Kornel Krzeczunowicz

Kornel Krzeczunowicz

Kornel Krzeczunowicz w 1935 roku
Data i miejsce urodzenia	22 sierpnia 1894 Bołszowce
Data i miejsce śmierci	3 grudnia 1988 Londyn
Poseł na Sejm IV kadencji (II RP)
Okres	od 1935 do 1938
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Odznaczenia

Kornel Krzeczunowicz (ur. 22 sierpnia 1894 w Bołszowcach, zm. 3 grudnia 1988 w Londynie) – polski pisarz emigracyjny i ziemianin oraz oficer kawalerii: cesarskiej i królewskiej Armii, Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, major, a także poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938).

Życiorys

Kornel Krzeczunowicz pochodził ze starej ormiańskiej rodziny od wieków osiadłej w Polsce i związanej ze Lwowem, której udokumentowane dzieje sięgały czasów założenia Stanisławowa w 1662. Na świat przyszedł w rodzinnym majątku Bołszowce, którego był właścicielem do momentu odebrania tych ziem Polsce po zakończeniu II wojny światowej. Urodził się w Bołszowcach, w powiecie rohatyńskim, w rodzinie Aleksandra (1863–1922) i Kornelii Felicji z Tustanowskich. Jego ojciec był znanym politykiem konserwatywnym związanym z ugrupowaniem tzw. Podolaków, posłem na Sejm Galicyjski oraz marszałkiem powiatu rohatyńskiego. Jego dziadkiem był Kornel, a pradziadkiem Walerian (1760–ok.1866).

W 1914 zmobilizowany do korpusu automobilowego armii austriackiej, następnie przeniesiony do Kadry 1 Galicyjskiego pułku ułanów w Krakowie. W 1915 ukończył szkołę podchorążych w Holíč na Słowacji oraz kurs strzelecki w Bruck a/d Leitha. Po powrocie do pułku brał udział w walkach na froncie wschodnim i włoskim, m.in. wziął udział w trzeciej bitwie nad Isonzą. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 lutego 1918 w korpusie oficerów rezerwy kawalerii^[1].

W październiku 1918 zdemobilizowany powrócił do rodzinnych Bołszowiec, wkrótce zajętych przez wojska ukraińskie. Do Wojska Polskiego udało mu się wstąpić dopiero w lutym 1919. Przydzielony – na własną prośbę – do 8 pułku ułanów. W marcu 1919 objął dowództwo 4 szwadronu. W lipcu 1920 po reorganizacji jednostki został p.o. dowódcy 8 pułku w stopniu rotmistrza (po ppłk. Henryku Brzezowskim). Funkcję tę pełnił z dwiema krótkimi przerwami aż do końca wojny polsko-bolszewickiej (dowództwo złożył 19 marca 1921).

Dowodził pułkiem w wielu ważnych bitwach, m.in. 31 sierpnia 1920 pod Komarowem w największej bitwie kawaleryjskiej XX wieku, gdzie poprowadzona przez rotmistrza Krzeczunowicza brawurowa szarża przechyliła szalę na stronę Polaków doprowadzając do panicznej ucieczki Konarmii Budionnego.

w 2022 roku w 102. rocznicę bitwy pod Komarowem odsłonięto pomnik upamiętniający polską konnicę^[2].

Po zakończeniu wojny Krzeczunowicz objął po ojcu majątek ziemski, w którym gospodarzył do II wojny światowej. Działał także w wielu organizacjach społecznych i politycznych. Należał między innymi do Związku Ludowo-Narodowego (do 1927), Zespołu Stu we Lwowie oraz Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. W 1934 roku, w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 86. lokatą w korpusie oficerów rezerwy kawalerii, pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Brzeżany. Posiadał przydział w rezerwie do 8 pułku ułanów^[3].

W latach 1935–1938 poseł na Sejm IV kadencji z okręgu 68, członek sejmowego Koła Rolników. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1938 i 1. lokatą w korpusie oficerów rezerwy kawalerii^[4].

Po wybuchu wojny udał się do Francji, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Po upadku Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii, gdzie wziął udział w odtwarzaniu armii polskiej. W latach 1941–1943, w stopniu majora, był komendantem placu w Glasgow, w wojsku pozostawał zapewne do końca wojny.

Po zakończeniu wojny osiadł na stałe w Anglii, gdzie założył szklarnie z kwiatami w Ascot. Przebywając na emigracji, należał do Związku Rolników Polskich w Wielkiej Brytanii (przez wiele lat jako prezes), Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. W 1954 roku wszedł do Tymczasowej Rady Jedności Narodowej.

Poza pracą zawodową i społeczną zajmował się także publicystyką historyczną. Artykuły i polemiki drukował m.in.: w londyńskich „Wiadomościach”, w „Przeglądzie Kawalerii i Broni Pancernej” oraz w paryskiej „Kulturze”. W tym czasie napisał wiele prac poświęconych m.in. kawalerii. W latach 1980–1983 był redaktorem naczelnym „Przeglądu Kawalerii i Broni Pancernej”. Ze stanowiska tego musiał odejść po tym, jak wydał Wspomnienie o generale Tadeuszu Rozwadowskim, która to praca spotkała się z gwałtowną krytyką środowisk piłsudczykowskich. W 1985 roku został uhonorowany nagrodą Stowarzyszenia Polskich Kombatantów za całokształt twórczości. Podpisał list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)^[5].

Grób Kornela, Heleny i Leilah Krzeczunowiczów

Zmarł 3 grudnia 1988 roku w Londynie. Został pochowany 5 grudnia 1988 roku na cmentarzu Gunnersbury.

Kornel Krzeczunowicz był żonaty z Heleną z domu Lubieniecką (ur. 13 sierpnia 1904 w Zameczku, działaczką społeczną, udzielającą się w opiece nad chorymi i potrzebującymi, zm. 27 grudnia 1981^[6]), z którą miał trzech synów: Jana (1928), Aleksandra (1929) i Andrzeja (1930).

Dorobek pisarski

• Ułani księcia Józefa. Historia 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego 1784–1945, Londyn 1960
• Uzupełnienia do Ułanów księcia Józefa, Londyn 1962
• Leon Sapieha 1883–1944, Londyn 1967
• Ostatnia kampania konna. Działania jazdy polskiej przeciw armii konnej Budiennego w 1920 roku, Londyn 1971
• Historia jednego rodu i dwu emigracji, Londyn 1973
• Rodowody pułków jazdy polskiej 1914–1947, Londyn 1983 (redaktor pracy zbiorowej)
• Wspomnienie o generale Tadeuszu Rozwadowskim, Londyn 1983 (dodatek do „PKiBP”, T. 109/110)
• Księgę 200-lecia ułanów ks. Józefa, Londyn 1984

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[7]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1980)^[8]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)^[9]
• Medal Wojska^[10]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[10]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[10]
• Signum Laudis Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry)^[11]
• Srebrny Medal Waleczności 1 klasy (Austro-Węgry)^[11]
• Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry)^[11]

Przypisy

Bibliografia

• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.)..
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
• Biogram K. Krzeczunowicza, [w:] Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej, pod red. J.M. Majchrowskiego, Warszawa 1994, s. 334.
• Biogram K. Krzeczunowicza, [w:] Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939–1980, pod red. B. Klimaszewszewskiego, Warszawa 1993, s. 187.
• Piotr Mikietyński, 1. Uhlanen Regiment – polski pułk w c.k. armii (1784–1918), Studia Historyczne, 1994, z. 1.
• Mariusz Patelski, Kornel Krzeczunowicz – żołnierz, ziemianin i pisarz, Zeszyty Historyczne, Paryż 2001, z. 138, s. 98–114.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.