Kostomłoty (wieś w województwie lubelskim)

Kostomłoty

wieś
Cerkiew neounicka św. Nikity Męczennika
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
Gmina	Kodeń
Liczba ludności (2011)	561[1][2]
Strefa numeracyjna	83
Kod pocztowy	21-509[3]
Tablice rejestracyjne	LBI
SIMC	0013936[4]
Położenie na mapie gminy Kodeń Kostomłoty
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kostomłoty
Położenie na mapie województwa lubelskiego Kostomłoty
Położenie na mapie powiatu bialskiego Kostomłoty
51°58′41″N 23°39′15″E/51,978056 23,654167

Kostomłoty – wieś w Polsce w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Kodeń^[4][5], położona na Równinie Kodeńskiej, na lewym brzegu Bugu, przy granicy z Białorusią.

Wieś duchowna położona była w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego^[6]. Do 1943 wieś była siedzibą władz gminy Kostomłoty. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego. W 2011 była drugą co do wielkości miejscowością gminy Kodeń. Administracyjnie wieś jest podzielona na dwa sołectwa Kostomłoty I i Kostomłoty II^[7].

Historia

Cerkiew prawosławna św. Serafina z Sarowa, po prawej budynek monasterski

Wieś o rodowodzie średniowiecznym. Od 1380 roku własność zakonu augustianów z Brześcia Litewskiego, z nadania księcia Witolda^[8]. Od XVI wieku w posiadaniu rodziny Sapiehów z Kodnia. W XIX wieku w miejscowość należała do różnych rodów ziemiańskich. Jednym z właścicieli majątku ziemskiego w Kostomłotach w tym czasie był publicysta „Tygodnika Ilustrowanego”, Józef Łoski.

Od XVII wieku w Kostomłotach istniała parafialna cerkiew unicka. W 1875 miejscowi unici zostali administracyjnie podporządkowani Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. W 1927 obok parafii prawosławnej powstała katolicka parafia obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. W okresie międzywojennym w miejscowości dochodziło do wielu konfliktów na tle wyznaniowym.

W 1945 znaczna część mieszkańców wsi została wysiedlona na Mazury w ramach akcji „Wisła”. Ich miejsce zajęli polscy wysiedleńcy z Kresów Wschodnich i migranci. Od lat 60. XX wieku wieś jest jedynym w Polsce ośrodkiem prowadzenia duszpasterstwa katolickiego w obrządku bizantyjsko-słowiańskim. W 1985 powstał w Kostomłotach dom zakonny Małych Sióstr Jezusa. W latach 1998–2007 istniał dom zakonny marianów. Od początku XXI wieku na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny. W 2003 we wsi został założony męski monaster oraz reaktywowano parafię prawosławną. Z Dobrowody do Kostomłotów przeniesiono drewnianą cerkiew, służącą obecnie zarówno monasterowi, jak i parafii.

Ośrodek neounii

W Kostomłotach znajduje się jedyna na świecie parafia neounicka licząca w 2017 roku 124 wiernych^[9]. Miejscowa cerkiew św. Nikity Męczennika od 1998 jest ośrodkiem pielgrzymkowym, sanktuarium błogosławionych męczenników z Pratulina.

W latach 1969–2007 parafią opiekowali się zakonnicy ze Zgromadzenia Księży Marianów. Obecnie pieczę nad parafią i sanktuarium sprawują duchowni rzymskokatolickiej diecezji siedleckiej.

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Kopytowie.

Zabytki

• drewniana cerkiew neounicka św. Nikity Męczennika z XVII wieku
• drewniana plebania neounicka z poł. XIX wieku

Inne obiekty

• prawosławny monaster św. Serafina z Sarowa z XXI wieku
• drewniana parafialna cerkiew prawosławna św. Serafina z Sarowa, pochodząca z lat 50. XX w., przeniesiona z Dobrowody na początku XXI w.
• drewniana kaplica neounicka z XX wieku
• drewniane domy z XIX wieku
• park dworski z XIX wieku
• cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej

Znane osoby

• Józef Łoski – urodzony w Kostomłotach polski historyk, wydawca i rysownik.
• Nikon (Potapczuk) – prawosławny duchowny, przełożony monasteru św. Onufrego w Jabłecznej w latach 1986–1987

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Polsce:
  • Parafia św. Nikity
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:
  • Parafia św. Serafina z Sarowa
  • Monaster męski św. Serafina z Sarowa

Szlaki turystyczne

Nadbużański szlak rowerowy

Zobacz też

• Kostomłoty (osada w województwie lubelskim)
• Kostomłoty (województwo dolnośląskie)
• Kostomłoty Pierwsze, Kostomłoty Drugie

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Wasilewski, Tadeusz Krawczak: Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia. 1990.
• Zbigniew Nikoniuk: Kostomłoty droga ku jedności.
• Wirtualne Podlasie: Kostomłoty. [dostęp 2009-11-16].
• Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany - praca zbiorowa pod redakcją Kazimierza Rymuta [T. 1-6 i 9]. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN. ISBN 83-85579-29-X.

Linki zewnętrzne

• Kostomłoty (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 476 .