w językoznawstwie, „Językoznawstwo: współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze”, 1 (2), 2008, s. 49.
  4. ↑ a b c Polański 1999 ↓, s. 54.
  5. ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 68.
  6. ↑ a b Milroy i Milroy 1999 ↓, s. 10.
  7. ↑ Polański 1999 ↓, s. 394.
  8. ↑ a b Eugen Pauliny, Slovenská fonológia, Bratysława: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1979, s. 15–16 (słow.).
  9. ↑ Kapović, Starčević i Sarić 2016 ↓, s. 47–49.
  10. ↑ Milroy i Milroy 1999 ↓, s. 10–11.
  11. ↑ Mistrík 1992 ↓, s. 376.

Bibliografia