Korea Południowa

Republika Korei

대한민국
大韓民國
Daehan-minguk

Flaga Korei Południowej Godło Korei Południowej
Dewiza: (kor.) 홍익인간 (de facto) trb. Hongik-ingan (Przynieść korzyść wszystkim ludziom)
Hymn: 애국가 trb. Aegukga (Pieśń miłości do ojczyzny)
Konstytucja	Konstytucja Korei Południowej
Język urzędowy	koreański, koreański język migowy[1]
Stolica	Seul Sedżong (de facto)[2]
Ustrój polityczny	demokratyczny
Typ państwa	republika prezydencka
Głowa państwa	prezydent Yoon Suk-yeol
Zależne od	Stanów Zjednoczonych (do 1990 r.)
Szef rządu	premier Han Duck-soo[3]
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	100 210 km² 0,28%
Liczba ludności (2019[4])  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	52 646 000 505,1 osób/km² Koreańczycy (95,1%), inni (4,9%)
PKB (2018)  • całkowite   • na osobę	1631 mld USD[5] 32 775 USD
PKB (PSN) (2018)  • całkowite   • na osobę	2138 mld[5] dolarów międzynar. 41 388[5] dolarów międzynar.
Waluta	won południowokoreański (KRW) = 100 czonów
Niepodległość	od Cesarstwa Wielkiej Japonii 15 sierpnia 1945
Religia dominująca	chrześcijaństwo (29,3%)
Strefa czasowa	UTC +9
Kod ISO 3166	KR
Domena internetowa	.kr
Kod samochodowy	ROK
Kod samolotowy	HL
Kod telefoniczny	+82

Korea Południowa (kor. 한국, hancha 韓國, trb. Hanguk), właściwie Republika Korei (kor. 대한민국, hancha 大韓民國, trb. Daehan-minguk) (wysłuchaj oryginalnej wymowy) – państwo w Azji Wschodniej, w południowej części Półwyspu Koreańskiego utworzone po II wojnie światowej na terenach zajętych przez wojska Stanów Zjednoczonych.

Geografia

Ukształtowanie powierzchni

Korea Południowa jest krajem górzysto-wyżynnym. We wschodniej części, wzdłuż wybrzeża Morza Wschodniego (Morze Japońskie), ciągną się Góry Wschodniokoreańskie, zbudowane z prekambryjskich skał metamorficznych (głównie łupki) i granitów, rozcięte dolinami rzek na kilka pasm górskich: Góry Diamentowe (Sorak-san, 1708 m) na granicy z Koreą Północną oraz Gyeongsang i Sobaek (Cziri-san, 1915 m), rozdzielone niziną rzeki Naktong-gang. W zachodniej części aluwialna nizina nad Morzem Żółtym z izolowanymi wzniesieniami o wysokości 700–800 m. Wybrzeże Morza Wschodniego (Morze Japońskie) wyrównane, Morza Żółtego – riasowe z licznymi zatokami, półwyspami i przybrzeżnymi wyspami, największa Czedżu (wysokość do 1950 m – wulkan Halla-san, najwyższy szczyt kraju) w Cieśninie Koreańskiej.

Klimat

Klimat jest monsunowy, w północnej i środkowej części umiarkowany ciepły, w południowej – podzwrotnikowy. Średnia temperatura w styczniu od –4 °C na północy do 2–4 °C na południu, w lipcu odpowiednio od 21 °C do 25–27 °C. Średnia roczna suma opadów od 1000 mm na nizinach do 1500 mm w górach. Pora opadowa czerwiec–wrzesień (ciepły, wilgotny monsun znad Oceanu Spokojnego). Późnym latem do wybrzeży Korei Południowej docierają tajfuny.

Rzeki

Gęsta sieć krótkich, górskich rzek, wykorzystanych głównie do nawadniania. Główne rzeki: Naktong-gang (długość 512 km) uchodzi do Cieśniny Koreańskiej, Han-gang (długość 488 km) – do Morza Żółtego. Na rzekach występują progi i wodospady.

Flora, ochrona przyrody, gleby

Lasy zajmują 66% powierzchni kraju. Na północy lasy zrzucające liście na zimę, z dębami, lipą amurską, klonami i sosną, na południu lasy zimozielone z wiecznie zielonymi dębami, kameliami i podszyciem z bambusów. Wysoko w górach tajga jodłowa.

W północnej części kraju przeważają gleby brunatne i płowe, na południu – żółtoziemy.

Kraj posiada około 20 parków narodowych, najwięcej w Górach Wschodniokoreańskich, m.in. znany Park Narodowy Sorak-san (powierzchnia 373 km²).

Historia

Okres przed 1948 rokiem, podział kraju i wojna koreańska

Do 1905 roku na Półwyspie Koreańskim istniało Cesarstwo Koreańskie. Wtedy to, po zwycięstwie w wojnie rosyjsko-japońskiej, aneksji terytorium Korei dokonała Japonia. Po kapitulacji Japonii w 1945 roku Półwysep Koreański został podzielony przez Związek Radziecki i Stany Zjednoczone na dwie strefy wpływów, oddzielone granicą wzdłuż 38. równoleżnika. Z tego względu kluczową rolę w ustabilizowaniu sytuacji na północ od 38. równoleżnika odegrał właśnie Związek Radziecki. Na południu władzę objął rząd proamerykańskiego Li Syng Mana. 20 lipca 1948 roku Li został wybrany przez tamtejsze Zgromadzenie Narodowe na prezydenta Korei Południowej. Politycy z północnej części kraju odmówili udziału w zorganizowanych przez ONZ wyborach z 1948 roku, mających wyłonić władze całej Korei. W 1948 na wyspie Czedżu wybuchło zbrojne powstanie, a sytuacja w kraju stawała się coraz bardziej niestabilna. Li rozpoczął próbę stabilizacji kraju drogą likwidacji opozycji względem jego rządów – do więzień trafiło ponad 30 000 domniemanych komunistów i około 300 000 podejrzanych o sympatyzowanie z komunistami lub jakimikolwiek grupami opozycyjnymi^[6][7][8].

Destabilizacja Południa i coraz większa chęć zjednoczenia kraju przez Koreę Północną doprowadziła w 1950 roku do inwazji wojsk północnokoreańskich na tereny Południa. Oddziały Północy szybko pokonały szereg oddziałów Południa i zdobyły Seul. Rząd Południa zwrócił się z pomocą do ONZ, które zgodziło się wysłać do Korei oddziały wojskowe (głównie amerykańskie), które wsparły siły południowe w walce z Północą. Interwencja oddziałów ONZ nie przyniosła spodziewanych rezultatów na skutek włączenia się do wojny Chin, które wsparły komunistów koreańskich. Rozejm został podpisany w 1953 roku przez przedstawicieli Korei Północnej, Chin Ludowych oraz ONZ^[9]. Nieobecność i brak podpisu przedstawiciela Korei Południowej stanowił przez długie lata pretekst dla KRLD do odmowy rozpoczęcia rozmów pokojowych z Południem, które dla Koreańczyków z Północy nie było stroną konfliktu^[9].

Okres dyktatury wojskowej

W 1953 Korea Południowa zawarła ze Stanami Zjednoczonymi układ o wzajemnej obronie, na którego mocy na jej terytorium do dziś stacjonują wojska amerykańskie. Po wycofaniu się wojsk północnokoreańskich z terenów Południa doszło do czystek skierowanych w domniemanych komunistów (według komisji rządu Południa zabitych zostało co najmniej 100 000 ludzi^[10], lecz tamtejsze organizacje cywilne utrzymują, że liczba zabitych mogła wynosić nawet 1 200 000 ofiar^[11]). Władza w powojennym kraju w dalszej mierze należała do Li Syng Mana. W 1960 roku doszło do masowych protestów studenckich przeciwko jego rządom, które coraz większej liczbie obywateli kojarzyły się z korupcją i brutalnymi metodami rządów. Protesty zmusiły Li do rezygnacji z urzędu^[12].

16 maja 1961 roku armia dokonała zamachu stanu, a na czele nowych władz wojskowych stanął generał Park Chung-hee. W 1963 objął on stanowisko prezydenta i na następnych 16 lat wprowadził ścisłą juntę wojskową, która limitowała prawa i wolności obywatelskie oraz dławiła ruchy opozycyjne. Rządzona przez juntę Korea Południowa była jednym z najbliższych sojuszników Stanów Zjednoczonych w Azji. Od 1965 wojska południowokoreańskie walczyły po stronie Stanów Zjednoczonych w wojnie wietnamskiej. W 1974 roku wybuchły kolejne protesty antyrządowe, które trwały aż do chwili, gdy 26 października 1979 Park Chung-hee został zastrzelony przez szefa służb specjalnych. Po zamachu nowym prezydentem został Choi Kyu-ha, który z czasem rozpoczął liberalizację reżimu – uwolnił więźniów politycznych oraz zapowiedział serię reform instytucjonalnych. Za prezydentury Choia nasiliły się protesty społeczne (zwłaszcza studenckie). W mieście Kwangju w 1980 wybuchło powstanie antyrządowe, które stłumiło wojsko (masakra w Kwangju). W ciągu 9 dniowych walk zginęło od 200 do 2000 osób, a ok. 1000 odniosło rany^[13]. Niepanujący nad sytuacją prezydent 16 sierpnia 1980 podał się do dymisji.

Skompromitowanego Choia zastąpił szef wywiadu wojskowego generał Chun Doo-hwan, który 27 sierpnia 1980 objął urząd prezydenta i sprawował władzę dyktatorską przez 7 lat. W okresie jego rządów doszło do wzmożonego rozwoju gospodarczego. W czerwcu 1987, Chun oznajmił, że sam wyznaczy następnego prezydenta. Decyzja ta wywołała lawinę protestów społecznych w całym kraju. W Seulu studenci toczyli regularne bitwy z policją. W obliczu masowych demonstracji społecznych prezydent zmienił zdanie, godząc się na przeprowadzenie wyborów prezydenckich. Wybory wygrał generał Roh Tae-woo. Nowy prezydent zainicjował proces pojednania narodowego. Udało mu się pozyskać do współpracy jednego z liderów opozycji Kim Young-sama. W 1988 roku weszła w życie demokratyczna konstytucja i odbyły się demokratyczne wybory do parlamentu. Zmianom uległa też polityka zagraniczna Korei Południowej, z którą w 1990 roku stosunki dyplomatyczne nawiązały państwa Układu Warszawskiego (w tym ZSRR), a dwa lata później ChRL^[14].

W 1990 partia rządowa i ugrupowanie Kim Young-sama połączyły się i utworzyły Partię Liberalno-Demokratyczną. Kim Young-sam został kandydatem tej partii i zwyciężył w wyborach prezydenckich 18 grudnia 1992, stając się pierwszym od 30 lat cywilnym prezydentem kraju.

Współcześnie

W 1997 roku doszło do poważnego kryzysu gospodarczego. 18 grudnia 1997 w wyborach prezydenckich zwyciężył kandydat Narodowego Kongresu na rzecz Nowej Polityki – Kim Dae-jung. Ogłosił on pomoc materialną dla Korei Północnej i rozpoczął próby pojednania i nawiązania współpracy gospodarczej i politycznej. W 2000 doszło do spotkania północnokoreańskiego przywódcy Kim Dzong Ila i prezydenta Kim Dae-junga, które było odebrane jako zapowiedź zjednoczenia w przyszłości obu krajów. Kim Dae-jung za swoje wysiłki w budowę pokoju między oboma krajami otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 2000 roku. Ta tzw. słoneczna polityka była podstawą rządów jego i jego następcy (od 2002) Roh Moo-hyuna, po czym została zarzucona przez kolejnego prezydenta, konserwatystę Lee Myung-baka^[15]. Obecnie słoneczna polityka poddawana jest krytyce jako osłabiająca antykomunizm młodzieży południowokoreańskiej i podtrzymująca system komunistyczny w Północnej Korei oraz umożliwiająca funkcjonowanie tamtejszych programów zbrojeniowych^[16].

12 marca 2004 roku Zgromadzenie Narodowe głosowało za dymisją prezydenta Roh Moo-hyuna w związku z jego powiązaniami korupcyjnymi. Popierająca prezydenta partia Uri zbojkotowała głosowanie, dzięki czemu pozostał on przy władzy. Decyzja partii Uri miała znaczący wpływ na wynik wyborów parlamentarnych, które odbyły się 14 kwietnia 2004. Wygrała partia Uri zdobywając 152 z 299 miejsc w parlamencie, dzięki czemu pierwszy raz od 18 lat jakakolwiek partia w Korei zdobyła większość w parlamencie.

Władze obu krajów bardzo poważnie podchodzą do kwestii zjednoczenia. Szereg rozmów na temat zjednoczenia obu państw koreańskich miało już miejsce, żadna z nich nie przyniosła rozwiązania, głównie ze względu na różnice ideologiczne i polityczne. W świadomości Koreańczyków jednakże nie ginie myśl o kulturowej i narodowej bliskości obu państw, a wiele rodzin podzielonych jest sztuczną granicą. Od czasu formalnego zakończenia wojny koreańskiej w 1953 obie Koree nie podpisały traktatu pokojowego, a więc oficjalnie są jeszcze w stanie wojny. Przeszkodą w ponownym zjednoczeniu może być także strach samych Koreańczyków przed potencjalnymi problemami jakie mogą z tego wyniknąć. Obie Koree rozwijają się niezależnie, toteż ich gospodarki znajdują się na różnym poziomie.

Polityka

Ustrój polityczny

Korea Południowa jest republiką. Konstytucja państwa została uchwalona w 1988 roku. Władza ustawodawcza należy do Zgromadzenia Narodowego. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd na czele z premierem powoływanym przez prezydenta.

System partyjny i związkowy

W Korei Południowej funkcjonuje system wielopartyjny, największe wpływy mają: Saenuri (założona w 1990, obecna nazwa od 2012) – 152 miejsca w parlamencie, Zjednoczeni Liberalni Demokraci (założona w 1995) – 127 miejsc oraz Zjednoczona Partia Postępu – 13 miejsc^[17][18].

Podział administracyjny

Prowincje:

• Chungcheongbuk-do
• Chungcheongnam-do
• Gangwon-do
• Gyeonggi
• Gyeongsangbuk-do
• Gyeongsangnam-do
• Jeju-do
• Jeollabuk-do
• Jeollanam-do

Miasto specjalne:

• Seul

Specjalne miasto autonomiczne:

• Sedżong

Metropolie:

• Pusan
• Inczon
• Daegu
• Ulsan
• Daejeon
• Gwangju

Ludność

Przyrost naturalny ludności Korei Południowej w latach 1961–2003

Widok na Pusan

Populacja w 2020 roku wyniosła 51 780 579 ludzi, liczba ludności wg spisu powszechnego ludności i mieszkań z roku 2018 - 49 977 951^[19]. Liczba mieszkańców w 2005 roku wynosiła 48 422 000.

Średnia gęstość zaludnienia: 490 osób/km². (2005)^[20]. Większość ludności skupia się na wybrzeżu Morza Żółtego i Cieśniny Koreańskiej. Żywiołowy rozwój miast, spowodowany wysokim tempem uprzemysłowienia i masową migracją ze wsi. W 1949 w miastach mieszkało 20% ludności, a w 1991 – 75%. Największe miasta: Seul (10,3 mln mieszkańców), Pusan (3,7 mln), Inczon (3,0 mln), Daegu (2,5 mln), Ulsan (2 mln), Daejeon (1,5 mln) i Gwangju (1,5 mln).

Struktura etniczna

Kraj jednolity narodowościowo – 99,9% ogółu ludności stanowią Koreańczycy, o zróżnicowanej strukturze wyznaniowej. Od początków XXI w. starzenie społeczeństwa spowodowane spadającym przyrostem naturalnym, w tym związanym z nierównowagą pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn w wieku rozrodczym (na niekorzyść kobiet), spowodowało, że pierwsi Koreańczycy zaczęli decydować się na związki z przedstawicielkami innych narodów wschodnioazjatyckich (Chinkami, Wietnamkami, Khmerkami) – w 2005 r. mieszane związki stanowiły ok. 1/7 wszystkich par. Równocześnie od uzyskania niepodległości dyskurs publiczny podkreślał wyjątkowość koreańskiej kultury i znaczenie czystości rasowej, co skutkowało m.in. dyskryminacją dzieci z mieszanych małżeństw. Począwszy od 2005 r. w kraju prowadzona za pomocą rządowych programów była kampania wskazująca na możliwość udanej asymilacji cudzoziemców. Działania podjęte z inicjatywy lewicowego prezydenta Roh Moo-hyuna kontynuował konserwatywny Lee Myung-bak. W 2009 r. ministerstwo sprawiedliwości Korei ogłosiło Koreański program imigracji i integracji, w efekcie którego w 2016 r. w Korei Południowej żyło 2 mln cudzoziemców (0,5 mln w 2006 r.)^[21].

Przyrost naturalny

Przyrost naturalny, wysoki w latach 60. (do 2,6%) i 70., wykazywał tendencję spadkową, w latach 1985–1991 wynosił średnio 1% rocznie, a w 2004 0,62%. 20,4% społeczeństwa ma poniżej 15 lat.

Rynek pracy

Szybkie zmiany w strukturze zatrudnienia ludności. W latach 1980–1990 ponad dwukrotny spadek zatrudnienia w rolnictwie (z 35% ludności zawodowo czynnej do 16%), wzrost zatrudnienia w przemyśle i budownictwie (z 26 do 35%) oraz usługach (z około 32 do 47%). Obecnie w rolnictwie pracuje już tylko 8,6% ludności zawodowo czynnej, a w przemyśle 19,1%. Niski poziom bezrobocia (3,4% zawodowo nieczynnych, 2004).

Religia

Struktura religijna według Spisu Powszechnego w 2015 roku^[22][23]:

• brak religii – 56,9%,
• protestantyzm – 19,7% (głównie kalwini, zielonoświątkowcy, metodyści, ruch uświęceniowy i baptyści),
• buddyzm – 15,5%,
• katolicyzm – 7,9%,
• inne religie – 0,8%.

Gospodarka

Profil gospodarczy

Treść tej sekcji może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Pięćdziesiąt lat temu PKB Korei Południowej przypadający na jednego mieszkańca, porównywalny był z poziomem PKB w biedniejszych krajach Afryki i Azji^[24][25]. Korea Północna była mniej zniszczona przez wojnę i posiadała większość przemysłu półwyspu, a ponadto węgiel. Na południu rządziła korupcja, kartki, czarny rynek, oraz gigantyczny deficyt handlowy. Dzisiaj PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest 9 razy wyższy niż w Indiach, 15 razy wyższy niż w Korei Północnej (licząc metodą parytetu siły nabywczej, PPP) i porównywalne z poziomem PKB w mniej rozwiniętych krajach Europy Zachodniej. W latach 1963–1997 wzrost PKB wynosił stale 8,5% rocznie.

Reformy, które doprowadziły do rozwoju gospodarczego Korei Południowej obejmowały:

• finansowanie inwestycji krajowymi środkami,
• pożyczanie pieniędzy z zagranicy tylko poprzez budżet,
• utrzymywanie stabilności wartości wona,
• początkową nacjonalizację banków komercyjnych, dla zaprzęgnięcia ich do rozwijania gospodarki,
• przyjmowanie z zagranicy tylko transferów technologii oraz wiedzy,
• zamiast substytucji importu forsowanie rozwijania eksportu (na początku okresu wzrostu eksport był 4,3 razy mniejszy niż import),
• ścisła polityka ograniczonej wymienialności wona: wymieniać walutę można było tylko na potrzeby bieżącego handlu zagranicznego,
• wysokie cła na import,
• sponsorowanie wybranych gałęzi przemysłu oraz dużego nakładu pracy,
• stopy procentowe ustalano w interesie gospodarki
• stosunkowo niskie zadłużenie kraju, ze szczególnie niskim udziałem zadłużenia krótkoterminowego

Ogólnie rząd, kosztem importu towarów konsumpcyjnych, promował import surowców i technologii oraz zachęcał do gromadzenia oszczędności i inwestowania.

Specyfiką koreańskiej „demokracji sterowanej” było powstanie około 30 tzw. czeboli: gigantycznych rodzinnych korporacji wielobranżowych.

Stopniowe, powolne otwieranie i liberalizacja finansów, wymienialność wona wystawiająca gospodarkę na światowe wstrząsy, inwestowanie za granicą, szybkie zadłużanie się gospodarki z dużym udziałem długu krótkoterminowego, umożliwione przez stopniowe rozszerzanie wymienialności wona w latach 80. XX w., odejście od rygorystycznej polityki gospodarczej, nie tylko ujawniły słabe punkty koreańskiej gospodarki. Właściciele kapitału spekulacyjnego, wpuszczonego do kraju kilka lat wcześniej, masowo wycofywali swoje wkłady. Następnie doszło do coraz większej niewypłacalności dłużników.

Rząd na utrzymanie kursu wona wydał praktycznie całe swoje rezerwy finansowe, więc po jego upadku był zmuszony prosić Międzynarodowy Fundusz Walutowy o pieniądze. Wiązało się to z zastosowaniem w gospodarce wytycznych MFW. W momencie gdy udział zagrożonych kredytów wyniósł 1/3 całości tylko interwencja państwa uratowała banki.

Obecnie ma miejsce postępująca liberalizacja i globalizacja gospodarki koreańskiej.

Rolnictwo

Rolnictwo, podstawowy dział gospodarki w latach 50. i 60., odgrywa coraz mniejszą rolę. Nastąpił odpływ ludności ze wsi do miast, komasacja gospodarstw rolnych i intensyfikacja produkcji rolnej. Użytki rolne zajmują 22% (1990) powierzchni kraju, ponad połowa ziem uprawnych jest sztucznie nawadniana. Uprawia się ryż (64% powierzchni zasiewów, zbiory 7,3 mln t, plony 61 q z ha – 1992) – do 2 zbiorów rocznie w prowincjach południowych, z innych zbóż jęczmień i kukurydzę, poza tym soję, bataty, ziemniaki, warzywa (kapusta, rzodkiewka, cebula, czosnek pospolity), żeń-szeń (dla przemysłu kosmetycznego i farmaceutycznego). Rozwinięte sadownictwo: jabłonie i brzoskwinie w prowincjach Gyeongsang Północny, owoce cytrusowe na wyspie Czedżu, niewielkie plantacje herbaty na południu kraju. Utrzymywany zakaz importu ryżu chroni krajową produkcję zbóż. Hodowla trzody chlewnej (pogłowie 4,5 mln sztuk, 1991), bydła, drobiu. Rozpowszechniona hodowla jedwabników. Ważną rolę w wyżywieniu ludności odgrywa rybołówstwo. Wzrost połowów ryb z 455 tys. t (1960) do 2,8 mln t (1990).

Przemysł

Z surowców mineralnych wydobywa się: węgiel kamienny (antracyt) w Górach Wschodniokoreańskich, rudy żelaza, wolframu, miedzi (koło Pusanu) oraz niewielkie ilości rud cynkowo-ołowianych, złota, srebra i grafitu. Zapotrzebowanie krajowe na pozostałe surowce, głównie ropę naftową, pokrywa import.

Energia elektryczna jest w połowie wytwarzana w elektrowniach jądrowych (największa koło Pusanu) i cieplnych (węglowe, naftowe, gazowe).

Do najlepiej rozwiniętych gałęzi przemysłu przetwórczego należą: przemysł elektroniczny i środków transportu. Produkcja półprzewodników, komputerów, odbiorników telewizyjnych (2 miejsce w świecie po ChRL), radiowych, sprzętu telekomunikacyjnego i gospodarstwa domowego (chłodziarki, zamrażarki, pralki) w znacznym stopniu jest oparta na licencjach japońskich i amerykańskich. Korea Południowa zajmuje 1 miejsce w świecie przed Japonią w produkcji statków (w roku 2006 – 50% wodowań świata miało miejsce w Korei Południowej), głównie tankowców (wielkie stocznie w Ulsan), od niedawna jest liczącym się producentem samochodów osobowych (Hyundai, Kia, Daewoo, SsangYong) i ciężarowych. Od lat 70. rozbudowa hutnictwa (huty żelaza w Pohang nad Morzem Wschodnim (Morze Japońskie), Gwangju, Suncheon na wybrzeżu południowym), przemysłu rafineryjnego i petrochemicznego (rafinerie ropy naftowej w Ulsan, Inczon, Josu o łącznej mocy przerobowej około 40 mln t ropy rocznie), poza tym nawozów sztucznych, materiałów budowlanych (głównie cementu), spożywczego i obuwniczego. Najstarszą gałęzią przemysłu jest włókiennictwo, zwłaszcza przemysł bawełniany i jedwabniczy. Przy wykorzystaniu własnych zasobów leśnych i drewna importowanego rozwija się przemysł drzewny. Produkcja papieru i tektury na 1 mieszkańca wynosi 114 kg (1991). Koncentracja przemysłu w okręgu Seul–Inczon i w nadmorskim pasie przemysłowym Ulsan–Pusan–Masan.

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Korei Południowej wyniosła w 1990 roku 320,6 Mt, z czego 270,5 Mt stanowił dwutlenek węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 6,301 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 542 kg. Od tego czasu emisje rosły praktycznie nieprzerwanie (nieznaczny jednorazowy spadek nastąpił w 1998). W związku z tym Korea Południowa należy do krajów o jednym z najbardziej zauważalnych wzrostów emisji gazów cieplarnianych pod koniec drugiej dekady XXI w. Głównym źródłem emisji cały czas była energetyka, a z czasem jej procentowy udział w całej emisji rośnie. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 695,357 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 13,59 t i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 366 kg. Jest to 1,8% światowych emisji i stawia to państwo na ósmym miejscu wśród emitentów (przy wspólnym liczeniu emisji z Unii Europejskiej). Udział innych gazów cieplarnianych niż dwutlenek węgla jest dość mały^[26].

Handel zagraniczny

Wymiana handlowa Korei Południowej stanowi 2,1% obrotów międzynarodowych. W 1992 wartość eksportu wynosiła 201,3 mld dolarów USA (4142 dolary na 1 mieszkańca), importu – 175,6 mld dolarów (3613 dolarów na 1 mieszkańca). Eksport obejmuje środki transportu, głównie statki, samochody (około 10% wartości wywozu), wyroby elektroniczne (8%), obuwie, tekstylia, ryby, stal oraz kompletne obiekty przemysłowe (chemiczne, energetyczne, telekomunikacyjne). Import ropy naftowej (16% wartości przywozu), części elektronicznych (7%), chemikaliów, maszyn i urządzeń przemysłowych. Główni partnerzy handlowi: USA (17,8% wartości eksportu i 13,9% importu), Japonia (odpowiednio 9% i 20,3%), Niemcy, Singapur, Francja.

Istotnym motorem rozwoju eksportu jest KOTRA – Koreańska Agencja Promocji Handlu i Inwestycji (Korea Trade-Investment Promotion Agency, 한국투자무역승진기관).

Korea Południowa jest największym inwestorem typu green-field w Polsce po 1989 r. – głównie dzięki inwestycjom w zespół fabryk Hi-Tech (LCD) w Kobierzycach na Dolnym Śląsku.

System finansowy

Bank of Korea

Ta sekcja od 2015-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Istnienie Narodowego Banku Korei jest uregulowane przez ustawę o Banku Korei, obowiązująca od 12 czerwca 1950 roku. Zgodnie z nią Bank Korei rozpoczął swoją działalność z kapitałem 1,5 miliarda. Pod względem swojej struktury organizacyjnej posiada on 15 oddziałów w centrali w Seulu i 16 oddziałów w największych miastach Korei. Ponadto posiada pięć zagranicznych przedstawicielstw w najważniejszych międzynarodowych centrach finansowych. Łączna liczba pracowników wynosiła 2214 w 2010 r.

Podstawowym celem Banku jest dążenie do stabilności cen w porozumieniu z rządem, publikuje plany operacyjne i kreuje politykę pieniężną. Prowadzi również funkcje nadzorcze w stosunku do instytucji finansowych. Nie jest on zobowiązany do utrzymywania żadnych rezerw złota czy dewiz, nie ma też ustawy określającej maksymalna kwotę jaką może przeznaczyć na ten cel. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku emisji znaków pieniężnych, gdzie ustawa przewiduje jedynie, że ilość pieniądza w obiegu zależy ostatecznie od decyzji podejmowanych przez Bank zgodnie z jego polityką pieniężną. Jednak według ustawy Bank Korei ma kilka ściśle określonych funkcji:

1. Wydawanie banknotów i monet
2. Formułowania i wdrażania polityki pieniężnej
3. Utrzymanie stabilności systemu finansowego
4. Bank banków
5. Bank rządu
6. Nadzorowanie systemów płatniczych
7. Zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi
8. Sporządzania statystyk i prowadzenie badań ekonomicznych
9. Zajmowanie się współpracą międzynarodową
10. Zapewnienie edukacji ekonomicznej

Nad spełnieniem wszystkich funkcji banku czuwa Komitet Polityki Pieniężnej, któremu podlegli są regulator/Prezes Banku i audytor/nadzorca.

Komitet Polityki Pieniężnej jest głównym organem w Banku Korei, który obraduje i decyduje o głównych sprawach dotyczących działalności banku. Składa się z siedmiu członków reprezentujących różne grupy w gospodarce narodowej:

1. Regulator (Prezes Banku), automatycznie Przewodniczący Komitetu
2. Pierwszy zastępca regulatora (prezesa), mianowany przez prezydenta na wniosek Prezesa Banku
3. jeden członek zalecany przez Ministra Strategii i Finansów – Chung Hae-bang
4. jeden członek mianowany przez Prezesa Banku Korei
5. jeden członek zalecany przez Przewodniczącego Komisji Usług Finansowych
6. jeden członek zalecany przez Przewodniczącego Koreańskiej Izby Handlu i Przemysłu
7. jeden członek zalecany przez Przewodniczącego Koreańskiej Federacji Banków

Członkowie są powoływani przez Prezydenta. Kadencja każdego członka komitetu z wyjątkiem pierwszego Zastępcy Prezesa (który wybierany jest na okres 3 lat z możliwością reelekcji) wynosi cztery lata, może się zakończyć po upływie czasu bądź zostać usunięty z urzędu jedynie za zgodą członka. Prezes KPP może zostać ponownie wybrany na kolejną kadencję. Komitet zbiera się w czwartki drugiego i czwartego tygodnia każdego miesiąca. Posiedzenia Komitetu mogą być zwoływane dodatkowo przez Przewodniczącego lub przez najmniej dwóch członków. Uchwały na posiedzeniu Komitetu Polityki Pieniężnej zapadają zwykłą większością głosów. Decyzje Komitetu są ogłaszane niezwłocznie po spotkaniu na stronie internetowej. Protokoły z posiedzeń KPP są publikowane w pierwszy wtorek, sześć tygodni od posiedzenia.

Audytor

Audytor, mianowany przez prezydenta na zalecenie Ministra Strategii i Finansów, kontroluje działalności Banku i przygotowuje raporty dla Komitetu Polityki Pieniężnej. Jego kadencja trwa trzy lata i może być wybrany na ponowną kadencję. Audytor co roku przygotowuje i przedstawia sprawozdania z kontroli rządu i Komitetu Polityki Pieniężnej. Audytor i podległy mu dział Audytu mieści się w Seulu, w Departamencie Banku Korei.

Rodzaje banków w Korei Południowej^[27]

Banki specjalistyczne

Według tabeli Banku Centralnego Korei na rynku finansowym znajduje się 5 banków specjalistycznych, których bezpośrednim właścicielem nie jest rząd, ale organizacje (NFAC) w dużej mierze zależne od rządu. Pozwala to na pełnieniu określonych funkcji przez banki zgodnie ze strategią rządu:

• Korea Development Bank – powstał w 1954 roku na podstawie ustawy o banku rozwoju, którego celem jest finansowanie dużych projektów, by przyspieszyć rozwój gospodarczy i rozwinąć przemysł. Dlatego stał się niekwestionowanym liderem krajowego rynku kapitałowego. KDB oprócz finansowania strategicznych projektów rozwoju, ułatwia zarządzanie zagrożonymi przedsiębiorstwami poprzez ich restrukturyzację oraz usługi doradcze. Ponadto działa również jako bank uniwersalny, posiadając w swojej strukturze 40 oddziałów krajowych, 7 oddziałów zagranicznych, 7 spółek zależnych i 2 biura przedstawicielskie.
• Industrial Bank of Korea – powstał w 1961 roku jako bank małych i średnich przedsiębiorstw z kapitałem 200 milionów wonów i stopniowo był wykupywany przez rząd od 1979 r. Misją banku jest hasło „Fine bank”, który ma reprezentować podejście banku do klienta. Jednym z założeń jest inwestowanie środków klientów za pomocą rachunków bądź według wcześniej ustalonych ram planu inwestycyjnego. Udział tego banku w rynku to prawie 11%, zawdzięcza to personalizacji produktów bankowych pod oczekiwania konkretnego klienta instytucjonalnego oraz wyspecjalizowanych produktów dystrybuowanych przy pomocy rozbudowanej sieci internetowej. W swojej strukturze posiada również 14 oddziałów, laboratorium i 2 centra badawcze.
• Korea Eximbank – Export-Import Bank został założony w 1976, jego podstawowym celem jest wspieranie w eksporcie gospodarki Korei Południowej przez udzielanie kredytów, finansowanie projektów, a tym samym ułatwienie współpracy gospodarczej z innymi krajami. Ponadto bank jest zobowiązany do zarządzania funduszami rządowymi, tj.: Fundusz Współpracy Rozwoju Gospodarczego (EDCF), który ocenia i wdraża projekty pomocowe w krajach rozwijających się oraz Fundusz Współpracy Inter-koreańskiej (IKCF), który nadzoruje program w zakresie współpracy gospodarczej z Koreą Północną i służy jako bank rozrachunku rozliczeń z Bankiem Handlu Zagranicznego Korei Północnej.
• National Agricultural Cooperative Federation – Narodowa Federacja Spółdzielni Rolniczej została założona 1961 roku w celu wzmocnienia statusu społecznego i gospodarczego członków (najczęściej rolników) oraz promowanie zrównoważonego rozwoju gospodarki narodowej. Jego rola jest podzielona na trzy obszary: marketingu i zaopatrzenia, w której to części zapewnia wsparcie marketingowe dla produkcji, dystrybucji, przetwarzania i konsumpcji produktów rolnych i zwierząt gospodarskich, ze szczególnym naciskiem na wzrost dochodów gospodarstw rolniczych poprzez rozwój

kanałów sprzedaży i redukcji kosztów rolników. Drugim obszarem jest bankowość i ubezpieczenia, gdzie bank pełni rolę pośrednika i mediatora świadczącego usługi kredytów i depozytów dla członków spółdzielni oraz innych firm. Trzecim sektorem działań są usługi pomagające w rozwoju i pozyskaniu technologii, gdzie bank wspiera działalność i zapewnienia edukację i szkolenia dla swoich członków, a ponadto inwestuje w nowe technologie i produkty rolne.

• National Federation of Fisheries Cooperatives – Narodowa Federacja Spółdzielni Rybackiej założona w 1962 roku z myślą o reprezentowaniu rybaków. Organizacja ta zarządza i reguluje rybołówstwo, targ rybny, marketing i inne działania związane z pozyskiwaniem owoców morza. Podobnie jak Krajowa Spółdzielnia Rolnicza dba o interesy swoich członków, jakimi są poprawa statusu społecznego i gospodarczego rybaków i zwiększenie wydajności sektora rybołówstwa, jak również zwiększenie dochodów gospodarstw rybackich.

Banki ogólnonarodowe (krajowe)

• Citibank Korea – jest członkiem grupy Citigroup, powstał w 1983 i posiada 212 oddziałów na terenie Korei Południowej oraz rozbudowaną platformę internetową, dzięki czemu posiada 3% udziału w rynku bankowym. W swojej ofercie ma zarówno podstawowe produkty bankowe, ale również udziela gwarancji i oferuje ubezpieczenia. Umowę o kredyt można zawierać bez wychodzenia z domu. Ponadto jedną z ofert jest kredyt rekomendowany dla doktorów medycyny i dentystów do 550 mln wonów na okres do 5 lat; innym produktem jest kredyt dla osób pracujących bez zabezpieczenia do kwoty 120 milionów wonów również na okres do 5 lat.
• Hana Bank – szósty co do wielkości bank w Korei, należący do największej grupy holdingowej w Korei. Działa od 1971, ale został przekształcony na bank komercyjny dopiero w 1991 roku. „Hana (하나)” po koreańsku oznacza jeden/jedność, swoją nazwę zawdzięcza przede wszystkim temu, że jest pierwszą spółką w Korei finansowaną wyłącznie z prywatnych środków.
• Korea Exchange Bank – zgodnie z nazwą jest to wyspecjalizowany bank walutowy, powstały w 1967 w Seulu. Jako najdłużej działający bank walutowy, posiada 40% rynku walutowego w Korei. Jego usługi przede wszystkim skupiają się na wymianie walut i przelewach walutowych.
• KB Kookmin Bank – czwarty pod względem wielkości bank w Korei Południowej, założony w 1963; pierwszy, jeśli chodzi o udział w rynku, gdzie posiada 13%. Jest członkiem Koreańskiej grupy KB Financial Group.
• Standard Chartered – bank do 15 kwietnia 2005 roku był częścią grupy SC First Bank, następnie został wykupiony przez londyński Standard Chartered, który pokonał ofertę HSBC. Działa na zasadzie banku uniwersalnego, oferując podstawowe usługi bankowe.
• Shinhan Bank – najstarszy bank założony w Korei w 1897, pod nazwą Hanseong, po wojennym okresie z Japonią i drugiej wojny światowej został ponownie zawiązany w 1982 roku już jako część Shinhan Financial Group, wraz z Jeju Banku.
• Woori Bank – od 1999 do 2002 funkcjonował jako Hanvit Bank. W 2002 roku zmienił nazwę i objął dawny Commercial Bank of Korea, Hanil Bank, and Peace Bank. Woori Bank jest częścią Woori Financial Group. W 2004 roku otworzył swój oddział w Gaeseong w Korei Północnej. W maju 2009 roku, Woori Bank, jako pierwszy bank Korei Południowej UnionPay, zaczął wydawać karty debetowe w Chinach. W marcu 2010 roku jako pierwszy zagraniczny bank wydawał karty dla turystów w Szanghaju.

Banki lokalne

• Daegu Bank
• Busan Bank
• Kyongnam Bank
• Kwangju Bank
• Jeonbuk Bank
• Jeju Bank

Banki zagraniczne

Banki zagraniczne według liczby stanowią prawie 70% z 57 wszystkich banków działających w Korei.

Turystyka

W ciągu ostatnich 20 lat w państwie tym zaobserwowano gwałtowny wzrost turystyki. Wpływy z turystyki w 1993 osiągnęły 3,5 miliarda USD. W 2015 roku kraj ten odwiedziło 13,232 mln turystów (9,8% mniej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 15,285 mld dolarów^[28]. Najczęściej państwo to odwiedzają Amerykanie i Japończycy. W 1988 w Seulu odbyły się Letnie Igrzyska Olimpijskie, a w 2002 Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej (wspólnie z Japonią). Korea Południowa była również organizatorem Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 2018 roku. W ostatnich latach duży wpływ na rozwój turystyki miało rozpowszechnienie się koreańskiej fali (kor. hallyu) na Azję, Amerykę i Europę, dzięki temu Koreę Południową zaczęli odwiedzać fani popkultury koreańskiej.

Transport i łączność

Sieć transportowa jest intensywnie rozbudowywana. Około 65% przewozów towarowych przypada na transport kołowy (57 km dróg na 100 km²), 21% – kolejowy (3 km linii kolejowych na 100 km²). Główny szlak transportowy stanowią autostrada i magistralna linia kolejowa Seul – Pusan z odgałęzieniem do Kwangju. Dużą rolę w przewozach odgrywa żegluga przybrzeżna. Nośność floty handlowej wynosi 12,2 mln DWT (1991). Główne porty morskie: Pusan (przeładunki około 30 mln t, obsługuje głównie wymianę handlową z Japonią), Inczon (obsługuje Seul), Mokp’o, Masan, Ulsan i nowy – Pjongczang. 3 międzynarodowe porty lotnicze w Seulu (2) i Pusan, 10 – krajowych.

Siły zbrojne

Według rankingu Global Firepower (2020) południowokoreańskie siły zbrojne stanowią 6. siłę militarną na świecie^[29], z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 33,7 mld dolarów (USD). Armia liczy 600 tys. żołnierzy zawodowych. Rezerwy wojskowe wynoszą 3,1 mln osób^[30].

Polityka społeczna

Realizowana przez rząd polityka społeczna obejmuje swym zakresem zabezpieczenie społeczne, ochronę zdrowia i politykę oświatową. Pomoc społeczna dla inwalidów wojennych, ludzi starych, wdów, sierot oraz programy przygotowania zawodowego kobiet i opieki nad młodocianymi przestępcami są finansowane z budżetu państwa.

Opieka zdrowotna

Systemem ubezpieczeń zdrowotnych i od wypadków przy pracy jest objęte 24% całej populacji i 26% ludności zawodowo czynnej.

Polityka oświatowa

Obowiązkiem szkolnym są objęte dzieci w wieku 6–15 lat. Obecnie w Korei, nauka w 6-letnich szkołach podstawowych i 3-letnich gimnazjach jest bezpłatna. Szkoła średnia jest 2-stopniowa i składa się z 2–3-letnich cyklów.

Nauka

Najwyższą instytucją naukową w Korei Południowej jest Narodowa Akademia Nauk w Seulu (założona w 1954), wzorowana na Narodowej Akademii Nauk Stanów Zjednoczonych. W ramach Akademii działa Krajowa Rada Badań Naukowych, spełniająca funkcje opiniodawcze i programujące dla rządu w dziedzinie badań naukowych podstawowych i funkcję koordynującą działalność szkolnictwa wyższego. Poza Akademią pozostaje 10 wielkich centrów i instytutów naukowo-badawczych, prowadzących badania stosowane i rozwojowe, finansowanych w ponad 80% przez przemysł. W Korei Południowej istnieją 23 uniwersytety, z których największe są w Seulu (państwowy – założony 1946 i prywatny – założony w 1897) oraz w Pusan (założony w 1946). Ponadto działa wiele wyższych szkół zawodowych.

Szkolnictwo

Korea Południowa ma jeden z najlepszych, według studiów PISA, systemów edukacji na świecie. Jest także jednym z krajów, który przeznacza największe kwoty na głowę ucznia i studenta.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalny portal internetowy Korei Południowej (kor. • ang. • hiszp. • jap. • chiń. • arab.)
• The Official Korea Tourism Guide Site (ang. • niem. • fr. • tur. • hiszp.)