Kotarz (Beskid Śląski)

Kotarz

Kotarz (974 m n.p.m.) widziany z Przełęczy Salmopolskiej.
Państwo	Polska
Pasmo	Beskid Śląski, Karpaty
Wysokość	974 m n.p.m.
Położenie na mapie Beskidu Śląskiego Kotarz
Położenie na mapie Karpat Kotarz
49°41′20″N 18°57′48″E/49,688889 18,963333

Ołtarz Europejski

Kotarz – nazwą tą określa się zarówno wyraźne wypiętrzenie (974 m n.p.m.) w głównym grzbiecie Pasma Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim, najwyższe na odcinku między Przełęczą Salmopolską a przełęczą Karkoszczonka, jak i cały boczny grzbiet, który odgałęzia się w kierunku północno-zachodnim od owego szczytu i obniża, przez koty 918 m n.p.m. i 828 m n.p.m., w widły Brennicy i Hołcyny.

Szczyt Kotarza 974 m n.p.m. wznosi się nad Szczyrkiem-Soliskiem, a jego stoki opadające ku dolinie Żylicy zajęte są przez polany z doskonałym widokiem na masyw Skrzycznego. W górnej części tych polan wznosi się maszt przekaźnika telekomunikacyjnego. Zbocza zachodnie wzniesienia, stanowiące obszar źródliskowy potoku Hołcyna – porośnięte bukowo-świerkowym lasem – są kamieniste, pokryte licznymi rumowiskami i rozpadlinami skalnymi.

Na wspomnianym bocznym grzbiecie Kotarza znajdują się dwie rozległe polany: pierwsza, zwana Halą Jaworową^[1], ciągnie się od stoków szczytu Kotarz po kotę 918 m n.p.m., druga zajmuje szerokie siodło między kotami 918 m n.p.m. i 828 m n.p.m. Polany te stanowiły w przeszłości żywy przez kilka wieków ośrodek szałaśnictwa: „Szałas Kotarz” w Brennej wzmiankowany był już w 1689 r. W 1913 r. w szałasie na Kotarzu, jednym z największych wówczas w Beskidzie Śląskim, pasiono 211 owiec i 12 krów^[2]. W latach 70. i 80. XX w. te tradycje szałaśnicze kontynuowała duża eksperymentalna owczarnia, usytuowana w dolnej części pierwszej z wymienionych polan, a należąca do ówczesnego Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki PAN. Po zaprzestaniu wypasu opuszczony budynek popadał w ruinę i w I dekadzie XXI w. został rozebrany. W dolnej, zachodniej części drugiej z wymienionych polan znajdują się zabudowania należącego do Brennej przysiółka Kotarz; w ostatnich latach osiedle to rozrasta się na skutek budowy domków letniskowych, które wkroczyły już na sam grzbiet ramienia Kotarza.

Nazwa „Kotarz” jest często spotykaną w polskich Beskidach pamiątką po dawnych tradycjach pasterskich tego rejonu: oznacza ona miejsce, w którym owce, wypędzane wiosną na górskie pastwiska, wydawały na świat młode, czyli „kociły się”.

Walory przyrodniczo-krajobrazowe

Góra Kotarz jest rejonem o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych:

• jest miejscem występowania prawnie chronionych gatunków roślin (paprotka zwyczajna, storczyki, widłak jałowcowaty, widłak goździsty) i zwierząt (nietoperze, wilki, puszczyk uralski)
• stanowi fragment krajowego południowego korytarza ekologicznego a część góry Kotarz nosząca nazwę Beskidu Węgierskiego, stanowi jedyny korytarz ekologiczny łączący obszary Natura 2000 Beskid Śląski, tj. pasma Równicy i Baraniej Góry z pasmami Klimczoka i Skrzycznego, jest to korytarz lokalny ważny dla występujących tam populacji dużych ssaków m.in. beskidzkiej populacji wilka
• na polanach Kotarza znajdują się jedne z najliczniejszych w Polsce stanowisk naparstnicy purpurowej oraz wiele pomników przyrody ożywionej i nieożywionej, w tym druga co wielkości jodła w Polsce
• zbocza góry porastają rzadkie zespoły roślinne: kwaśnej buczyny górskiej oraz żyznej buczyny karpackiej.

Góra Kotarz jest częścią Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego, lasy porastające górę mają znaczenie wodo- i gleboochronne.

Zagrożenia przyrody

Gminy Brenna i Szczyrk planowały rozbudowanie infrastruktury narciarskiej, mającej na celu stworzenie dużego ośrodka narciarskiego łączącego obie gminy. W rejonie góry Kotarz zaplanowano wybudowanie wyciągów krzesełkowych, nartostrady o długości 1,5 km, drogi oraz schroniska. Wyciąg krzesełkowy prowadziłby na szczyt góry a kolejny łączyłyby go z istniejącymi trasami narciarskimi w rejonie Soliska w Szczyrku. Inwestycja wiąże się z potrzebą wylesienia znacznych terenów pod budowę wyciągów i nartostrady. Wyciągi krzesełkowe poprowadzone przez górę przetną krajowy i lokalne korytarze ekologiczne na tym terenie^[3]. Organizacje ekologiczne wyraziły negatywną opinię wobec planów rozbudowy infrastruktury narciarskiej w rejonie góry, podkreśliły szczególnie negatywny wpływ tej inwestycji na ciągłość korytarza ekologicznego oraz wpływ na chronione gatunki roślin i zwierząt^[4]. Inwestorzy wraz z samorządowcami wycofali się z tych planów^[5].

W 2022 roku temat zabudowy Kotarza i Hali Jaworowej powrócił, z tą różnicą, że obecnie zrezygnowano już z rekreacyjnych planów, a teren ma być zagospodarowany przez dewelopera. W miejscu pamięci kulturowej, historycznej, w parku krajobrazowym, zaplanowano budowę luksusowych apartamentów i hotelu z drogą dojazdową i parkingami. W kwietniu radni na nadzwyczajnej sesji przyjęli w związku z tym uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brenna dla terenu Hali Jaworowej i zbocza góry Kotarz”. Wskutek oddolnego nacisku mieszkańców gminy i turystów oraz wielu ogólnopolskich apeli, 16 maja 2022 roku Rada Gminy uchyliła uchwałę zezwalającą na zagospodarowanie tych terenów^[6].

Szlaki turystyczne

Kotarz dostępny jest znakowanymi szlakami turystycznymi:

• czerwonym z Przełęczy Salmopolskiej – 50 min;
• czerwonym z Siodła pod Klimczokiem – 2 godz. 10 min;
• niebieskim z Brennej – 2 godz.

Przypisy