Kosmogonia Ajnów

Hakyō Kakizaki (1764–1826), Portret wodza Ininkari, 1790 r.
Hakyō Kakizaki, Portret wodza Tsukinoe, 1790 r.
Iyomante – uwolnienie ducha niedźwiedzia (rys. z 1870 r.)

Kosmogonia Ajnów – mity ludu Ajnów o powstaniu świata.

Wstęp

Mitologia Ajnów wykazuje pewne podobieństwa do mitologii Japończyków. Natomiast kultura i język różnią się. Ze względu m.in. na niewielką ilość materiałów źródłowych (Ajnowie nie posiadali własnego pisma) wszelkie porównania, nazewnictwo, transkrypcja, analizy i opinie bardzo się różnią w zależności od badacza i czasu prowadzonych prac. Z tego powodu należy się liczyć z wieloma wersjami i podchodzić do nich z dystansem. Ponadto dopiero w 2008 roku – po wiekach dyskryminacji i zmuszania ich do życia w nędzy – władze Japonii uznały Ajnów za ludność autochtoniczną archipelagu: „Rząd uznaje, że Ainu to rdzenni mieszkańcy, którzy mają swój język, religię i kulturę”[1].

Ajnowie zamieszkiwali w dalekiej przeszłości Wyspy Kurylskie, Kamczatkę, południowy Sachalin, Hokkaido (Hokkaidō) i północną część Honsiu (Honshū). Wypierani przez wieki od południa przez Japończyków mieszkają obecnie głównie na wyspie Hokkaido[2][3].

Mitologia

Stworzenie świata

Ajnoski mit o stworzeniu świata opiera się na motywie wydobycia Ziemi z wody. Ajnowie uważają bowiem, że na początku, nim powstał znany obecnie świat, istniała mieszanina wody, błota i przyrody nieożywionej. W wielu niebach ponad naszym światem i wielu światach poniżej naszego zamieszkiwały bóstwa, demony i zwierzęta. W najwyższym niebie przebywał bóg-stwórca Kamui (słowo wieloznaczne)[4]. Jego siedziba była chroniona potężnym murem i żelazną bramą. Kamui zdecydował się zbudować świat na grzbiecie wielkiej ryby (w niektórych wersjach pojawia się nazwa „ogromnego pstrąga”). Wysłał w tym celu małego ptaka, pliszkę, aby uczyniła Ziemię zdatną do zamieszkania[2][5][6]. Bóg ten jest określany jako Pase kamuj[7] (Pase-kamui lub Pase-Kamui, prawdziwy bóg[8]).

Skrzydlaty posłaniec dotarł do powierzchni wód i błota. Uderzał w nią swymi skrzydłami i miotał się w oszołomieniu, dzięki czemu zdołał osuszyć niektóre miejsca. Tak powstały wyspy, na których zamieszkał lud Ajnów (ajnu / ainu oznacza w ich języku człowieka)[2]. Mit ten jest jedną z historii tłumaczących powstanie Ziemi jej wydobyciem z bezmiaru wód, co należy do częstych motywów w kosmogoniach. Mity te interpretuje się jako wysłanie przez stworzyciela swego ducha / słowa / myśli w postaci zwierzęcej do nieskrystalizowanego jeszcze pierwiastka kobiecego[9].

Kult niedźwiedzia

Według niektórych mitycznych wersji samych Ajnów, ich mocna budowa ciała i obfite owłosienie wskazują, iż pochodzą oni od boga-niedźwiedzia, a słowo kamui, oprócz wielu innych znaczeń, oznacza także niedźwiedzia. Kult tego zwierzęcia trwa do dziś, co wiąże się z licznymi nieporozumieniami. Uważa się bowiem, że skoro jest on zabijany ceremonialnie w czasie obrzędu wysłania duchów (iyomante lub iyomande[10]), to jest to ofiara dla boga. W rzeczywistości Ajnowie wierzą, że niedźwiedź jest przebranym duchem boga, który przychodzi do ludzi z darami jedzenia i futra. Śmierć niedźwiedzia uwalnia jego ducha, umożliwiając mu powrót do ziemi boga[11].

Prawdopodobnie pod wpływem mitów japońskich o niebiańskich bogach Izanami i Izanagi powstał mit o parze Okikurumi (Ainu rakkuru, Ainu-rak-guru) i jego żonie Turesz (Okikurumi-turesh-machi)[12], która mieszkała na szczycie góry. Mieli oni syna o imieniu Aionia, który był pierwszym ajnu / ainu. To on nauczył ludzi, jak żyć właściwie i przetrwać na świecie[2][13].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Masami Ito: Diet officially declares Ainu indigenous. The Japan Times Ltd., 2008. [dostęp 2017-12-14]. (ang.).
  2. ↑ a b c d Leeming i Leeming 1999 ↓, s. 17.
  3. ↑ Anna Zalewska: Ajnowie i ich język. Prószyński Media sp. z o.o., 1996. [dostęp 2017-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-24)]. (pol.).
  4. ↑ Neil Gordon Munro: Ainu Creed & Cult. Kegan Paul International, 2011. s. 12. [dostęp 2017-12-14]. (ang.).
  5. ↑ Leeming i Leeming 1999 ↓, s. 8.
  6. ↑ David Leeming: Creation Myths of the World: An Encyclopedia, Volume 1 (Second Edition), Parts I–II. ABC-CLIO, 2010. s. 35-36. [dostęp 2017-12-14]. (ang.).
  7. ↑ Neil Gordon Munro: Ainu Creed & Cult. Kegan Paul International, 2011. s. 13. [dostęp 2017-12-14]. (ang.).
  8. ↑ John Batchelor: An Ainu-English-Japanese Dictionary. 1905. s. 339. [dostęp 2017-12-13]. (ang.).
  9. ↑ Leeming i Leeming 1999 ↓, s. 246.
  10. ↑ John Batchelor: An Ainu-English-Japanese Dictionary. 1905. s. 198. [dostęp 2017-12-13]. (ang.).
  11. ↑ Chisato O. Dubreuil: The Ainu and Their Culture: A Critical Twenty-First Century Assessment. The Asia-Pacific Journal, 2007. [dostęp 2017-12-17]. (ang.).
  12. ↑ John Batchelor: An Ainu-English-Japanese Dictionary. 1905. s. 310-311. [dostęp 2017-12-14]. (ang.).
  13. ↑ David Adams Leeming: Creation Myths of the World: An Encyclopedia, Volume 1 (Second Edition), Parts I–II. ABC-CLIO, 2010. s. 35-36. [dostęp 2017-12-14]. (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ishuretsuzo (Ininkari) by Kakizaki Hakyo (MBAA Besancon).jpg
Ishuretsuzo: Ininkari, Ainu Chieftain of Akkeshi, by Kakizaki Hakyo, Musée des Beaux-Arts et d'archéologie de Besançon, France
Ishuretsuzo (Tsukinoe) by Kakizaki Hakyo (MBAA Besancon).jpg
Ishuretsuzo: Tsukinoe, Ainu Chieftain of Kunashiri, by Kakizaki Hakyo
AinuBearSacrificeCirca1870.jpg
Ainu bear sacrifice. Japanese painting 1870