Kordieryt

Kordieryt
Ilustracja
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0

Richmond, Hrabstwo Cheshire, New Hampshire, USA
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy

ijolit, dichroit[1]

Skład chemiczny

glinokrzemian magnezu (Mg2Al3[AlSi5O18])

Twardość w skali Mohsa

7-7,5[2]

Przełam

muszlowy lub nierówny

Łupliwość

w trzech kierunkach; w jednym wyraźna, w dwóch niewyraźna

Pokrój kryształu

krótkosłupkowy, często zbliźniaczenia, przeważnie ma postać pseudoheksagonalnych, sześcio- i dwunastobocznych słupów[2]

Układ krystalograficzny

rombowy

Gęstość minerału

2,55-2,75 g/cm³[3]

Właściwości optyczne
Barwa

różne odcienie niebieskiego, także szaroniebieski, czerwony, rzadziej zielonawy, żółtawy, brązowy i bezbarwny[1]

Rysa

biała

Połysk

szklisty lub tłusty na powierzchni przełamu

Kordieryt (nazywany także: ijolit, dichroit) – minerał z gromady krzemianów z grupy krzemianów pierścieniowych. Należy do minerałów rzadkich.

Nazwa minerału wywodzi się od nazwiska Louisa Cordiera (1777–1861), francuskiego geologa, który jako pierwszy zajmował się badaniem kordierytu[1], odkryty w 1813 roku[4]. Nazwy synonimów pochodzą od greckich słów ion – "fiołek" i dichroos – "dwubarwny".

Charakterystyka

Właściwości

Kordieryt tworzy kryształy o pokroju słupkowym, przeważnie ma postać pseudoheksagonalnych, sześcio- i dwunastobocznych słupów, często zbliźniaczenia. Tworzy skupienia ziarniste, zbite oraz luźnych ziarn[2]. Jest minerałem kruchym, o muszlowym lub nierównym przełamie oraz szklistym lub tłustym na powierzchni przełamania połysku. Cechuje się łupliwością w trzech kierunkach – w jednym kierunku wyraźną i w dwóch niewyraźną łupliwością[2]. Kordieryt jest barwy niebieskiej, a także szaroniebieskiej, czerwonej, rzadziej jest zielonawy, żółtawy, brązowy i bezbarwny[1][4]. Wykazuje bardzo silny pleochroizm o obserwowalnych barwach: żółtej, niebieskiej, fioletowej[2][3]. Niektóre kryształy wykazują tęczową iryzację a także efekt kociego oka i asteryzmu[2].

Występowanie

Stanowi składnik skał metamorficznych, wytworzonych w przemianach regionalnych (gnejsów, granitognejsów, łupków) lub kontaktowych (Hornfelsów). Może występować w niektórych skałach magmowych (granitach) oraz w formie otoczaków w osadach aluwialnych. Współwystępuje z andaluzytem, sillimanitem, turmalinem, granatem, kwarcem, skaleniami, hematytem, apatytem, cyrkonem, pirotynem, spinelem, korundem[5]. Należy do minerałów rzadkich. Występuje w Sri Lance, Madagaskarze, Birmie, Indiach (Madras), USA (Connecticut, Handdam), Kanadzie (rejon Wielkiego Jeziora Niewolniczego), Brazylii (Minas Novas), Tanzanii (Babati), Namibii (Karasburg), Japonii, Australii, Niemiec (Bodenmais, Waldheim), Norwegii (Kragerö, Tvedestrand), Szwecji (Näverberg, Falun), Finlandii (Orijärvi), Islandii, Włoch, Hiszpanii (przylądek Gata), Francji, Czech (Vanov, Jihlava)[5]. W Polsce kordieryt występuje w kontaktowych hornfelsach osłony granitu Karkonoszy i w intruzji kłodzko-złotostockiej[6].

Zastosowanie

  • ceniony kamień kolekcjonerski i jubilerski,
  • tzw. "kompas wikingów" – dzięki własnościom pleochroicznym był używany przez żeglarzy do ustalania pozycji słońca przy zachmurzonym niebie[5]; kordieryt zastosowany jest również w tzw. "kompasie zmierzchu", stosowanym w lotnictwie, którego istotnym elementem jest filtr polaryzacyjny, przyrząd ten umożliwia określenie położenia słońca po jego zachodzie, na podstawie zmian polaryzacji błękitu nieba wraz z kierunkiem obserwacji, pozwala znaleźć położenie słońca z dokładnością do 2,5°, nawet jeśli znajduje się ono 7° poniżej linii widnokręgu.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d Sobczak 1998 ↓, s. 213.
  2. a b c d e f Żaba 2003 ↓, s. 221.
  3. a b webmineral.com: Villiaumite. [dostęp 2014-06-20].
  4. a b mindat.org: Villiaumite. [dostęp 2014-06-19].
  5. a b c Żaba 2003 ↓, s. 222.
  6. Sobczak 1998 ↓, s. 214.

Bibliografia

  • Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 221. ISBN 83-7183-174-9.
  • Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 213. ISBN 83-01-12493-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Cordierite Italie.jpg
Autor: Didier Descouens, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cordierite in rhyolite
Locality: Roccatederighi, Roccastrada, Grosseto Province, Tuscany, Italy.
Size of view 1.5 cm
Cordierite-den07-06aa.jpg
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Cordierite
Locality: Richmond Soapstone Quarry (Harris Quarry), Richmond, Cheshire County, New Hampshire, USA (Locality at mindat.org)
Size: cabinet, 18.8 x 18.3 x 11.0 cm
Cordierite (old classic!)
Root-beer-colored , classic barrel-shaped cordierite crystals to almos t2 inches. Perhaps a piece only a musem could love, but SO significant for this turn-of-the-1900s locality, for both the stellar condition and the overall size of the plate. I have never seen the like for sale.