Koprzywnica

Koprzywnica

— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Kościół św. Floriana
Herb
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	sandomierski
Gmina	Koprzywnica
Prawa miejskie	1268–1869 1 stycznia 2001[1]
Burmistrz	Aleksandra Klubińska
Powierzchnia	17,9 km²
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość	2429[2][3] 135,7 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 15
Kod pocztowy	27-660
Tablice rejestracyjne	TSA
Położenie na mapie gminy Koprzywnica Koprzywnica
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Koprzywnica
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Koprzywnica
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego Koprzywnica
50°35′26″N 21°35′01″E/50,590556 21,583611
TERC (TERYT)	2609044
SIMC	0796588
Urząd miejski ul. 11 Listopada 88 27-660 Koprzywnica
Strona internetowa

Koprzywnica, dawniej także Pokrzywnica^[4] – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, nad rzeką Koprzywianką. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Koprzywnica. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnobrzeskiego.

Historycznie położona jest w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej. Była miastem klasztoru cystersów koprzywnickich w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku^[5].

Według danych z 1 stycznia 2018 Koprzywnica liczyła 2497 mieszkańców^[2].

Przez miasto przechodzi szlak cysterski, tarnobrzeska odnoga Małopolskiej Drogi św. Jakuba, czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic oraz zielony szlak rowerowy z Sandomierza do Ujazdu.

Miejsce popisów szlachty województwa sandomierskiego I Rzeczypospolitej^[6].

Nazwa

Wymieniona w 1279 w jednym z łacińskich dokumentów jako „Copriuinica”^[7]. W dawnej historiografii występuje również jako Pokrzywnica (nazwa Koprzywnica jest czechizmem).

Historia

W okolicach Koprzywnicy w czasach przedchrześcijańskich istniał bardzo silny ośrodek kultu ognia. Osada nad Koprzywianką istniała już w początkach XII wieku. W 1185 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy sprowadził z burgundzkiego Morimondu cystersów, które wysyłało swoich wychowanków do wielu klasztorów w Europie. Mikołaj Bogoria Skotnicki Skickia (1150-1238) – rycerz, komes (darczyńca Cystersów) podarował w 1185 r. – Koprzywnicę i w tej świętokrzyskiej gminie kilka wsi np.; Krzcin, Gnieszowice i koło Krosna m. Wietrzno i inne miejscowości, zakonowi cystersów, przybyłemu z Francji i to przy staraniach księcia Kazimierza Sprawiedliwego. Pomogli im także biskupi krakowscy – Gedko oraz Pełka.

Dokumentem księcia Bolesława V Wstydliwego z 8 grudnia 1268 r. osada targowa Koprzywnica uzyskała prawa miejskie na prawie magdeburskim (na wzór miasta Krakowa). Dzięki cystersom miasto przeżywało duży rozkwit. W wiekach XV-XVII zaliczane było do średniej wielkości ośrodków Małopolski. Legat papieski, biskup firmański Filip w łacińskim dokumencie z lipca 1279 r. wystawionym w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru Cystersów w Koprzywnicy; prawo do pobierania dziesięciny między innymi z tutejszej miejscowości, Wietrzna, Krzcina i Gnieszowic^[7].

Pisemna wzmianka o Koprzywnicy pochodzi z 1280 i związana jest ze zwycięstwem Leszka Czarnego pod Koprzywnicą, nad wojskami Księcia ruskiego Lwa, po którym Leszek Czarny, uderzył na ziemie pogranicza, zdobywając m.in. Przeworsko.

Jak podaje kronika Janka z Czarnkowa, na krótko przed swą śmiercią nocował w klasztorze cystersów Kazimierz Wielki. W 1606 miał tu miejsce rokosz szlachty przeciwko Zygmuntowi III Wazie pod przywództwem Mikołaja Zebrzydowskiego.

W latach 1655–1660 Koprzywnica ucierpiała w wyniku potopu szwedzkiego. Katarzyna Bobola z h. Leliwitów – właścicielka włości w tych stronach – siostra Stanisława Boboli i krewna św. Andrzeja Boboli, wzięła 16 listopada 1676 r. w Koprzywnicy ślub z Gabrielem Witowskim, udzielony przez opata Cystersów z Koprzywnicy – Jerzego Ossolińskiego i urządziła wielkie wesele.

Po kasacji zakonu cystersów w 1820 Koprzywnica podupadła, i w 1869 r. utraciła prawa miejskie. Zostały one jej przywrócone 1 stycznia 2001 roku.

W 1911 sprowadzono relikwie świętego Floriana, które miały chronić, zdaniem wiernych, ten gród od pożarów i innych klęsk.

W 1921 mieszkało tu 2349 osób. W 1929 działało stałe połączenie autobusowe z Sandomierzem. Funkcjonowały dwa kościoły katolickie (jeden filialny) i synagoga^[8]. W budynku synagogi działał cheder „Jesode ha-Tora”, w którym czterech nauczycieli uczyło się 80 dzieci. Działała także szkoła żydowska dla dziewcząt^[9].

12 maja 2009 r. Koprzywnicę odwiedził Prezydent RP Lech Kaczyński. Była to pierwsza od prawie 650 lat, od pobytu króla Kazimierza Wielkiego, wizyta głowy państwa w tej miejscowości^[10].

Przy ul. Leśnej znajdował się kirkut o powierzchni 1,5 ha. Nie wiadomo dokładnie kiedy powstał. W czasie II wojny światowej został zdewastowany przez hitlerowców. Zachowały się tylko ślady mogił^[11][12][13].

Struktura powierzchni

Według danych z lat 2001-2005^[14] miasto Koprzywnica ma obszar 17,9 km². W ciągu tego okresu zmniejszył się procentowy udział użytków rolniczych (z 80,5% w 2001 do 71,8% w 2005) oraz lasów (z 8,8% w 2001 do 8,7% w 2005, przy czym zwiększył się on w stosunku do roku 2003 z 8,9%) na rzecz zwiększenia się areału nieużytków (z 10,7% w 2001 do 19,5% w 2005). Część użytków rolnych (m.in. gruntów ornych) i nieużytków wykorzystana została pod zabudowę miejską, w tym celu wykorzystano też znaczne połacie łąk. Jednak bardzo niska opłacalność/dochodowość z areału użytków rolnych wymusiła na mieszczanach-rolnikach działania na rzecz odłogowania oraz zadrzewiania znacznych połaci swoich domostw; trendu tego nie powstrzymały dopłaty bezpośrednie z UE, bowiem znaczna część z nich przebranżowiła się.

Tabela 1. Poziom rolniczej działalności m. Koprzywnica w latach 2001-2005^[15]

WYSZCZEGÓLNIENIE					J. m.	STRUKTURA POWIERZCHNI (w latach według rodzaju rolniczej działalności)
						2001	2002	2003	2004	2005
I.	OGÓŁEM				ha	1 790
					%	100
II.	UŻYTKI ROLNE
	1.	Powierzchnia użyt- ków rolnych			ha	1441	1441	1434	1286	1286
					%	80,5	80,5	80,1	71,8	71,8
		—	grunty orne		ha	957	957	828	728	728
					%	66,4	66,4	57,7	56,6	56,6
		—	sady		ha	222	222	423	423	423
					%	15,4	15,4	29,5	32,9	32,9
		—	łąki		ha	258	258	158	128	128
					%	17,9	17,9	11	10	10
		—	pastwiska		ha	4	4	25	7	7
					%	0,3	0,3	1,8	0,5	0,5
II.	LASY
	1.	Lasy i grunty leśne			ha	158	158	160	155	155
					%	8,8	8,8	8,9	8,7	8,7
III.	POZOSTAŁE GRUNTY
	1.	Pozostałe grunty i nieużytki			ha	191	191	196	349	349
					%	10,7	10,7	11	19,5	19,5

Zabytki

Pocysterski kościół pw. św. Floriana

• Układ urbanistyczny, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.691 z 4.12.1956 i z 23.10.1987)^[16]
• Kościół parafialny pw. MB Różańcowej z końca XVII w., przebudowany w XIX w. (nr rej.: A.692 z 31.03.1971 i z 14.06.1977)^[16].
• Zespół opactwa cystersów (nr rej.: A.693/1-4 z 10.01.1966 i z 14.06.1977)^[16]:
  • kościół parafialny pw. św. Floriana z I połowy XIII w., przebudowywany w XVI, XVII–XVIII w. i w 1920 r.,
  • wschodnie skrzydło klasztorne z I połowy XIII w., przebudowywane w XIV–XIX w.,
  • dworek opacki z 1620 r., przebudowany w XVIII w.,
  • ogród i ogrodzenie.
• Cmentarz parafialny przy ul. Cmentarnej (nr rej.: A.694 z 10.04.1989)^[16].

Zniszczone zabytki

• Kościół Wszystkich Świętych
• Kościół św. Leonarda
• Kościół Świętego Ducha

Transport

• 79 Droga krajowa nr 79: Warszawa – Sandomierz – Kraków – Katowice – Bytom
• 758 Droga wojewódzka nr 758: Iwaniska – Koprzywnica – Tarnobrzeg

Znani mieszkańcy

• Walenty Maciej Arcemberski
• ks. Tomasz Chachulski
• Franciszek Pantoczek

Sport

W Koprzywnicy, od 1932 roku, działa klub piłki nożnej, Koprzywianka Koprzywnica, występujący obecnie (sezon 2021/22) w klasie A, będącej siódmą, pod względem ważności klasą, męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce.

Największym sukcesem zespołu, jak dotąd (2019), były występy w klasie okręgowej^[17].

Ulice

Poniżej w tabeli 1 ulice będące integralną częścią miasta Koprzywnica, z aktualnie przypasanym im numerem zgodnym z TERYT z katalogu ULIC^[18].

Tabela 1. Ulice wchodzące w skład miasta na podstawie TERYT^[18]

Symbol ulicy	Nazwa ulicy	Symbol ulicy	Nazwa ulicy	Symbol ulicy	Nazwa ulicy	Symbol ulicy	Nazwa ulicy
00157	ul. Akacjowa	07565	ul. Jędrusiów	38524	ul. Mała Koprzywnica	19326	ul. Rzeczna
00432	ul. Armii Krajowej	08485	ul. Klasztorna	12210	ul. Mały Rynek	19491	ul. Sandomierska
02974	ul. Cicha	09299	ul. Stefana Kopra	12991	ul. Miodowa	20254	ul. Słoneczna
03503	ul. Czynowa	09796	ul. Krakowska	15233	ul. Osiecka	20683	ul. Sportowa
05085	ul. Floriańska	10009	ul. Krótka	16033	ul. Piaskowa	34756	ul. Stare Zarzecze
05345	ul. Garncarska	10562	ul. Kwiatowa	16264	ul. Józefa Piłsudskiego	21970	ul. Szkolna
05476	ul. Gęsia	10898	ul. Leśna	17011	ul. Polna	22675	ul. Tarnobrzeska
30701	skwer Jana Pawła II	11205	ul. 11 Listopada	17742	ul. Przemysłowa	25687	ul. Zarzecze
07318	ul. Władysława Jasińskiego	11937	ul. 3 Maja	19253	ul. Rynek	26469	ul. Stefana Żeromskiego

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 2546 mieszkańców.

• Piramida wieku mieszkańców Koprzywnicy w 2014 roku^[2].

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Koprzywnicy
• Koprzywnica (stacja kolejowa)
• Młodzieżowa Orkiestra Dęta Koprzywnica
• Parafia Matki Bożej Różańcowej w Koprzywnicy
• Parafia św. Floriana w Koprzywnicy

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek Piekosiński: Monumenta Meadievii Historica. Codex diplomaticus Poloniae minoris, Volumes 9-10. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1886, s. 144.

Linki zewnętrzne

• Koprzywnica (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 384 .
• Oficjalna strona miasta
• Strona nieoficjalna: historia, zabytki, charakterystyka Koprzywnicy