Kotula (roślina)

Kotula
	; Kotula wronogolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	kotula
	Nazwa systematyczna
	Cotula L.; Sp. Pl.: 891 (1753)
	Typ nomenklatoryczny
	C. coronopifolia Linnaeus
Synonimy
	Cenia Comm. ex Juss.; Ctenosperma Hook.f.; Gymnogyne Steetz; Lancisia Fabr.; Lancisia Lam.; Leptogyne Less.; Machlis DC.; Otochlamys DC.; Pleiogyne K.Koch; Sphaeroclinium Sch.Bip.; Strongylosperma Less.;

Koszyczek Cotula turbinata

Kotula^[5] (Cotula J.Gay) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ponad 50 gatunków^[3]. Rośliny te występują głównie w południowej Afryce^[6], poza tym na pozostałej części tego kontynentu, w południowej Azji (od Półwyspu Arabskiego poprzez Półwysep Indyjski po Półwysep Indochiński, południowe Chiny, Tajwan i Sumatrę). Rosną także w Australii i na Nowej Zelandii, a jako introdukowane obecne są na obu kontynentach amerykańskich, w Europie i na Dalekim Wschodzie^[3]. W Polsce gatunkiem przejściowo dziczejącym (efemerofitem) jest kotula rumianowata C. anthemoides^[7].

Niektóre gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne rośliny okrywowe^[6] (niektóre gatunki uprawiane i dawniej tu zaliczane, przeniesione zostały do rodzaju leptinella Leptinella^[6]^[5]).

Nazwa rodzaju utworzona została z greckiego słowa kotule oznaczającego drobną czarkę^[8].

Morfologia

Cotula lineariloba

Pokrój: Rośliny jednoroczne i byliny, zwykle niskie – osiągające od 2 do 25 cm wysokości, rzadko wyższe. Pędy pojedyncze, rozgałęzione, wzniesione, podnoszące lub płożące się i wówczas czasem korzeniące się w węzłach, nagie lub owłosione, rzadko aromatyczne^[8].
Liście: Skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe, łodygowe, rzadziej też odziomkowe, ogonkowe lub siedzące. Blaszki równowąskie do jajowatych i łopatkowatych, czasem pojedynczo, podwójnie lub potrójnie pierzasto klapowane, poza tym całobrzegie lub ząbkowane^[8].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki kwiatowe umieszczone pojedynczo na szczytach pędów. Okrywa półkolista do miseczkowatej o średnicy od 3 do kilkunastu mm. Listki okrywy trwałe, w liczbie kilkunastu lub kilkudziesięciu, ułożone w 2–3 lub większej liczbie rzędów, na brzegach suchobłoniaste (bezbarwne, brązowe lub fioletowe). Dno koszyczka płaskie lub wypukłe, bez plewinek. Brzeżnych kwiatów języczkowatych brak lub jest ich zwykle tylko kilka, żeńskich z białym języczkiem. Kolejny szereg, dwa lub trzy kwiatów w koszyczku to także kwiaty żeńskie, z reguły bez języczków. Wewnętrzne kwiaty rurkowate w liczbie od kilkunastu do kilkuset są obupłciowe, kremowe lub żółte, z koroną zwieńczoną czterema, rzadziej trzema trójkątnymi łatkami^[8].
Owoce: Jajowate do podługowatych, mniej lub bardziej spłaszczone niełupki, z dwoma bocznymi żebrami, czasem skrzydełkowato rozszerzonymi. Puchu kielichowego brak^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Cotulinae, plemienia Anthemideae, podrodziny Asteroideae i rodziny astrowatych Asteraceae^[9]. Gatunki tworzące w obrębie tego rodzaju wcześniej sekcję Leptinella wyodrębnione zostały do osobnego rodzaju leptinella Leptinella^[10], jednak relacje między tymi taksonami (oraz rodzajem Soliva) pozostają niejasne^[11]^[12].

Wykaz gatunków^[3]^[5]

Cotula abyssinica Sch.Bip. ex A.Rich.
Cotula alpina (Hook.f.) Hook.f.
Cotula andreae (E.Phillips) K.Bremer & Humphries
Cotula anthemoides L. – kotula rumianowata
Cotula australis Hook.f.
Cotula barbata DC.
Cotula bipinnata Thunb.
Cotula bracteolata E.Mey. ex DC.
Cotula calcicola Jakoet, Mucina & Magee
Cotula ceniifolia DC.
Cotula coronopifolia L. – kotula wronogolistna
Cotula cotuloides (Steetz) Druce
Cotula cryptocephala Sch.Bip. ex A.Rich.
Cotula dielsii Muschl.
Cotula discolor (DC.) J.C.Manning & Mucina
Cotula duckittiae (L.Bolus) K.Bremer & Humphries
Cotula eckloniana (DC.) Levyns
Cotula filifolia Thunb.
Cotula goughensis Rud.Brown
Cotula hemisphaerica (Roxb.) Wall. ex C.B.Clarke
Cotula heterocarpa DC.
Cotula hispida (DC.) Harv.
Cotula kotschyi Benth. & Hook.f.
Cotula laxa DC.
Cotula leptalea DC.
Cotula lineariloba (DC.) Hilliard
Cotula loganii Hutch.
Cotula macroglossa Bolus ex Schltr.
Cotula melaleuca Bolus ex Schltr.
Cotula membranifolia Hilliard
Cotula microglossa (DC.) O.Hoffm. & Kuntze
Cotula montana Compton
Cotula moseleyi Hemsl.
Cotula myriophylloides Hook.
Cotula nigellifolia (DC.) K.Bremer & Humphries
Cotula nudicaulis Thunb.
Cotula paludosa Hilliard
Cotula paradoxa Schinz
Cotula pedicellata Compton
Cotula pedunculata (Schltr.) E.Phillips
Cotula perennans Jakoet, Mucina & Magee
Cotula pruinosa (DC.) Jakoet & Magee
Cotula pterocarpa DC.
Cotula pusilla Thunb.
Cotula rosea (Less.) Bojer ex B.D.Jacks.
Cotula sericea L.f.
Cotula socialis Hilliard
Cotula sororia DC.
Cotula tenella E.Mey. ex DC.
Cotula thunbergii Harv.
Cotula turbinata L.
Cotula villosa DC.
Cotula vulgaris Levyns
Cotula zeyheri Fenzl ex Harv.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-06-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-06-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Cotula L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-22].
↑ Cotula L.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-22].
↑ ^a ^b ^c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 61. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 241. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 64, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Linda E. Watson: Cotula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-20].
↑ Genus Cotula L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-22].
↑ David G. Lloyd, C. J. Webb. The reinstatement of Leptinella at generic rank, and the status of the ‘Cotuleae’ (Asteraceae, Anthemideae). „New Zealand Journal of Botany”. 25, 1, s. 99-105, 1987. DOI: 10.1080/0028825X.1987.10409959.
↑ Sven Himmelreich, Ilse Breitwieser, Christoph Oberprieler. Phylogeny, biogeography, and evolution of sex expression in the southern hemisphere genus Leptinella (Compositae, Anthemideae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 65, 2, s. 464-481, 2012. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.07.001.
↑ A. Jakoet, J.S. Boatwright, L. Mucina, D.U. Bellstedt, A.R. Magee. The Button Daisies: Exploring the transoceanic Cotula species and their relationships in the genus (Asteraceae, Anthemideae). „South African Journal of Botany”. 115, s. 289, 2018. DOI: 10.1016/j.sajb.2018.02.050.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-06-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-06-22] (ang.).

[powo-3] Cotula L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-22].

[ing-4] Cotula L.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-22].

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 61. ISBN 978-83-925110-5-2.

[mabb-6] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 241. ISBN 978-1-107-11502-6.

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 64, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[america-8] Linda E. Watson: Cotula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-20].

[grin-9] Genus Cotula L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-22].

[10] David G. Lloyd, C. J. Webb. The reinstatement of Leptinella at generic rank, and the status of the ‘Cotuleae’ (Asteraceae, Anthemideae). „New Zealand Journal of Botany”. 25, 1, s. 99-105, 1987. DOI: 10.1080/0028825X.1987.10409959.

[11] Sven Himmelreich, Ilse Breitwieser, Christoph Oberprieler. Phylogeny, biogeography, and evolution of sex expression in the southern hemisphere genus Leptinella (Compositae, Anthemideae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 65, 2, s. 464-481, 2012. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.07.001.

[12] A. Jakoet, J.S. Boatwright, L. Mucina, D.U. Bellstedt, A.R. Magee. The Button Daisies: Exploring the transoceanic Cotula species and their relationships in the genus (Asteraceae, Anthemideae). „South African Journal of Botany”. 115, s. 289, 2018. DOI: 10.1016/j.sajb.2018.02.050.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Kotula (roślina)

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie