Kopalnia Pomorzany

Kopalnia Pomorzany
Ilustracja
Kopalnia Olkusz-Pomorzany, wieża wyciągowa szybu Chrobry w Olkuszu (2020)
Państwo Polska
Województwo małopolskie
SiedzibaOlkusz
Data założenia1974
Forma prawnaoddział ZGH Bolesław
Zatrudnienie1159 (2015)[1]
Położenie na mapie Olkusza
Mapa konturowa Olkusza, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Położenie na mapie powiatu olkuskiego
Mapa konturowa powiatu olkuskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Położenie na mapie gminy Olkusz
Mapa konturowa gminy Olkusz, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kopalnia Pomorzany”
Ziemia50°17′04,2″N 19°32′03,1″E/50,284500 19,534194

Kopalnia Pomorzany (również Olkusz-Pomorzany[2]) – kopalnia rud cynku i ołowiu[3] działająca od roku 1974[4][5] do 2020[6], zlokalizowana w Bolesławiu i Olkuszu[7]. Kopalnia należała do ZGH Bolesław[8] i pod koniec istnienia była jedyną w Polsce kopalnią tych rud.

Złoża rud cynkowo-ołowianych w regionie śląsko-krakowskim są jednymi z największych złóż typu Mississippi Valley na świecie. Były eksploatowane od XII wieku, ale ich szczegółowe rozpoznanie zostało przeprowadzone w latach 1952–1977. Po 1945 roku działało 10 kopalń w niecce bytomskiej, chrzanowskiej i okręgu olkuskim[5].

Złoże rud cynku i ołowiu o powierzchni 7,9 km² eksploatowane przez kopalnię Pomorzany jest usytuowane w rowie tektonicznym na głębokości 80–140 m pod powierzchnią. Zostało udokumentowane w latach 1960–1992[5] oraz 1976–1992[9].

(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Blenda cynkowa, ruda cynku i ołowiu z kopalni Pomorzany
ZGH Bolesław, miejsce przetwarzania urobku kopalni Pomorzany

Oprócz rud metalicznych w złożach eksploatowanych przez kopalnię występuje powstały prawdopodobnie w paleogenie[10] węgiel brunatny, głównie w postaci żelinitu[11], niemający jednak znaczenia gospodarczego[10]. Węgiel występuje jako wypełnienie grawitacyjnych form krasowe dolomitów[10].

Prace przygotowawcze w celu udostępnienia złóż w rejonie Pomorzany zostały rozpoczęte w 1969 roku[4]. Wydobycie ruszyło w 1974 roku, urobek z kopalni Pomorzany i Olkusz był przekazywany do wspólnego zakładu wzbogacania[5]. Wyrobiska są zabezpieczane głównie poprzez obudowę kotwiową[12].

Transport załogi odbywa się głównie upadowymi za pomocą samochodów terenowych, główny szyb Chrobry służy przede wszystkim do transportu urobku, rzadko do zjazdów personelu[12]. Pozyskiwanie urobku odbywa się poprzez roboty strzałowe[2].

Do 2015 roku wydobyto 71,8 mln ton rudy, z czego uzyskano 3,021 mln ton cynku i 0,869 mln ton ołowiu[13].

Ze względu na wyczerpywanie się surowca[14], planowano początek wygaszania kopalni na 2016 rok, jednak ZGH Bolesław otrzymał koncesję na wydobywanie rud ze złoża Klucze, przez to likwidacja kopalni przesunęła się o 3 lata[8].

29 kwietnia 2020 podjęto decyzję o zaprzestaniu wydobycia z dniem 31 grudnia 2020 roku; likwidacja kopalni pochłonie 140 mln złotych[6]. Na początku stycznia 2022, krótko po zatrzymaniu pomp odwadniających kopalnię, wyschła rzeka Sztoła, która zasilana była wodą z tych pomp[15]. W tym samym czasie, 7 stycznia 2022, zaobserwowano w lesie w Bolesławiu położonym w pobliżu, spore zapadlisko (ok. 12-15 metrów głębokości i 60-90 metrów średnicy). Zapadlisko to może mieć również związek ze zmianami związanymi z oddziaływaniem wody w likwidowanej kopalni[16].

Przypisy

  1. ↑ WUG ↓.
  2. ↑ a b Trepka 2007 ↓.
  3. ↑ Włodarz 2006 ↓, s. 132.
  4. ↑ a b Włodarz 2006 ↓, s. 134.
  5. ↑ a b c d Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1483.
  6. ↑ a b Damian Słomski: Kopalnia „Olkusz-Pomorzany” idzie do likwidacji. Procedura pochłonie 140 mln zł. W: money.pl [on-line]. 2020-04-29. [dostęp 2020-05-01].
  7. ↑ Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 741.
  8. ↑ a b Ponikowska 2016 ↓.
  9. ↑ Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1484.
  10. ↑ a b c Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 739.
  11. ↑ Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 744.
  12. ↑ a b Szopa 2016 ↓.
  13. ↑ Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1485.
  14. ↑ Ponikowska 2013 ↓.
  15. ↑ Wojciech Todur: Sztoła przestała płynąć z dnia na dzień. Znikła „górska rzeka (pol.). wyborcza.pl, 2022-01-08. [dostęp 2022-01-08].
  16. ↑ mb: Las bolesławski. Powstało wielkie zapadlisko. Ludzie boją się o swoje domy (pol.). gazeta.pl, 2022-01-10. [dostęp 2022-01-10].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Industriegebiet.png
Autor: Sal73x, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sign for industry
Zakład ZGH w Bukownie koło Olkusza.jpg
Autor: Ufoizba, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zakład ZGH w Bukownie koło Olkusza. W tle widok na Zagłębie.
Powiat olkuski location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Schalenblende-315733.jpg
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Sphalerite, variety Schalenblende
Locality: Pomorzany Mine, Gmina Olkusz, Lesser Poland Voivodeship, Poland
Size: 7.4cm x 4.2cm x 0.8cm
Schalenblende is a mixture of wurtzite, galena, marcasite, and sphalerite that is carved and polished. This small slab of polished schalenblende is characteristic of the material that once came out of Poland and is regarded as a classic lapidary material
Olkusz location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa Olkusza, Polska
Olkusz (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Olkusz mine Chrobry headframe.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
kopalnia Olkusz-Pomorzany, wieża wyciągowa szybu Chrobry przy ul. Wspólnej (zdjęcie złączone z 5 fotografii)