Koszęcin (województwo śląskie)

Koszęcin

wieś
Koszęcin – Zamek – siedziba Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk, panorama z wieży widokowej, Kościół Świętej Trójcy, Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, Leśnica, łąka w pobliżu wieży widokowej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	lubliniecki
Gmina	Koszęcin
Liczba ludności (2008)	4471
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-286[1]
Tablice rejestracyjne	SLU
SIMC	0135450
Położenie na mapie gminy Koszęcin Koszęcin
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Koszęcin
Położenie na mapie województwa śląskiego Koszęcin
Położenie na mapie powiatu lublinieckiego Koszęcin
50°38′03″N 18°50′28″E/50,634167 18,841111
Strona internetowa

Koszęcin (dawniej Kosięcin, śl. Kůoszyncin, niem. Koschentin^[2]) – wieś w Polsce, położona w powiecie lublinieckim w województwie śląskim. Siedziba gminy Koszęcin oraz nadleśnictwa Koszęcin. Historycznie leży na Górnym Śląsku.

Nazwa

Nazwę miejscowości w formie Kosęcin w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[3].

Integralne części wsi

Herb

Walenty Roździeński na tle XVII wiecznej huty – drzeworyt z dzieła Officina ferraria użyty w herbie miejscowości

Panorama z wieży widokowej

© Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Zamek w Koszęcinie

W herbie miejscowości przedstawiony jest drzeworyt z barokowego poematu o górnictwie i hutnictwie pt. „Officina ferraria, który napisał w 1612 roku w języku polskim zarządca kopalń i hut na Śląsku Walenty Roździeński^[6].

Historia

Pierwsze zapiski o Koszęcinie pochodzą z 1277 roku i dotyczą opisu dziesięciny ze wsi Koszęcin, nadanej przez biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa na rzecz kościoła w Kamieniu Śląskim.

Określenie chociażby przybliżonej daty zaistnienia zorganizowanego osadnictwa w tym miejscu, którą można by uznać za początek istnienia Koszęcina, czy pochodzenia jego nazwy – wydaje się dziś bardzo trudne lub wręcz niemożliwe do ustalenia. Według przekazów ludowych Koszęcin był osadą już w dawnych czasach przedchrześcijańskich. Jedna z legend utożsamia nazwę z ówczesnym panem tych ziem – księciem Gosławem Koszewskim^[7].

Inna natomiast sugeruje związek nazwy z wyplataniem koszy z wikliny, którym to rzemiosłem trudnili się powszechnie pradawni mieszkańcy, z uwagi na położenie miejscowości wśród borów i trzęsawisk.

Pierwsze badania archeologiczne prowadzono w miejscowości w latach 1928 i 1933 przez Konrada Jażdżewskiego i Józefa Kostrzewskiego. Odnaleziono wówczas w pobliskich miejscowościach ślady ludzkiej działalności z młodszej epoki kamiennej – neolitu (4500–1700 lat p.n.e.) kojarzone z tzw. kulturą pucharów lejkowatych (Piłka i Piasek) czy kulturą tardenoaską (Kalety).

Na początku XX wieku w Koszęcinie działały liczne polskie organizacje m.in. od 1919 roku działała tu komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska pod dowództwem Mariana Gniatyczyńskiego, od stycznia 1920 roku 50 osobowe gniazdo śląskiej dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” kierowane przez Pawła Krausa i Ryszarda Ulfika, Związek Towarzystw Polek, oraz Towarzystwo Oświaty na Śląsku im. św. Jacka. Miejscowość objęły walki w czasie powstań śląskich^[8]. W plebiscycie na Górnym Śląsku przeprowadzonym 20 marca 1921 roku w Koszęcinie większość osób głosowała za pozostaniem w granicach Niemiec. Za Niemcami oddano 888 głosów (68%), za Polską zaś 417 głosów (32%). Ostatecznie jednak miejscowość włączono do Polski^[9].

Znani są właściciele Koszęcina począwszy od czasów Piastów opolskich, aż do ostatniego, którym był książę Karl Gottfried zu Hohenlohe Ingelfingen. W styczniu 1945 w obawie przed nacierającymi wojskami radzieckimi, ostatni Hohenlohe opuścił Koszęcin, przenosząc się do Kraubath an der Mur w Austrii (Land Styria), zmarł bezpotomnie w 11 lipca 1960 w szpitalu w Grazu.

W miejscowości urodził się i tutaj został pochowany prof. Jerzy Pietrucha (1931–1995), ekonomista i działacz harcerski, represjonowany w okresie stalinowskim^[10].

1 września 1939 żołnierze Freikorpsu po zajęciu miejscowości zamordowali 7 osób^[11].

W latach 90. XX wieku samorząd Koszęcina czynił starania o uzyskanie praw miejskich. Jednym z efektów było utworzenie w centrum miejscowości ryneczku.

Od czasów powojennych Koszęcin przynależał do województwa katowickiego, a w latach 1975–1998 do województwa częstochowskiego. Od stycznia 1999 administracyjnie należy do województwa śląskiego.

Miejscowość liczy ok. 4500 mieszkańców. Koszęcin posiada własny klub sportowy – „LKS Śląsk Koszęcin”. W miejscowym Domu Kultury działa od października 2010 obserwatorium astronomiczne, dysponujące teleskopem Schmidta-Cassegraina.

Na terenie Koszęcina działa organizacja Mniejszości Niemieckiej DFK Koszęcin, skupiająca osoby z pochodzeniem niemieckim^[12].

Budynek Domu Kultury

Położenie geograficzne

Budynek Nadleśnictwa Koszęcin

Koszęcin położony jest w Ziemi lublinieckiej, w północno-zachodniej części Progu Woźnickiego na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, nad rzeką Leśnicą, dopływem Małej Panwi. Jest to zarazem teren Śląska Białego w północnej części Górnego Śląska.

Na terenie miejscowości znajduje się siedziba Nadleśnictwa Koszęcin. W części południowo-wschodniej mieści się basen oraz tor kajakowy na rzece Leśnicy.

Zamek koszęciński

W pobliżu centrum miejscowości znajduje się klasycystyczny zespół pałacowo – parkowy, będący obecnie siedzibą Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny. Zamek, stanowiący trzon zespołu wybudowany został w XVII wieku, przebudowany w obecną formę w latach 1829–1830. Od 1804 roku funkcjonował jako rezydencja jednej z linii rodu Hohenlohe i był jej własnością do roku 1945. W XIX wieku i na początku XX wieku zasiadający w zameczku książęta z tego rodu byli właścicielami Koszęcina, Boronowa i Tworoga. Przy zamku znajduje się park z kilkunastoma okazami chronionej fauny i flory. Przy zamku znajduje się cmentarz ewangelicki, a nieopodal wybudowana w 2006 roku wieża widokowa.

Według podania król Jan III Sobieski miał zostawić w koszęcińskim zameczku swą Marysieńkę w czasie odsieczy wiedeńskiej.

Wspólnoty wyznaniowe w Koszęcinie

Kościół Świętej Trójcy z XVIII wieku

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Koszęcinie

Kościół rzymskokatolicki

Mieszkańcy miejscowości przynależą do dwóch parafii, wchodzących w skład dekanatu woźnickiego i podległych biskupowi gliwickiemu. W południowej części miejscowości znajduje się zabytkowy kościół drewniany z 1724 roku pod wezwaniem Świętej Trójcy. Leży on na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. W części północnej zaś znajduje się zbudowany w 1908 roku kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Koszęcinie. Pierwszym miejscem, w którym mogli spotykać się katolicy w Koszęcinie, była kaplica przy zamku w Koszęcinie, wybudowana w 1609 roku przez Andrzeja Kochcickiego. Z kaplicy korzystali katolicy, mimo że właścicielami zamku byli protestanci. Po poświęceniu przez biskupa wrocławskiego w 1647 roku, wybudowanej wcześniej kaplicy zamkowej, Koszęcin stał się filią sadowskiej parafii, a w drugiej połowie XIX wieku kuracją. Od tego czasu obecni tu byli – czasem z kilkuletnimi przerwami – kapelani zamkowi, którym podlegały także dwie świątynie drewnianej architektury sakralnej: kościół Świętej Trójcy w Koszęcinie, wybudowany w pierwszej połowie XVIII wieku i kościół Św. Jana Chrzciciela w Bruśku. Mimo posiadania dwóch sakralnych budowli Koszęcin nie miał własnej parafii. Wraz z otaczającymi go miejscowościami należał do parafii Św. Józefa w Sadowiu. Od połowy XIX wieku mieszkańcy Koszęcina czynili starania o utworzenie samodzielnej parafii. 27 lutego 1869 roku biskup wrocławski utworzył w Koszęcinie samodzielną parafię. Do utworzonej parafii przyłączono: Strzebiń, Łazy, Prądy, Brusiek, Drutarnię, Pustą Kuźnicę i wiele przysiółków. Kościołem parafialnym została kaplica zamkowa, a pierwszym proboszczem był Karol Diettrich.

Parafie

• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa należący do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa
• Kościół Świętej Trójcy należący do parafii Trójcy Świętej

Komunikacja

Budynek stacji kolejowej w Koszęcinie

Koszęcin leży na istniejącym od końca XIX w. szlaku kolejowym z Katowic do Lublińca, Poznania i Wrocławia oraz na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich:

• DW906 Zawiercie – Lubliniec
• DW907 Częstochowa – Toszek

W południowej części wsi znajduje się stacja kolejowa przy linii kolejowej nr 143

Święto „Śląska”

Występ Zespołu „Śląsk” w 2007 roku

Corocznie na przełomie czerwca i lipca z okazji urodzin Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” na terenie parku przy koszęcińskim zamku jest organizowana impreza kulturalna pod nazwą Święto „Śląska”. Ma ona charakter pikniku artystycznego. Imprezie towarzyszą m.in. pokazy walk rycerskich czy też pokazy dawnych technik wytopu żelaza na ziemiach w pobliżu Koszęcina.

Podczas Święta „Śląska” prezentują się zespoły taneczne z różnych krajów Europy, jego atrakcją są również występy zespołów popowych i rockowych. Dyrekcja zespołu „Śląsk” wręcza w trakcie imprezy nagrodę Animus Silesiae artystom dbającym szczególnie o śląskie dziedzictwo kulturowe.

W roku 2011 impreza odbyła się w dniach 1–3 lipca. Oprócz Koncertu Galowego Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” wystąpili m.in.: Piotr Kupicha ze swoją drużyną z programu „Bitwa na Głosy”, Zakopower, Grzegorz Halama, Zespół PIN, Marcin Wyrostek^[13]

Ryneczek w Koszęcinie

• 

  (c) I, Przykuta, CC-BY-SA-3.0

  Pokaz dawnych technik hutniczych – fragment wystawy hutniczej

• 

  (c) I, Przykuta, CC-BY-SA-3.0

  Scena i publiczność podczas Święta „Śląska”

Miasta partnerskie

• Gura Humorului, Rumunia – umowa partnerska pomiędzy gminą Koszęcin a miastem Gura Humorului w okręgu Suceava (Rumunia) została podpisana 7 grudnia 2007 r. Umowę podpisali sekretarza miasta Gura Humorului Mihai Hunera i wójt Koszęcina Grzegorz Ziaja. Umowa ta, jest potwierdzeniem starań o pogłębieniu przyjacielskich stosunków między społecznościami lokalnymi, podmiotami gospodarczymi i organizacjami pozarządowymi obydwu gmin na wielu płaszczyznach. Gura Humorului to miejscowość, która znajduje się w południowej Bukowinie, przy ujściu rzeki Humor w Rumunii. Miejscowość liczy ok. 16 000 mieszkańców z czego 0,44% to Polacy.

• Kraubath an der Mur, Austria^[14] – 16 lipca 2010 roku gmina Koszęcin podpisała umowę o międzygminnej współpracy partnerskiej pomiędzy gminą Koszęcin a gminą Kraubath an den Mur w Okręgu Styria Austria. Celem tej umowy jest rozwijanie współpracy, określonej w formie przedsięwzięć, wspierających i umacniających pomyślny rozwój: gospodarczy, kulturalny i wychowawczo-edukacyjny obydwu stron. Strony będą organizować spotkanie delegacji samorządów, przedstawicieli kierownictwa, współpracowników i specjalistów w uzgodnionych dziedzinach i pomagać sobie w rozwoju kontaktów między osobami prawnymi i fizycznymi.

Przypisy

Bibliografia

• Koszęcin i okolice pod red. Jana Myrcika, Druk-Technika, Lubliniec 1994
• Lubliniec i okolice przewodnik krajoznawczy pod red. Macieja i Teresy Janików, Górnośląska Oficyna Wydawnicza SA, Katowice
• Koszęcin na starej fotografii pod red. Jana Myrcika, grudzień 2001

Linki zewnętrzne

• Kosięcin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 460 .
• Trójca Św., wś, powiat lubliniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 484 .
• Kosięcin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 134 .
• Artykul(DZ) o pomniku (2009)
• Portal Gminy Koszęcin