Kopalnia Węgla Kamiennego Centrum

KWK Centrum

Kopalnia Węgla Kamiennego Centrum

Widok na szyby KWK Centrum
Państwo	Polska
Siedziba	Bytom
Data założenia	1 grudnia 1881[1]
Data likwidacji	od 9 maja 2015 do Teraz
Położenie na mapie Bytomia Kopalnia wydobywająca węgiel kamienny.
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kopalnia wydobywająca węgiel kamienny.
Położenie na mapie województwa śląskiego Kopalnia wydobywająca węgiel kamienny.
50°21′14,8″N 18°53′33,2″E/50,354111 18,892556
Strona internetowa

Kopalnia Węgla Kamiennego Centrum (do 1945 roku niem. Karsten-Zentrum^[2], Dymitrow, Zakład Górniczy Bytom) – kopalnia węgla kamiennego, działająca od 1 grudnia 1881 roku do 9 maja 2015 roku, od 9 maja 2015 roku w likwidacji^[3]. Kopalnia znajduje się w Bytomiu.

Warunki geologiczne oraz udostępnienie złoża

Warunki geologiczne w kopalni zawsze były bardzo trudne, występowały w niej m.in. zagrożenie metanowe, pożarowe i tąpania. Dlatego w 1935 roku z powodu nasilenia się tąpań i pożarów w kopalni dokonano zmian w eksploatacji pokładów węgla: nastąpiło przejście z systemu filarowego na system ścianowy z zawałem stropu, a do ścian zastosowano obudowę stalową. Złoża węgla kamiennego w kopalni udostępniono pięcioma szybami: Rejtan, Skarga, Staszic, Budryk i Witczak.

Historia

(c) Bundesarchiv, B 145 Bild-P011877 / CC-BY-SA 3.0

Kopalnia Karsten-Zentrum w 1930 roku

Kopalnia wywodziła się z wcześniejszej kopalni galmanu Teresa. Pod koniec lat. 50. XIX wieku, po zakończeniu wydobycia galmanu zaczęto wydobywać węgiel kamienny w kopalniach Karsten i Centrum^[4].

Kopalnia była eksploatowana już od końca 1879 roku. Powstała 1 grudnia 1881 roku z połączenia kilku kopalń i pól górniczych pod nazwą Vereinigte Karsten-Centrum^[1].

W latach 1909–1911 zbudowano instalację do poboru wody kopalnianej dołowej dla mieszkańców Bytomia. Wodę pobierano z rząpia szybu wentylacyjnego (dawniej niem. Bahnschacht), który znajdował się w pobliżu dworca kolejowego w Karbiu. Szyb należał wcześniej do kopalni galmanu Maria, miał wówczas głębokość 76,5 m. Kopalnia Karsten Centrum pogłębiła go i wykorzystywała jako szyb wentylacyjny^[5].

Kopalnia dostarczała pompowaną z głębokości około 700 metrów wysoko zmineralizowaną solankę do pobliskiego zakładu kąpielowego^[6] od 1934 roku przypuszczalnie do lat 60. XX wieku^[7].

Od 1945 roku zakład funkcjonował pod nazwą Karsten-Zentrum^[2].

Przy kopalni od 1945 roku istniał obóz pracy przymusowej dla więźniów, internowanych i jeńców. Pod koniec listopada 1945 roku przebywało w nim przeszło 1400 osób. Obóz funkcjonował co najmniej do grudnia 1949 roku^[8].

Od 2 lipca 1950 zmieniono nazwę na Dymitrow. Nazwę tę nadano na cześć bułgarskiego działacza komunistycznego Georgija Dymitrowa. W maju 1990 w wyniku referendum wśród załogi kopalni powrócono do nazwy „Centrum”. W 1993 roku kopalnia została zakładem Bytomskiej Spółki Węglowej S.A. i nazwano ją: Zakład Górniczy „Centrum” Sp. z o.o.

W 1993 roku kopalnia Centrum stała się częścią Bytomskiej Spółki Węglowej. 1 września 1993 roku nastąpiło połączenie kopalni Centrum z kopalnią Szombierki; utworzono tym samym Kopalnię Węgla Kamiennego Centrum-Szombierki^[9].

1 stycznia 1996 roku rozpoczęto likwidację ruchu Szombierki; 1 marca tegoż roku zakończono wydobycie w tymże ruchu^[10]. Większość zabudowań ruchu Szombierki (poza Szybem Krystyna i Ewa) została rozebrana do 2001 roku^[11].

Na skutek likwidacji ruchu Szombierki, w 1999 roku wydzielono część zasobów węglowych i utworzono złoże Centrum, które było eksploatowane od 7 lipca 1999 roku przez nową jednostkę – Zakład Górniczy Centrum, utworzoną 1 lipca tegoż roku^[9].

1 lutego 2003 roku Zakład Górniczy Centrum stał się częścią Kompanii Węglowej^[9].

1 stycznia 2005 roku poprzez połączenie Zakładu Górniczego Bytom III i Zakładu Górniczego Centrum utworzono dwuruchową Kopalnię Węgla Kamiennego Bobrek-Centrum^[12] z siedzibą w Bytomiu^[3], w której dawny Zakład Górniczy Centrum stanowił ruch Centrum.

24 marca 2015 roku zarząd Kompanii Węglowej podjął uchwałę, w której zdecydowano o rozdzieleniu KWK Bobrek-Centrum. Wyodrębniona KWK Centrum weszła w struktury Spółki Restrukturyzacji Kopalń i 9 maja 2015 roku została postawiona w stan likwidacji całkowitej^[3], natomiast 15 grudnia 2015 roku KWK Bobrek-Centrum została połączona z Kopalnią Węgla Kamiennego Piekary; utworzono tym samym dwuruchową kopalnię Bobrek-Piekary^[13].

W miejscu dawnej kopalni, z wykorzystaniem pozostałej infrastruktury dołowej, ma powstać duża przepompownia w celu odwadniania niecki bytomskiej^[14]. Aktualnie kopalnia posiada następujące szyby: Budryk, Rejtan, Staszic i Witczak

Katastrofy górnicze na terenie kopalni

• 1979 – 10 października o 18.55 w ówczesnej kopalni „Dymitrow” w Bytomiu na oddziale IV na poziomie 774 m nastąpił wybuch pyłu węglowego. Zginęło 33 górników którzy znaleźli się w bezpośredniej strefie wybuchu, w tym 17 osób dozoru i długoletnich pracowników. Udało się uratować dziesięciu górników, trzech z nich zostało hospitalizowanych^[15].
• 1982 – wówczas KWK „Dymitrow” – doszło do bardzo silnego wybuchu gazów pożarowych obejmującego swym zasięgiem również bazę ratowniczą co spowodowało śmierć 18 osób^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Bytomianie tęsknią za solanką. Życie Bytomskie, 2015-05-10. [dostęp 2017-08-13].
• Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 39. ISBN 83-00-00648-6.
• Kompania Węglowa S.A. (pol.). [dostęp 2009-10-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 lipca 2008)].
• Kopalnia Węgla Kamiennego „Centrum”. Informacja o oddziale (pol.). Spółka Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna w Bytomiu. Oddział w Bytomiu. [dostęp 2016-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-11)].
• Jacek Madeja: Gwarancje zatrudnienia, urlopy przedemerytalne. Porozumienie związkowców z rządem. Gazeta Wyborcza, 2015-01-17. [dostęp 2016-12-13].
• Iwona Makarska: Węglokoks Kraj walczy o koncesje na wydobycie węgla w KWK Bobrek Piekary. Dziennik Zachodni, 2016-10-05. [dostęp 2016-12-13].
• Przemysław Nadolski: Powstanie i rozwój bytomskiej infrastruktury – wodociągi i kanalizacja, gaz, energia elektryczna. W: Bytom i jego dziedzictwo. W 750-lecie nadania praw miejskich (Materiały z interdyscyplinarnej konferencji naukowej w Bytomiu w dniach 18–19 listopada 2004 r.). Gabriela Bożek (red.). Urząd Miejski w Bytomiu, cop. 2004, s. 259. ISBN 83-85871-40-3.
• Albert Stütz, Hermann Brück. Das neue Hallenschimmbad in Beuthen O.-S.. „Zentralblatt der Bauverwaltung Vereinigt mit Zeitschrift Für Bauwesen”, 1934-12-12. Wilheim Ernst & Sohn (niem.).