Kopis

Żelazny kopis z V-IV wieku p.n.e.

Kopis (stgr. κοπίς, l.mn. kopides) – jednosieczna grecka broń biała o falistej klindze, używana w starożytności.

Opis

W odróżnieniu od starszych obusiecznych broni hoplitów (xiphos, egcheiridion), był to rodzaj długiego, jednoręcznego noża, o ostrej wewnętrznej krawędzi. Wykuwano go z jednego kawałka metalu. Niekiedy utożsamiany niesłusznie ze współczesną mu machairą[1], różnił się od niej jednak przede wszystkim ukształtowaniem głowni. Nieco esowate ostrze z niemal prostym tylcem, łukowato przechodzące w sztych, istotnie różniło się od zakrzywionego brzeszczotu machairy, także tym, że miała ona zbrocza, a kopis – ość lub zbrocze. Rękojeść stylizowana na głowę drapieżnego ptaka mogła być półotwarta (w machairze – półotwarta albo zamknięta kabłąkiem) i prawdopodobnie półtoraręczna, czasem też wyposażona w nieduży jelec. Pochwa o skórzanym poszyciu była prosta, o rozszerzonej szyjce i z niedużym okuciem dolnym (trzewikiem).

Pochodzenie i zastosowanie

Kopis był faktycznie wytworem italskim i wywodził się przypuszczalnie od jednosiecznego tzw. miecza antenowego. Znany w Italii na początku VIII wieku p.n.e., w Grecji pojawił się w VI stuleciu p.n.e.[2] Nadal rozbieżne poglądy uznają jego pochodzenie z Etrurii, skąd miał przenikać na obszar Hellady przed wojnami perskimi, lub uważają za późniejszy wynalazek macedoński. Broń ta wykorzystywana także przez kawalerię, największą popularnością cieszyła się w Grecji i poza nią w IV-III wieku p.n.e. Używana potem w Persji i w Indiach, na zachodzie znana była również Kartagińczykom i Iberom[3] (nawet Luzytanom), których falcata stała się właściwie jego naśladownictwem.

Broń noszono na pendencie przez prawe ramię. Dostatecznie ciężki i wyważony kopis służył do płatowego cięcia. Zadawano nim ciosy jak tasakiem, poprzez cięcie albo rąbanie, powodując rozległe, lecz dość powierzchowne rany.

Zobacz też

Przypisy

  1. Np. Z. Żygulski stwierdza jedynie różnicę w nazwie (Broń starożytna…, dz. cyt., s. 38), natomiast B. Szubelak podkreśla konstrukcyjne różnice, powołując się też na J.K. Andersona, który machairę określa jako szablę, a kopis jako rodzaj tasaka (Hoplita grecki VII-V w. p.n.e., dz. cyt., s. 64).
  2. Peter Conolly: Historia armii greckiej. Wrocław: Wyd. Dolnośląskie, 1991, s. 61.
  3. Potwierdzają to znaleziska z obszaru Hiszpanii (Peter Conolly: Historia armii greckiej, dz. cyt., s. 61).

Bibliografia

  • Bronisław Szubelak: Hoplita grecki VII-V w. p.n.e. Studium bronioznawcze. Zabrze: Wydawnictwo Inforteditions, 2007, s. 65-67. ​ISBN 973-83-89943-19-4​.
  • Zdzisław Żygulski, Broń starożytna. Grecja – Rzym – Galia – Germania, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1998, ISBN 83-03-03702-1, OCLC 749280375.

Media użyte na tej stronie

Iron machaira (sword) MET SF2001346.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC0
Greek; Sword, machaira; Miscellaneous-Iron